ChúngTa.com

Có thể nói, nếu luật về phòng và chống tham nhũng, lãng phí ra đời, công cuộc đấu tranh chống tham nhũng ở nước ta đã phải sử dụng tới hình thức pháp lý cao nhất, một "đòn phép" tối hậu. Như nhà sử học Dương Trung Quốc viết trên Tuổi Trẻ chủ nhật, bằng vào hình thức pháp lý cao nhất ấy, chống tham nhũng - cuộc đấu tranh này đã "là trận sau cùng". Không thắng thì coi như thua đứt.

Chúng ta đã từng có Pháp lệnh Về chống tham nhũng, có Ban Chỉ đạo chống tham nhũng, Đảng thì có Ban Chỉ đạo trung ương 6 (2)... nhưng diễn biến tình hình tham nhũng trong cả nước có phần còn nghiêm trọng hơn. Vấn đề không phải do thiếu luật (mặc dù rất cần) mà chủ yếu là các biện pháp chống tham nhũng còn khập khiễng, không triệt để, còn né tránh, nể nang và trong chừng mực nào đó có sự thỏa hiệp trong lãnh đạo, điều hành ở các cấp.

Điều đáng nhấn mạnh ở đây là toàn bộ hệ thống chính trị của chế độ chúng ta bao gồm từ Đảng, các tổ chức chính trị xã hội cho đến Nhà nước, chưa bao giờ có số lượng thành viên đông đảo như lúc này. Cụ thể hơn, ở cấp cơ sở xã phường có đến 80 - 90% người (nếu tính từ tuổi thành niên đến 60 tuổi) ở trong các tổ chức thuộc hệ thống chính trị của chúng ta. Ở các cơ quan và các ngành thuộc hệ thống nhà nước thì tỷ lệ đó là 100%. Mà hệ thống chính trị ấy đều đã có những quy định chặt chẽ và phân định đầy đủ thẩm quyền để xử lý nghiêm túc những sai phạm, tham ô, lãng phí. Đảng có điều lệ như một thứ luật trong Đảng, cùng với biết bao nghị quyết, chỉ thị và những lời giáo huấn của Bác Hồ. Hệ thống công quyền cũng có những quy định về kỷ luật hành chính đủ nghiêm. Trong các đoàn thể chính trị xã hội cũng có đầy đủ điều lệ và quy định buộc đoàn viên, hội viên đấu tranh chống mọi biểu hiện tiêu cực, xử lý các hành vi sai trái trong nội bộ tổ chức mình. Không đợi có luật, nếu mỗi hệ thống tổ chức, từ Đảng, Nhà nước, các đoàn thể chính trị xã hội xử lý thật nghiêm và kịp thời các vi phạm kỷ luật trong nội bộ tổ chức, cơ quan, đơn vị mình thì đã có tác dụng ngăn ngừa, hạn chế không để tham nhũng, lãng phí đến mức sa đà, nghiêm trọng như hiện nay. Vấn đề, lại một lần nữa, cũng là vấn đề trách nhiệm sử dụng hết thẩm quyền đã được luật pháp, Đảng và đại hội các đoàn thể chính trị xã hội giao cho.

Nhưng thực tế lại diễn ra là, phần lớn các vụ tham nhũng lãng phí được xử lý là do dân chúng và báo chí phát hiện. Đã như thế, sau khi vụ việc được xử lý, gần như chưa có các tổ chức Đảng, đoàn thể ngang cấp nào bị xử lý trách nhiệm đủ nghiêm. Do đó chẳng những trách nhiệm của các tổ chức này không được nâng cao mà còn bị hạ thấp, thậm chí tìm cách đứng ngoài vụ việc, "né" đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí.

Khắc phục tình trạng thiếu vắng trách nhiệm như vậy bằng cách phải thực hiện nghiêm túc chế độ trách nhiệm của người đứng đầu và tập thể đứng đầu trong mỗi cấp, mỗi ngành, mỗi cơ quan. Người đứng đầu, tập thể đứng đầu phải chịu trách nhiệm kịp thời phát hiện, xử lý những trường hợp tiêu cực, tham nhũng nảy sinh trong cơ quan, ngành, cấp của mình. Nếu có sai phạm, không đồng lõa, không biết thì các cá nhân, tổ chức ấy làm gì, nếu vậy, sự tồn tại của họ cũng không để làm gì. Lãnh đạo quản lý sâu sát, giảm tối đa quan liêu, là làm được điều này.

Ví dụ, một thứ trưởng tham nhũng, suy thoái đạo đức, phẩm chất, bộ trưởng phải có trách nhiệm trực tiếp, không vậy thì bộ trưởng hằng ngày làm việc với ai và quản lý ai. Còn cấp ủy Đảng, ban chấp hành công đoàn, đoàn thanh niên ở đó phải có chịu trách nhiệm nếu không phát hiện, đấu tranh, để tham nhũng, tiêu cực tác oai tác quái trong cơ quan, đơn vị mình. Chính những người tham nhũng gây lãng phí nghiêm trọng đều là thành viên trong tổ chức Đảng, là đoàn viên công đoàn... Tương tự như vậy, không có một cá nhân đứng đầu, tập thể đứng đầu nào không phải chịu trách nhiệm về những gì diễn ra trong cơ quan, ngành, cấp của mình. Không chỉ lôi ra trị tội bằng hết những kẻ tham nhũng, mà phải kiên quyết, nghiêm khắc xử lý rốt ráo trách nhiệm của những người liên quan. Không tính đến giới hạn phải xử lý bao nhiêu. Cũng không né tránh mức độ xử lý nào theo đúng điều lệ của các tổ chức được quy định.

