Triết học không thể tách rời khỏi nhân cách và tâm hồn

01:29 CH @ Thứ Hai - 02 Tháng Tư, 2018

Trong Lời tựa rất ngắn viết năm 1847 cho lần xuất bản thứ nhất của cuốnTriết lý Hy Lạp thời bi kịch (La philosophie à l’époque tragique des Grecs), Nietzsche xác định nhiệm vụ của mình trong cuốn sách này là tìm gặp lại những nhân cách vĩ đại của các triết gia Hy Lạp cổ đại, là tìm lại những « âm vang đa diệu của tâm hồn Hy Lạp». Ông nói : «Nhiệm vụ của tôi là đưa ra ánh sáng điều mà chúng ta phải luôn luôn yêu mến và tôn sùng : bậc vĩ nhân» (6)1. Như vậy ở đây triết học được nhìn như là biểu hiện và kết quả của nhân cách và tâm hồn. Triết học không thể tách rời khỏi nhân cách và tâm hồn.

Trong Lời tựa cho lần xuất bản thứ hai, cuối năm 1879, cũng rất ngắn, khoảng độ nửa trang, Nietzche nhấn mạnh lại ý này khi nói rằng, để đảm bảo tính ngắn gọn của cuốn sách, trong số các công trình phong phú của các triết gia Hy Lạp cổ đại ông chỉ có thể chọn ra rất ít học thuyết để phân tích, và đó là « những học thuyết trong đó biểu lộ mạnh mẽ nhân cách của mỗi triết gia» (7)


Triết gia Đức Friedrich_Nietzsche
.
Để thực hiện nhiệm vụ đó, Nietzsche bắt đầu bằng việc giải thích tại sao dân tộc Hy Lạp thời cổ đại có thể đẻ ra các triết gia vĩ đại, những người đã hình thành toàn bộ cơ sở của nền triết học thế giới. Vì đấy là thời kỳ mà Hy Lạp đạt tới sự « cường kiện và phong phú nhất ». Một dân tộc cường tráng mới có thể đẻ ra những nhân cách lớn, những tư tưởng lớn. Nietzsche, với các nghiên cứu của mình, đi đến kết luận rằng dân tộc lành mạnh cần đến triết học, dân tộc bệnh hoạn [Trần Xuân Kiêm đã chọn từ này để dịch] thấy triết học có hại cho họ. 2 Theo Nietzsche, đối với một dân tộc bệnh hoạn, triết học chỉ khiến cho tình trạng càng trầm trọng thêm mà thôi. Chỉ có một quốc gia cường tráng mạnh khỏe mới có thể đảm bảo cho triết học những quyền lợi thực sự của nó. Triết học sở dĩ phát triển ở Hy Lạp thời cổ đại là vì dân tộc Hy Lạp lúc đó là một dân tộc lành mạnh, « thực sự lành mạnh ». « …Những người Hy Lạp đã biết khởi đầu đúng lúc […] phải khởi đầu trong hạnh phúc, trong sự trưởng thành hùng mạnh hoàn toàn, trong ngọn lửa của sự khoái hoạt nồng cháy, tức sự khoái hoạt của tuổi thanh niên kiêu dũng và chiến thắng » (15) Chính người Hy Lạp đã xác định bản chất và nhiệm vụ của triết học.

