ChúngTa.com

Tham gia tổ chức cộng đồng quốc tế luôn là công việc đối ngoại hàng đầu của mọi quốc gia. Nó tạo điều kiện để mối quốc gia vận dụng được sức mạnh tổng hợp cửa toàn thế giới, sức mạnh kinh tế, khoa học kỹ thuật của các nước tiên tiến cũng như khả năng hỗ trợ ưu thế riêng biệt của nước này cho nước khác. Tuy nhiên, không có thành quả nào không bỏ ra công sức mà có thể đạt được, không có cái lợi nàn mà không phải trả giá, vấn đề là phải tinh tường chọn lựa lợi thế thời gian, lợi thế không gian (các điều kiện tham gia), cân nhắc cái trước mắt và cái lâu dài trên cơ sớ thực tế của từng nước để quyết định cái giá phải trả đến đâu và trả như thể nào.

Cuộc đàm phán gia nhập WTO của nước ta đã kéo dài trên 10 năm. Sự kiên trì theo đuổi đàm phán của lãnh đạo nhà nước ta đã chứng tỏ Việt Nam rất cẩn trọng trong việc gia nhập tổ chức thương mại toàn cầu.

Ngày 26/10/2006 vừa qua, điều chúng ta chờ đợi rồi cũng đến: Chủ tịch Ban công tác về việc gia nhập WTO của Việt Nam Eirik Glenne đã gõ búa thông qua toàn bộ gói hồ sơ gia nhập WTO của Việt Nam, kết thúc phiên đàm phán đa phương cuối cùng. Theo lịch trình, ngày 7/ 11tới đây, WTO sẽ triệu tập phiên họp đặc biệt của Đại hội đồng tại Geneva để kết nạp Việt Nam thành thành viên chính thức của WTO. Sau đó, Quốc hội Việt Nam sẽ phải phê chuẩn nghi định như gia nhập và thông báo cho WTO. Đúng 30 ngày sau khi làm xong các thủ tục này, Việt Nam sẽ chính thức thành thành viên của WTO.

Khi Việt Nam trở thành thành viên của WTO, hầu như mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nước ta đều bị chi phối bởi những ràng buộc đã ký với WTO. Do đó, tâm trạng của các doanh nghiệp hiện nay cũng giống như những vận động viên tham gia thi đấu quốc tế mà chưa biết luật thi đấu như thế nào, do đó không thể nói được đâu là lợi thế cụ thể cả. Có lẽ tốt nhất là chuẩn bị chịu đòn năm ba hiệp đấu để mò mẫm luật thi đấu, chuẩn bị chấp nhận sự thất bại của một số vận động viên rồi rút kinh nghiệm để có được cái kiến thức "tri kỷ tri bỉ” mà các nhà binh pháp xưa thường nói, hòng giành thắng lợi về sau.

Tham gia vào WTO tới đây, tuy chưa có những văn bản cụ thể đã ký kết để so sánh, đối chiếu với thực trạng kinh tế của đất nước, nhưng qua kinh nghiệm của các nước đã đi trước, có thể nhận dạng vấn đề này theo cách sau.

Tất cả sản phẩm trên thị trường nước ta hiện nay có thể chia thành hai loại:

Loại sản xuất trong nước được chi phối bởi các chính sách trong nước, trong đó có sản phẩm bán tại thi trường nội địa, có sản phẩm xuất khẩu, do đó có những chính sách ưu đãi hay hạn chế khác nhau (bằng thuế, bằng vay vốn tín dung, bằng quyền sử dụng tài nguyên...). Ví dụ, để đảm bảo ưu thế hay sự độc quyền cho sản phẩm nào đó, Nhà nước có thể cấm hay hạn chế nhập khẩu các sản phẩm cùng loại của nước ngoài (biện pháp hành chính) hay đánh thuế hàng nhập thật cao (biện pháp kinh tế).

Loại sản phẩm được nhập từ nước ngoài đã thỏa mãn nhu cầu trong nước mà không cạnh tranh với hàng nội địa thì được hưởng chính sách nhập khẩu thuận lợi. Nhưng nếu mặt hàng nào tranh giành thị trường với hàng nội địa làm ảnh hưởng đến sản xuất trong nước thì hàng rào thuế quan sẽ được sử dụng để điều tiết, ngăn chặn. Điều này được nhiều nước trên thế giới vận dụng.

