ChúngTa.com

Trong chuyến thăm Việt Nam mới đây của Bộ trưởng cao cấp Lý Quang Diệu, khi trò chuyện với Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết, ông đã đưa ra nhận định: “Nên thắng được trong cuộc đua giáo dục, sẽ thẳng thắn trong kinh tế”. Điều này cũng phù hợp với chủ trương của Việt Nam khi coi nguồn nhân lực là nhân tố quan trọng nhất để hội nhập thành công.

Sự bất cập của nguồn nhân lực bắt đầu bằng sự bất cập của ngành giáo dục. Sự bất cập của giáo dục chịu ảnh hưởng của các yếu tố văn hóa và chính trị. Vậy cải cách nền giáo dục thế nào? Bắt đầu từ đâu? Đâu là mục tiêu của cuộc cải cách?

Cải cách giáo dục là phải cải cách từ cốt lõi của nó. Cái khu vực có thể cải cách ngay là thể chế. Bộ trưởng làm gì có quyền tiến công vào thể chế. Hơn nữa còn phải tiến công vào lịch sử. Những người như anh Vương Trí Nhàn, anh Lại Nguyên Ân và một số người nữa bắt đầu viết những quyển sách nói về thói xấu của người Việt. Lác đác trong xã hội đã có người ý thức được những mặt lạc hậu của nền văn hóa Việt Nam và phải nói thẳng là các tác hại của nó là có thật. Sớm hay muộn thì cuộc tiến công ấy cũng phải tiến hành, vì nếu không tiến công vào những mặt lạc hậu của văn hóa Việt Nam thì mọi cố gắng là vô ích, và chúng ta không thể bay lên được. Nếu chọn cuộc cải cách giáo dục làm mặt trận trung tâm, làm Điện Biên Phủ của cuộc hành hương đến sự hợp lý của dân tộc chúng ta, đến sự phát triển, đến sự bay lên, thì phải bắt đầu tấn công một cách hệ thống, một cách khôn ngoan vào quá trình này.

Thể chế có mặt trong mọi chuyện. Ví dụ phải trả lại tự chủ cho giáo dục. Không được phép lãng phí thời gian của học sinh, sinh viên bằng cách dạy những thứ mà trong thực tế họ không cần. Cần phải phân biệt cái mình cần, cái họ cần và cái cuộc đời cần. Toàn bộ trí tuệ nằm ở chỗ tạo ra được sự cân đối giữa những yếu tố đó. Cần làm cho họ tự chủ để cho họ tương thích với đời sống quốc tế, làm cho họ không trở thành những kẻ lố bịch và ngớ ngấn trong đời sống hội nhập.

Tôi có một anh bạn đã từng là Vụ trưởng một vụ ở một cơ quan cấp Bộ. Khi anh ta với tôi cùng làm ở một cơ quan, anh ta được cử đi Pháp học, nhưng khi bảo thi tiếng Pháp đi, thì anh ta không thi. Anh ta bảo tại sao người Pháp không học tiếng Việt mà mình lại phải học tiếng Pháp. Một Tiến sĩ mà cũng nói như vậy đấy. Không phải chỉ những người bình dân mới ngớ ngấn đâu, kể cả những người được đào tạo cẩn thận cũng ngớ ngẩn, nhiều sự ngớ ngấn không phải do đào tạo mà là do giáo dục. Chúng ta không thể giải quyết vấn đề xã hội, vấn đề phát triển được nếu chỉ giải quyết vấn đề đào tạo mà không giải quyết vấn đề giáo dục. Giáo dục và đào tạo là hai vấn đề khác nhau. Bộ của chúng ta là Bộ GDĐT nếu chỉ quan tâm đến đào tạo mà không ý thức được vai trò và sứ mệnh của sự nghiệp giáo dục thì thật là nguy hiểm.

Nói chuyện với sinh viên các trường Đại học, tôi thấy rất đau khổ. Khi nói chuyện với Sinh viên trường Luật, tôi bảo họ rằng: phải nói thật với các bạn là tôi, rất khổ tâm khi thấy các bạn là Sinh viên năm thứ ba, thứ tư rồi mà nhiều bạn còn nói ngọng, nhiều bạn còn nói thổ ngữ. Các bạn là luật sư tương lai, trong thời kỳ hội nhập này, các bạn sẽ là những người giúp nhân dân chúng ta hội nhập về kinh tế thì các bạn không thể nói bằng thổ ngữ được, thậm chí các bạn không thể chỉ nói bằng tiếng Việt. Bộ GDĐT của chúng ta đào tạo đến mức Tiến sĩ mà còn nói những câu ngớ ngẩn bởi vì sự vắng bóng của giáo dục trong quá trình đào tạo. Nếu nhân dân chúng ta không có một nền giáo dục tự nhiên và hiện đại, nhân dân chúng ta không có một nền đào tạo tốt thì chúng ta không thể phát triển được, bởi vì người lao động Việt Nam không bán sức lao động của mình một cách có giá cho ai được.