Nietzsche bác bỏ cái quan niệm cho rằng người Hy Lạp không đẻ ra triết học mà chỉ kế thừa từ các dân tộc khác, rằng người Hy Lạp đã nhập khẩu triết học từ ngoại quốc. Hẳn nhiên, người Hy Lạp đã tiếp thu tinh hoa của các dân tộc Đông phương, của Ai Cập, đã thu nạp các nền văn hóa ấy và Nietzsche đã dùng một hình ảnh giàu tính văn học để ví von về sức mạnh của người Hy Lạp : « nếu dân tộc Hy Lạp đã đi xa được đến như thế, chính là vì họ đã biết nhặt lấy ngọn thương mà vài dân tộc khác đã để nằm yên bất động, để phóng đi xa hơn. » (17) Và chính ở điểm này mà Nietzsche đã phát triển ý tưởng về tầm quan trọng của sự tiếp thu học hỏi và phát triển tri thức mà các dân tộc khác cung cấp. « Dân tộc Hy Lạp thật tuyệt vời trong nghệ thuật học hỏi với kết quả, và cũng như họ, chúng ta sẽ phải học hỏi những dân tộc láng giềng của chúng ta, và đem kiến thức thâu đạt được phụng hiến cho đời sống chứ không phải phục vụ cho tri thức bác học, như một đà nhảy từ đó ta phóng mình nhảy lên cao vời và cao hơn dân tộc láng giềng » (17) Tại sao Nietzsche có thể dám chắc về vị trí không thể phủ nhận của dân tộc Hy Lạp trong lịch sử triết học? Điều mà người Hy Lạp đã làm, đó là « bổ khuyết, gia tăng, nâng cao và thanh lọc cái tri thức vay mượn của họ », để sáng hóa. Họ đã sáng tạo nên những điều căn bản, gốc gác nhất mà hậu thế chỉ có thể kế thừa phát triển chứ khó có thể thêm thắt những gì mang tính thiết yếu. Nietzsche thấy rằng tất cả các triết gia cổ Hy Lạp đều là những người phụng hiến trọn đời mình cho tri thức. Và dù mỗi người đều là một khối cô đơn thì họ luôn gắn liền nhau trong tư tưởng. Họ là những người tự đặt lên vai mình những trách nhiệm trọng đại đối với tri thức. Là những người khổng lồ, họ hợp thành một « Cộng hòa các Thiên tài », họ tạo thành một thế giới riêng, họ đuổi theo những mối quan tâm riêng và tạo lập một « tương thoại tâm linh ». Nietzsche, lắng nghe cuộc tương thoại cao vời của họ, để từ đó đúc kết lại những điều mà ông cho rằng ông và thời đại ông có thể thấu hiểu được.

Trong lập luận của Nietzsche về mối quan hệ giữa triết học và tình trạng sức khỏe của dân tộc, có một điểm mà ông chưa bàn tới : liệu một dân tộc bệnh hoạn có thể trở thành một dân tộc lành mạnh được không ? Khi một dân tộc ốm yếu bệnh tật bắt đầu quan tâm đến triết học, bắt đầu thấy cần đến triết học (cho dù nó chưa đủ khả năng để làm ra triết học) thì đó có phải là dấu hiệu cho thấy sức khỏe của nó bắt đầu hồi phục, một dấu hiệu dự báo rằng nó có thể trở thành một dân tộc lành mạnh, cường tráng trong tương lai ?
--------------------
1Các trích dẫn lấy từ cuốnTriết lý Hy Lạp thời bi kịch cổ đại, Trần Xuân Kiêm dịch, NXB Tân An, Sài Gòn, 1975, có số trang để trong ngoặc đơn.
2Xem Triết lý Hy Lạp thời cổ đại, tr.13-14

FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Bí ẩn Châu Á trong tấm gương triết học Châu Á

    25/12/2017Hồ Sĩ QuýTriết học Châu Á hay là triết lý Châu Á không phải là một khái niệm triết học. Đây chỉ là một cách gọi tương đối. Nó khá mơ hồ, không đủ rõ ràng, không có nội hàm xác định, càng không được hiểu như nhau trong mọi văn cảnh. Nếu coi là một khái niệm triết học, thì triết học Châu Á còn mơ hồ hơn cả khái niệm triết học phương Đông...
  • Triết học có thể đóng vai trò gì trong cuộc sống?

    24/06/2016GS. TS. Lê Hữu Tầng...đề cập đến hai thái cực trái ngược nhau khi đánh giá vai trò của triết học trong cuộc sống: Thái cực coi thường vai rò của triết học và thái cực ngược lại, lại tuyệt đối hoá vai trò của triết học, cho rằng chỉ cần nắm được triết học thì sẽ giải quyết được tất cả các vấn đề cụ thể của cuộc sống... <
  • Tản mạn triết học

    30/03/2016Triết học hay là những triết lí trong cuộc sống. Người ta thường nói ai trong chúng ta cũng đều phải đối diện với những vấn đềtrong cuộc sống va người thành công là người có triết lí sống thích hợp. Thế nhưng thế nào là triết lí sống thích hợp?
  • Đưa vào triết học (phần 2)

