ChúngTa.com

Tệ nạntham nhũng từ nhiều năm qualuôn làđiều nhức nhối, lo lắng và bực bội củatoàn xã hội. Bất chấpnhững quyếttâm, những nỗ lực của cáctổ chứccó trách nhiệm, nạn “nội xâm” này vẫn tiếp tục diễn ra ngày càng nghiêm trọng hơn. Tạikỳ họp thứ sáu của Quốc hội vừaqua, vấn đề đạisự đó lại có dịp được xới lên thảoluận sôi nổivới giải phápmới được đề ra là ban hành Luật Chống tham nhũng (thaycho Pháplệnh tỏ ra chưađủ hiệu lực) và lậpmột cơ quan thống nhất chỉ đạo cuộc đấu tranhcam go này. Liệuđó đã phảilà lối thoát để tahy vọng haychưa? Vấn đề cầnđược nhìn nhậnnhư thếnào? Còn cần phải làm gìđể có để sớm chặn đứng tệ nạnnày?

Qua tổng kết 5 năm thực hiện Chương trình Quốc gia phòng chống tội phạm, ta có dịp nhận rõ hơn thực trạng tham nhũng để từ đó tìm hiểu vào gốc rễ của vấn đề.

Tỷ lệ số vụ phát hiện được so với thực chất tình hình mới chỉ ở mức rất thấp (chỉ khoảng 5%, theo số liệu của Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về vi phạm kinh tế và chức vụ) và hầu như đều được phát hiện tử bên ngoài cơ quan, đơn vị có vi phạm. Tham nhũng không còn xảy ra ở các đơn vị, cá nhân riêng lẻ mà đã phổ biến ở nhiều cấp nhiều ngành, nhiều lĩnh vực với các đường đây lớn dính líu đền. một số cán bộ có chức vụ cao. Nhiều vụ buôn lậu, lừa đảo, ma túy… thường có sự "bảo kê” của cán bộ có chức quyền để chia chác, hối lộ, chạy án. Nhiều cuộc thanh tra kéo dài với kết luận thiếu rõ ràng để có thể truy tố, xét xử, đặc biệt về đất đai, về các dự án xây dựng. Tham nhũng thường đi liền với lãng phí làm thất thoát hang chục tỷ đồng mà không quy được trách nhiệm cụ thể, thường được xử lý với tội danh thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng hơn là quy được tội tham nhũng. Một hiện tượng rất dễ thấy là một bộ phận không nhỏ cán bộ có chức có quyền sống phè phỡn bằng “tiền chùa" màkhông bị truy cứu nguồn thu nhập mặcdù đã có kê khai tài sản. Cả núi tiền mồ hôi nước mắt của người dân bị đổ xuống sông, xuống biển, tài sản công bị "xẻ thịt” chia nhau và chỉ ngẫu nhiên bị phát hiện.

Nói cho công bằng thì vừa qua các cơ quan bảo vệ pháp luật đã phanh phui được khá nhiều vụ việc nghiêm trọng và đã xử lý một số cán bộ, kể cả cán bộ cao cấp hư hỏng. Tuy nhiên, đầu tranh chống tham nhũng còn thụ động và dừng ở “quyết tâm” chung chung, thương phê phán nơi khác mà không nhìn vào đơn vị mình, địa phương mình ngành mình. Các biện pháp ngăn chặn còn ít tác dụng…

Báo cáo phát triển Việt Nam năm 2005 do Ngân hàng Thế giới (WB) côngbố ngày 25/11/2004 đã đành hẳn 11 trang nói về nạn tham những ở nước ta, trong đó nhận định rằng nền kinh tế Việt Nam hiện nay ở vị trí dễ tổn thương vì tham nhũng phát triển nhanh, vượt khỏi trách nhiệm giải trình của Chính phủ(tác giả nhấn mạnh). Một chiến lược chống tham nhũng có hiệu quả phải nhằm giảm cơ hội cho hành vi tham nhũng vàtăng khả năng phát hiện những cá nhân có hành vi tham nhũng. Tham nhũng là một thách thức nghiêm trọng nhất mà Việt Namphải đối mặt.

Phải chăng việc chống tham nhũng còn kém hiệu quả chính là do ta chưa có một cách nhìn vào bản chất của tệ nạn và từ đó chưa có một tư duy mới về chống tham nhũng để tìm đúng căn nguyên và trị được tận gốc.

Kinh nghiệm của Trung Quốc cho thầy, mặc dù đã xử lý mạnh tay một số cán bộ cao cấp tham nhũng (chí ít là 8 người từ Đại hội XVI đến nay tình trạng tham nhũng vẫn tiếp diễn nghiêm trọng với những đặc điểm sau:

Trong một số ngành, địa phương đã hình thành những "tập đoàn lợi ích”, sau khi một số phần tử tham nhũng đã cơ bản hoàn thành bước "tích lũy nguyên thủy”. Đó là sự tích lũy thông qua 6 loại hoạt động: cho thuê đất công với khối lượng lớn qua nhiều tầng nấc, lợi dụng quyền lực cho vay vốn lớn trái pháp luật, miễn giảm thuế trái quy định, dung túng buôn lậu chuyển thầu các dự án xây dựng, "moi tiền” từ thị trường cổ phiếu...