Nhưng khi đã tham gia vào WTO, một nguyên tắc cơ bản phải được chấp hành là các chính sách, luật lệ vận hành nền kinh tế phải phù hợp với những gì mà Nhà nước đã ký kết và mọi sản phẩm, mọi doanh nghiệp đều được hưởng luật lệ, quy chế một cách bình đẳng như nhau. Rào cản thuế quan sẽ từng bước được dỡ bỏ, trong khi đó sản phẩm do doanh nghiệp trong nước làm ra không còn hưởng chế độ bao cấp hay ưu đãi của Nhà nước. Như vậy cục diện sẽ là:

Các doanh nghiệp trong nước khi không còn được bảo hộ, ưu đãi của Nhà nước nếu không tự mình vươn lên được thì sẽ bị phá sản vì mất thị trường, kể cả những doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài nếu trông chờ vào hàng rào thuế quan cứu rỗi.

Cơ cấu đầu tư nước ngoài sẽ thay đổi. Do đầu tư sản xuất ra các sản phẩm được hưởng lợi từ thuế quan không còn, các nhà đầu tư nước ngoài sẽ chuyển sang kinh doanh hàng nhập, tham gia vào hệ thống kinh doanh - dịch vụ trực tiếp trên thị trường nước ta. Đồng thời sẽ có một số lượng mới doanh nghiệp nước ngoài vào đầu tư sản xuất các mặt hàng mà họ có thị trường rộng lớn trên thế giới. Một số doanh nghiệp nước ngoài cũng tham gia vào thị trường thương mại dịch vu nước ta ở mọi linh vực và ở mọi nơi họ nhận thấy có thể khai thác được. Như vậy, một phong cách kinh doanh mới, một cuộc cạnh tranh giành thị trường, giành giật khách hàng căng thẳng hơn ắt sẽ diễn ra.

Đối với các sản phẩm xưa nay vốn không dựa vào cơ chế bao cấp và nhưng ưu đãi về thuế, tín dụng...sẽ ít bị ảnh hưởng, thậm chí nhà sản xuất còn hưởng lợi vì họ tiếp cận được với nhiều nguồn vốn mới. Những ngành hàng xuất khẩu, ngành hàng có xuất xứ từ thế mạnh của cá nhân, gia đình, địa phương, nói chung là của Việt Nam, chẳng hạn các mặt hàng nông, lâm, thủy sản, vì những rào cản về thuế của các nước trong WTO đã được dỡ bỏ nên sẽ có dịp mở rộng thị trường lớn gấp nhiều lần hiện nay.

Người tiêu dùng là người hưởng lợi nhiều nhất. Họ có một thị trường mua sắmphong phú với các nguồn cung cấp khác nhau, giá rẻ hơn, chất lượng cũng cao hơn, được chăm sóc, phục vụ tốt hơn. Những Hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng sẽ ra đời nhiều hơn để giữ gìn quyền lợi cho họ.

Những điều trình bày ở trên chi là một mảng nội dung nhỏ về sự hội nhập, nhưng là mảng dễ thấy nhất, vì nó tác động trực tiếp nhất, rộng rãi nhất tới nền kinh tế cũng như cuộc sống của chúng ta. Những tác động trực tiếp từ khi tham gia vào WTO sẽ tạo nên một áp lực lớn đối với các doanh nghiệp sản xuất tiêu thụ nội địa và các doanh nghiệp ngành thương mại dịch vụ. Tất nhiên, luật lệ Nhà nước cũng ngày càng gắn bó với cuộc sống xã hội, bộ máy Nhà nước ngày càng tinh gọn và lớn mạnh theo. Áp lực này cũng kích thích tư duy sáng tạo của từng cá nhân, buộc mỗi người phải thích nghi với một trạng thái xã hội mới có sức cạnh tranh, vươn lên bằng sức của chính mình để phát triển trong môi trường luật pháp thông suốt, có luật chơi công bằng cho mọi người. Tính dân chủ trong đời sống xã hội vì thế càng được nâng cao.