    08/01/2016Nguyễn Văn TrungTrong lớp triết, chỉ tìm hiểu với một thái độ như thái độ ở lớp khoa học, không thể thực sự hiểu được triết lý. Chỉ có thể hiểu được triết lý từ thái độ sống đó mà thôi...
  • “Trà dư tửu hậu” và triết học

    05/05/2015Võ Trần Bình PhươngQuanh năm quay cuồng với chuyện làm ăn, bàn chuyện kinh tế, chính trị, thời sự; cuối năm có lẽ là dịp để mỗi chúng ta chiêm nghiệm, suy ngẫm về cuộc đời... Thử một lần không bàn về chuyện kinh tế, TBKTSG đã “trà dư tửu hậu” với nhà nghiên cứu triết học phương Tây Bùi Văn Nam Sơn...
  • Triết học cần tự điều chỉnh

    08/12/2014Giáp Văn DươngCơ sở của nhận định này là sự tụt hậu của Triết học so với các ngành khoa học cụ thể, đặc biệt là Vật lý, trong việc nhận thức thế giới. Triết học dường như đã trở thành bất lực trong việc trả lời những câu hỏi rất cơ bản như: Làm sao chúng ta có thể hiểu được thế giới? Bản chất của thực tại là gì? Mọi thứ từ đâu đến? Liệu vũ trụ có cần một Đấng sáng thế?
  • Triết học - Khoa học

    09/11/2012Phan Huy ĐườngTriết học nghiêm túc giống khoa học đích thực ở hai điểm và cũng khác khoa học ở hai điểm...
  • Tinh thần triết học và vấn đề xã hội Chăm hôm nay

    28/06/2011InrasaraCon người là cây sậy suy tư… Chỉ cần một làn gió cũng đủ giết chết con người. Nhưng làn gió kia khi giết chết con người, nó không hiểu, còn con người thì hiểu. Ông Pascal, chắc thầy chưa quên. Đây là chế độ đang tác động đến chính cuộc sống của em và mọi người xung quanh em, em là con người, em cần hiểu nó. Hiểu đến nơi đến chốn. Vậy thôi.
  • Cuộc tranh luận "Triết học có phải là Khoa học" không?

    17/12/2010Bùi Quang Minh thực hiệnTranh luận “Triết học có là khoa học hay không”
    chính là dịp tìm hiểu lại, làm rõ nét các nội hàm của khái niệm “Triết
    học”, “Khoa học” cũng như xem lại sự hình thành và phát triển của
    “Triết học”, “Khoa học” từ xưa đến nay. Kết luận “Triết học là khoa học không?” sẽ phản ánh, chịu chi phối và hoàn thiện quan điểm về triết học của mỗi người...
  • Giới thiệu sách “Câu chuyện triết học”

    10/11/2010Như LêNói đến triết học, nhiều người thường tỏ ra e ngại, có cái gì đó như nặng nề - phải nhăn trán suy tư; hoặc nói đến những người râu tóc dài, những thư viện lớn và những cuỗn sách dày cộm… Thế nhưng, có những cuốn sách triết học lại làm người đọc phấn chấn tạo cảm giác gần gũi, như đọc tác phẩm văn học hay sách giải trí vậy...
  • Liệu triết học có phải là khoa học không?

    28/04/2010“Có thực triết học là khoa học không?” gắn với sự nghi ngờ về tính chất của ngành này là một câu hỏi khoa học chân chính, một câu hỏi triết học đối với chúng ta. Triết gia và những người quan tâm đến triết học cần phải nhìn lại, nhận thức đúng về ngành Triết học để soi lại mình và định hướng để cho triết học phát triển tiếp.
  • Huyền thoại và triết học

    12/01/2009Nguyễn Văn TrungChưa có nhà khoa học nào khẳng định được lúc nào, giai đoạn nào trong đó đã xẩy ra sự chuyển hoá quyết định khiên con vật kể trên kia thành con người. Vấn đề không cần đặt ra ở đây và ta chỉ cần xác định yếu tố quyết định sự biến đổi về phần này - yếu tố làm cho con người khác con vật đó là sự đột khởi của tự do, của ý thức. Tự do, ý thức như vậy là hai đặc tính của con người với tư cách là người.
  • Văn hóa, triết lý và triết học