Thủ đoạn tham nhũng tinh vi, giảo hoạt và kín đáo hơn, chủ yếu dưới ba hình thức: một là từ phương thức “hàng trả ngay" (tiền trao cháo múc) chuyển sang "hàng trả chậm” (để nhiều năm mới thu lợi cả gốc lẫn lãi). Hai là vay mượn và chuyển nhượng quyền lực, dung túng người thân cận lợi dụng cương vị của mình để kiếm lợi. Ba là, “rửa tiền” bất chính qua việc đưa con cái ra định cư ở nước ngoài hoặc bản thân trốn ra nước ngoài khi đã “ăn đủ” và có đấu hiệu bị lộ. Còn có cách làm tăng giá trị của "vốn" qua đầu tư kinh doanh hoặc chuyển tiền ra Ngân hàng nướcngaòi.

Không ít phần tử tham nhũng “kháng thuốc", hóa trang thành cán bộ liêm khiết và khi bị phát hiện thì ngoan cố chối tội, đùn đáy trách nhiệm, chạy án, lấy thành tích "cống hiến" để được miễn giảm tội.

Từ “làm ăn riêng” chuyển sang tham nhũng tập thể hoặc câu kết với các băng nhóm xã hội đen để che chắn cho nhau.

Về đấu tranh chống tham nhũng, có “lý sự” cho rằng “có làm việc, có tham nhũng chút ít là tự nhiên”(!) miễn là kinh tế phát triển(!).

Qua thực trạng đó, lãnh đạo TrungQuốc khẳng định nguyên nhân quan trọng nhất là chế độ nhân sự (công tác cán bộ). Với cơ chế lựa chọn bố trí cán bộ không công khai và khách quan, sinh ra tệ “mua quan bán chức" để các phân tử cơ hội đầu cơ quyền lực trong khi đó những cán bộ có đức có tài thực sự không được sử dụng. Vì vậy, “không cải cách chế độ nhân sự thì không thê xây dựng được cơ chế cán bộ chịu trách nhiệm trước nhân dân, đấu tranh chống tham nhũng sẽ không thể đi vào chiều sâu với hiệu quả cao”. Và do đó,"quản lý đất nước phải quản lý Đảng trước, quản lý Đảng phải đặc biệt quản lý quan chức".

Tư duy mới về chống tham nhũng là chống và phòng ngừa tham nhũng. Đó là sự thay đổi có tính chiến lược từ thụ động sang chủ động, coi trọng cả tấn công và phòng ngừa.

Tư duy mới còn ở chỗ từ cách coi việc chống tham nhũng chỉ là một cuộc “đấu tranh chính trị” chuyển sang cách coi đó là “một nhiệm vụ chính trị” quan trọng của Đảng"gắn liền với nhiệm vụ xây dựng Đảng mà toàn Đảng phải tập trung toàn lực để làm có hiệu quả rõ rệt.

Nội dung công tác xây đựng Đảng không chỉ là “3 xây dựng lớn” (gồm tư tưởng tác phong và tổ chức) mà phải là "5 xây dựng lớn" (gồm cả xây dựng chế độ và xây dựng năng lực cầm quyền). Chống tham nhũng có tính chế độ phải là nhiệm vụ chính trị hàng đầu của Đảng, thay vì chỉ coi đó là thuộc phạm trù. Cải cách hành chính của Nhà nước hoặc hẹp hơn là của Chính phủ. Bởi lẽ nguy cơ đồi với chế độ đồng nghĩa với nguy cơ đối với vai trò duy nhất cầm quyền của Đảng.

Từ tư duy mới đó, công cuộc chống và phòng tham nhũng ở TrungQuốc đang phát triển theo chiều sâu, trị cả gốc lẫn ngọn chú trọng trị gốc. Báo cáo tại Đại hội XVI của Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đề ra nhiệm vụ tập trung tăng cường xây dựng thể chế” thực hiện chế độ hóa, quy phạm hóa và quy trình hóa nền dân chủ XHCN, cần tích cực triển khai dân chủ trong Đảng, xúc tiến cải cách thể chế chính trị, cần tăng cường ràng buộc và giám sát quyền lực.

Đương nhiên, mỗinước có đặc điểm riêng và cách làm riêng phù hợp, tuy nhiên cũng có nhiều điểm tương tự với mức độ khác nhau. Chúng ta có thể tham khảo kinh nghiệm của Trung Quốc để vận dụng vào cuộc đấu tranh đầy khó khăn, phức tạp này.