Thậm chí ở một cấp hay ngành nào, cấp ủy, ban chấp hành đoàn thể hay cấp chính quyền làm ngơ để tham nhũng, lãng phí nghiêm trọng, phổ biến, kéo dài, cần thiết áp dụng đến hình thức giải tán cả cấp bộ Đảng, chính quyền đoàn thể ở đó. Trong kháng chiến đã từng có chi bộ, huyện ủy bị giải tán, trong hoạt động bí mật của Đảng ở đô thị cũng có trường hợp giải tán chi bộ. Hiện Đảng ta là Đảng cầm quyền, hoạt động công khai, nhưng chúng ta chưa kiên quyết và nghiêm khắc như vậy. Áp dụng biện pháp mạnh, rồi dựa vào dân, dựa vào quần chúng mà tổ chức lại. Làm như thế, hệ thống chính trị của chúng ta ở mỗi cấp mỗi ngành chắc chắn không hề yếu đi mà càng nâng cao thêm lòng tin, càng được nhân dân tín nhiệm. Gần đây nhất, vụ việc ở Đồ Sơn, Hải Phòng là minh chứng. Sau sóng gió, cấp, ngành ấy sẽ giành lại được lòng tin yêu của quần chúng trưởng thành, lớn mạnh.

Đặt vấn đề và thực hiện nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu, tập thể đứng đầu cũng là biện pháp khắc phục bệnh quan liêu, thiếu sâu sát, kiểm tra - một tác phong phổ biến trong công tác quản lý hiện nay. Làm được như thế, không những hạn chế được mức độ thiệt hại do tham nhũng gây ra mà còn làm tăng hiệu lực của luật pháp, hiệu lực kỷ luật của Đảng, hiệu lực kỷ luật của các đoàn thể. Đó là mấu chốt quan trọng nhất để quyết định "trận sau cùng" trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng là thua hay thắng.

Nếu không thực hiện tới nơi tới chốn trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu và tập thể đứng đầu thì có lập ra một tổ chức chuyên trách chống tham nhũng, lãng phí có to lớn đến đâu thì tổ chức ấy chỉ có thể báo cáo trước Quốc hội mình đã phá được bao nhiêu vụ tham nhũng chứ không thể nào xác định nổi đã bài trừ tới đâu quốc nạn này. Hiện Ban Chỉ đạo - nghị quyết T.Ư 6 (2) có cơ cấu do một ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư trực tiếp điều hành, có các ban chức năng của Đảng và bí thư các ban cán sự Đảng có chức năng bảo vệ pháp luật, nếu tiến hành quyết liệt, triệt để theo đúng luật pháp, không khoan nhượng, né tránh, cơ cấu ấy đủ thẩm quyền, đúng chức năng kiểm tra, xử lý nghiêm cán bộ của Đảng.

Trong khi đó, rất cần có một tổ chức giám sát chuyên trách đủ quyền lực đối với cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tổ chức chuyên trách này nên là Quốc hội và Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, thành. Tổ chức này chịu trách nhiệm giám sát quá trình giải quyết, xử lý các vụ việc lớn mà dân chúng và báo chí phát hiện. Giám sát để bảo đảm thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật, bảo vệ cá nhân và tổ chức tố giác đúng pháp luật, đảm bảo nguyên tắc mọi người bình đẳng trước pháp luật, bất kể ở cương vị nào. Đặc biệt là giám sát việc xem xét, xử lý trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu, tập thể đứng đầu trong các vụ việc nổi cộm đó.

Nên chăng Quốc hội có một ủy ban hoặc bộ phận chuyên trách công tác giám sát như vậy? Cơ quan giám sát chuyên trách này trước những vụ việc nghiêm trọng như vụ rút ruột sắt thép trong xây dựng ở các chung cư cao tầng, đấu thầu và xây dựng các công trình như Mỹ Đình..., vụ hối lộ liên quan đến Thứ trưởng Bộ Thương mại, vụ lừa đảo ở Khánh Hòa... có quyền yêu cầu cung cấp mọi thông tin liên quan đến quá trình giải quyết, xử lý vụ việc và thực thi quyền hạn của mình theo luật định. Một ủy ban chuyên trách như vậy có thể do chủ tịch hay một phó chủ tịch Quốc hội đứng đầu.

Quyết tâm đánh thắng tham nhũng, lãng phí là một yêu cầu bức xúc của đại đa số cử tri. Vấn đề chỉ còn là Đảng, Nhà nước và các cơ quan chức năng của trung ương có dám làm triệt để những biện pháp đã nêu ở trên hay không. Luật về phòng chống tham nhũng, lãng phí là hình thức thể hiện cao nhất quyết tâm đó nhưng ban hành luật chưa đủ là một phương thuốc đặc hiệu. Nếu như chỉ "nâng cấp" pháp lệnh lên thành luật mà đồng thời không có các biện pháp mạnh thiết lập kỷ luật kỷ cương trong Đảng, trong hệ thống công quyền, thì cũng chỉ là đổi chiếc áo. Chiếc áo ấy, trong thực tế không chịu nổi sức tàn phá, hủy hoại của 2 loại ác quỷ này thì lòng tin của nhân dân vào chế độ tốt đẹp của chúng ta sẽ bị sút giảm hơn.