    11/12/2008Lương Việt HảiBài viết góp phần luận giải mối quan hệ giữa văn hóa, triết lý và triết học. Văn hóa là nguồn nuôi dưỡng các triết lý, các tư tưởng và hệ thống triết học, là điều kiện tất yếu cho sự tồn tại và phát triển các hệ thống triết học. Các triết lý, các hệ thống triết học lại là những bộ phận cốt lõi nhất trong nền văn hóa của một dân tộc...
  • Quan niệm của Hêgen về bản chất của triết học

    22/08/2007GS, PTS Nguyễn Trọng ChuẩnKhông chỉ là đại biểu tiêu biểu của nền triết học cổ điển Đức, Hêgen đã đem lại cho triết học địa vị vốn có và sứ mệnh cao cả của nó trong đời sống tinh thần nhân loại. Với những luận cứ sâu sắc và có cơ sở khoa học, Hêgen đã làm sáng tỏ đối tượng, chức năng và phương pháp của triết học, mối quan hệ của triết học với các khoa học khác và qua đó, trình bày một cách khúc chiết, đúng đắn bản chất của triết học...
  • Triết học là gì?

    16/03/2007Đặng Phùng QuânKhi thông tin sự cáo chung, triết học cũng mang ý nghĩa đặt định nhiệm vụ của tư tưởng của thời đại mới. Có thật sự một thời đại đã chấm dứt và một thời đại mới bắt đầu?
  • Vai trò định hướng của triết học trong nhận thức và giải quyết trong những vấn đề toàn cầu ở thời đại hiện nay

    01/11/2006Đặng Hữu Toàn...giờđây, khi nhânloại đã thực sựbước vàokỷ nguyên mới- kỷ nguyên toàncầu, nhiều vấnđề trongsong vẫn tiếp tục phát triển với mứcđộ ngày càng gay gắt hơn. Trongbối cảnhđó, vai trò định hướngcủa triếthọc đối với sự nhận thức và giải quyết những vấnđề toàn cầu của thời đại càng trở nên quan trọng và cấp thiết. Triết học với các chức năng vốncó chuẩn mực, phê phán, định hướng, tiên đoánkhoa học và tổng hợp tri thức không chỉđem lại cách tiếp cận phứchợp, liên ngành trong việc nhận thứcbản chất,xu hướng vậnđộng và phát triển của những vấnđề toàncầu,
  • Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới khách quan

    27/10/2006Vũ Gia HiềnĐể tồn tại, loài người phải thích nghi với môi trường sống của mình, nhưng con người không thích nghi với thế giới bên ngoài một cách thụ động, mà luôn luôn tìm cách biến đổi thế giới đó theo những yêu cẩu cuộc sống của mình. Muốn vậy, con người phải hiểu thế giới xung quanh cũng như về chính bản thân con người. Thế giới quanh ta là gì?
  • Khoa học hiện đại và triết học

    24/09/2006Nguyễn Văn DũngThế giới ngày nay hiện ra như một tấm thảm rộng mênh mông làm bằng nhiều mảnh bị tung toé ra, không sao ghép lại một cáchkhoa họcđược,- điều không giốngnhư người ta nghĩ trước đây. Đầu thế kỷ chúng ta, khoa học đi chậm lại vì đường đi trước mắt không còn tỏ tường. Triết học đã làmcho con đường đó sáng lên. Khoa học đã nhìn thấy gốc của mình ở siêu hình học và từ đó nó vươn vai đứng lên mạnh mẽ như ngày hôm nay...
  • Một hành trình triết học hấp dẫn

    16/07/2006Nguyên NgọcVấn đề của F. Jullien có thể tóm gọn thế này: ông muốn suynghĩ lại về tư duy phương Tây. Làm thế nào để có thể suy nghĩ lại về nền triết học đã có mấy nghìn năm lịch sử vĩ đại ấy? Chỉ có một cách: phải đi ra bên ngoài nó, suy nghĩ về nó từ một cái bên ngoài...
  • “Mềm hóa” triết học