Ở thời đại mà nền kinh tếtri thức đang hình thành và sẽ là chủ đạo cho hướng phát triển kinh tế toàn cầu, thời đại mà khoảng cách không gian và thời gian không những bị sức mạnh khoa học kỹ thuật khắc phục, mà các nhà kinh doanh cũng có thểvận dụng được đê tạo sức mạnh riêng biệt thì việc tạo ra lợi thế của quốc gia trong cạnh tranh thương mại toàn cầu là hết sức quan trọng. ThomasL.Friedman đã nêu trong cuốn “Thế giới phẳng” rằng thế mạnh của một quốc gia phải được đánh giá theo một chuẩn mới. Điều này nói lên rằng thế giới đang bắt đầu bước vào một tăng hội nhập mới vượt qua ranh giới hành chính quốc gia, vượt qua ý thức hệ chính trị. Kết quả này nhờ vào giới khoa học kỹ thuật cung cấp công cụ và giới doanh nghiệp là người nhạy bén khai thác, ứng dụng vào thực tế.

Như vậy, khi nói đến lợi thế quốc gia, phải xét nó ở một tầm mức cụ thể, lĩnh vực cụ thể thì mới có những đáp án hữu dụng. Trong thời đại ngày nay, lợi thế về tài nguyên thiên nhiên quốc gia ngày càng kém quan trọng, vì nó chỉ có giá trị ở những nền kinh tế kém phát triển, chỉ giúp cho dân chúng giảm bớt đói khổ, còn muốn phát triển và vươn lên ngang tầm với các nước công nghiệp hóa thì phải dựa vào lực lượng chất xám của quốc gia và cần một thể chế phù hợp với sự phát triển nền kinh tế thị trường, một đội ngũ lãnh đạo có khả năng và có trách nhiệm với nhân dân. Đây là thước đo xuyên suốt của thế kỷ XX vừa qua, đồng thời cũng là điều kiện tiên quyết cho các nước muốn có sự phát triển trong thế kỷ XXI này.

Để có thể phát huy lợi thế so sánh của nước ta trong quá trình hội nhập, điều kiện tiên quyết như nêu ở trên rất cần được chuẩn bị với tốc độ càng nhanh càng tốt. Nhưng yếu tố như tài nguyên thiên nhiên, giá lao động rẻ, có quan hệ chiến lược tốt với các nước trong khu vực, các nước hùng mạnh là đáng kể, nhưng thể chế, bộ máylãnh đạo nhà nước chưa được đối mới, chưa ngang bằng trình độ thế giới thì cũng không thể tạo được bao nhiêu lợi thế khi hội nhập. Có thể lấy mô hình Mexico để rút kinh nghiệm vì sau khi vào WTO, Mexico gặp nhiều khó khăn hơn trước (trái ngược với TrungQuốc). Đối với các doanh nghiệp thì lợi thế tăng lên hay bị mất đi hoàn toàn lệ thuộc vào bản chất kinh doanh của từng doanh nghiệp và khả năng chuẩn bị thích nghi với môi trường mới như thế nào. Chắc chắn sẽ có doanh nghiệp vươn lên và cũng có nhưng doanh nghiệp bị đào thải, nhưng đó là thử thách cần thiết để xã hội ta, nền kinh tế ta vươn lên vững vàng hơn.

Trong khi chờ đợi thời điểm bắt đầu áp dụng các điều kiện ràng buộc của WTO là người am tường nhất về điều kiện hội nhập, lãnh đạo Nhà nước nên nhanh chóng thông báo, hướng dẫn cho các doanh nghiệp để họ có sự chuẩn bị kịp thời. Hơn bao giờ hết, cần nhanh chóng xóa bó những quy định bao cấp, chấm dứt các đặc quyền, đặc lợi cho những doanh nghiệp kinh không hiệu quả, nhất là diện doanh nghiệp Nhà nước. Có như vậy, các doanh nghiệp mới tập trung phát huy thế mạnh, đồng thời khắc phục những yếukém của chính mình mà vươn lên trước khi các đối thủ nước ngoài nhập cuộc đạo luật chơi mới. Điều này cúng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam có thêm được ưu thế về thời gian và không gian trên thị trường. Thêm nữa, thiết nghĩ nên sớm loại bỏ những doanh nghiệp xem ra không có khả năng tồn tại khi nước ta vào WTO, từ đó sắp xếp lại, hình thành những doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh thật sự, tạo ra hệ thống doanh nghiệp Việt Nam khỏe khoắn, lành mạnh hơn để hội nhập vàn nền kinh tế toàn cầu chủ động và mạnh mẽ hơn.