    13/07/2006N.LCông ty Văn hóa & truyền thông Nhã Nam cùng Nxb Văn học vừa cho ra mắt bộ sách Danh tác triết học,gồm một số tác phẩm của Nietzsche, Schopenhaue... nhưng thay vì những tuyển tập dày cộp, lại là những cuốn mỏng, bìa mềm, dễ đọc, dễ biểu vớivăn phong lưu loát, chỉn chu. Thể thao & Văn hóatrao đổi với ông Nguyễn Nhật Anh (Giám đốc Công ty)...
  • Bertrand Russell và tư duy triết học

    06/05/2006Albert EinsteinTiểu luận dưới đây được Einstein viết cho lời tựa tập 5 của tuyển tập "Library of Living Philosophers" do Giáo sư A. Schilpp chủ biên, xuất bản lần đầu năm 1946, đề cập riêng về triết học Bertrand Russell, đặc biệt là tác phẩm "An Inquiry into Meaning and Truth" xuất bản năm 1940...
  • Về Schopenhauer và học thuyết triết học của ông

    27/04/2006Quang ChiếnCó thể nói, toàn bộ tư tưởng triết học của Schopenhauer được gói gọn trong mệnh đề "Thế giới là ý chí và tưởng tượng". Tất cả những gì ông viết ra sau này chỉ là sự bình giải, bổ sung hoặc chi tiết hóa mệnh đề đó....
  • Để triết học thực hiện được nhiệm vụ cao cả của mình

    31/03/2006Phó TS Nguyễn Văn HuyênTiếp cận triết học không thể là cứng nhắc một chiều mà là tiếp cận hệ thống, đa chiều với toàn bộ văn minh mọi thời đại, mọi nền văn hóa theo tinh thần các cấp độ phát triển như vũ bão của khoa học- công nghệ của thế giới hiện nay. Chỉ như vậy, triết học mới thực sự trở thành công cụ sắc bén nhất cho những mục đích cao cả của con người...
  • Đưa vào triết học (phần 3)

    01/03/2006Nguyễn Văn TrungNgười ta thường có thiên kiến cho triết học hay siêu hình học là một môn học không những trừu tượng, khó hiểu mà còn vô ích, vô bổ vì không đi tới đâu. Các triết gia cãi nhau về những vấn đề trong bao nhiêu thế kỷ mà vẫn không đi đến những giải đáp, những kết quả bền vững.
  • Triết học học đường

    07/02/2006Đỗ Anh ThơĐề cập tới hai chữ “triết học”, các em học sinh sinh viên đều có một cách nhìn giống nhau, cho rằng đây là một môn học khô khan, trừu tượng , khó hiểu. Do đó phần lớn thời gian khi ngồi trên ghế nhà trường các em đều học một cách đối phó, bị động, học thuộc lòng, không hề có chút nào động não...
  • Triết học và tư tưởng Việt

    29/12/2005Lúc đầu chỉ là những yếu tố tự nhiên nguyên thuỷ thô sơ về duy vật và biện chứng, tư tưởng người Việt trộn lẫn với tín ngưỡng...
  • Đưa vào triết học

    22/12/2005Nguyễn Văn TrungTrước khi học một môn gì tôi hỏi: Môn đó là gì? Chẳng hạn Vật lý học là gì? Vậy trước khi học triết lý, tôi cũng hỏi triết lý là gì? Và tôi coi việc hỏi như vậy là sẽ tự nhiên đã hẳn là thế, chẳng khác gì tôi hỏi về một vật gì, một việc gì chẳng hạn, cái bàn là gì?
  • Triết học và cuộc sống

    07/09/2005Lê ThiTrước đây, C.Mác đã nói: "Vũ khí vật chất của triết học là giai cấp vô sản cũng giống như vũ khí tinh thần của giai cấp vô sản là triết học" (1). Vấn đề đặt ra cho chúng ta ngày nay là làm sao cho triết học Mác - Lênin thật sự trở thành vũ khí tinh thần của nhân dân...
  • Về chức năng dự báo triết học

    24/08/2005Nguyễn Tiến DũngSự đối chiếu lịch sử triết học với lịch sử khoa học tự nhiên cho phép khắng định rằng triết học có những khả năng dự báo trong nghiên cứu khoa học bởi vì nó có thể đưa ra trước những cấu trúc phạm trù sẽ là cần thiết cho sự phát triển không ngừng của khoa học...
  • xem toàn bộ