ChúngTa.com

Theo một cuộc trao đi đổi lại giữa nhà thơ Trần Đăng Khoa và nhà văn Nguyễn Văn Thọ đã đăng tải trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội tháng 4/2004, thì tại một hội chợ sách diễn ra tại Thuỵ Điển cách đây không lâu, ông N.H.T (một nhà văn có mác ở Việt Nam hẳn hoi) đã vội vã tung ra một vài nhận xét ngô nghê và có phần giật cục, lập dị về sách. Ông N.H.T nói với nhà văn nổi tiếng Xara Litman: “Thật là khó hiểu khi ở Thuỵ Điển lại in nhiều sách như vậy! Tôi tin chỉ có những người tuổi dưới 30 mới đọc sách, còn ở những độ tuổi khác thì không. Ngay cả sách của bà, người ta cũng chẳng đọc. Có khi người ta chỉ đọc giả vờ. Bởi vì bản chất của con người sinh ra đã là nhầm lẫn".

Không hiểu nhà văn Xara Litman nghĩ gì trong đầu và nhìn ông N.H.T theo kiểu gì, chỉ biết khi thốt ra lời, bà bảo: "Ở Thụy Điển có số lượng độc giả rất lớn, kể cả ở nông thôn. Ông nên nhớ, vé vào cửa hội chợ trọn gói đâu có rẻ, có giá tới 342 USD. Chắc chắn không vì sách, thì không thể có nhiều người bỏ ra số tiền không nhỏ ấy để tham gia hội chợ". Ở đây, rõ ràng ông N.H.T không hiểu gì về cơ chế thị trường và sách trong cơ chế thị trường. Sách có tiêu thụ được, người ta mới xuất bản. Bỏ tiền ra đầu tư in sách, sách không tiêu thụ được thì chỉ có nước sập tiệm. Loại bỏ cái thói hành xử không giống ai của ông N.H.T, chí ít chúng ta cũng tiếp nhận được thông tin: Sách ở Thuỵ Điển được in rộng rãi theo quy luật cung - cầu, theo nhu cẩu của độc giả ở mọi vùng miền và sách ở Thụy Điển rất có giá.

Nêu thế cũng để thấy: Văn hóa đọc ở Thuỵ Điển nói riêng và ở Châu Âu nói chung đã đạt đến trình độ cao, trong khi văn hoá đọc và hiểu biết về văn hoá đọc của ông N.H.T quả là có vấn đề. Còn ở Mỹ, số lượng sách hàng năm được phát hành vào loại vô địch trên thế giới. Người ta tính rằng: Nếu một người bỏ ra hai tư tiếng đồng hồ một ngày cho việc đọc sách, thì phải mất bốn hai năm, may ra mới có thể đọc hết tất cả các loại sách xuất bản trong một năm ở nước này. Một người am hiểu văn hoá Mỹ từng khẳng định: Hiếm có một dân tộc nào trên thế giới ham học và ham đọc sách như người Mỹ.

Còn ở ta thì sao? Nếu trong nhừng năm 60 -70, số lượng phát hành mỗi cuốn sách có thể lên đến hàng vạn, thì con số này sẽ là hàng nghìn vào những năm 80 - 90 và hàng trăm vào những năm cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI . Tất nhiên, việc tính đếm này không nhằm vào mảng sách không lồ của Nxb Giáo dục, một Trung tâm độc quyền về sách giáo khoa nói riêng và sách dành cho nhà trường nói chung, mỗi năm phát hành (tất nhiên là chỉ nhắm tới đối tượng là học sinh hoặc giáo viên) hàng triệu, hàng triệu bản.

Sách văn học một thời chiếm vị trí độc tôn. Vào những năm 70, mua được một cuốn Tác phẩm mới, tạp chí sáng tác văn học của Hội Nhà văn Việt Nam không dễ, mua được những tác phẩm văn học trong nước hoặc nước một tác phẩm văn học ngoài được dịch ra tiếng Việt cũng không dễ. Đến một tập diễn ca tầm tầm của một nhà thơ nọ mà cũng được in , được phát hành cả vạn bản và bán hết veo. Đến một cuốn tiểu thuyết hạng ba của một nhà văn thường thường bậc trung mà cũng được in với số lượng lớn, đã thế còn được đưa vào kênh phân phối để tiêu thụ cho dễ. Còn bây giờ ở ta, đến những tác phẩm lừng danh thế giới hoặc đoạt giải Nobel danh giá mà cũng chỉ dám in từ 800 đến trên một nghìn bản. Còn sách của các tác giả trong nước, đặc biệt là thơ thì số lượng tệ hại hơn và không bán được, thường được in vởi số lượng vài trăm bản vởi tiền túi do cá nhân bỏ ra với mục đích tặng nhau, giao đãi nhau là chính. Mà nếu may mắn được lọt vào tầm ngắm của nhà xuất bản thì cũng thường chỉ được trả nhuận bút rất bèo, ưu ái lắm là 10% tính theo giá bìa. Cũng có khi được trả nhuận bút bằng cách quy ra sách.

Một số loại sách khác nhìn chung, cũng lâm vào tình trạng tương tự. Số sách ế ẩm, phải bán đại hạ giá, hoặc bán ký, bán cân cũng nhiều.

Một biên tập viên ở Nxb Lao động (yêu cầu giấu tên) cho biết: "So với ngày xưa, hình thức sách đẹp hơn, chủng loại sách và nội dung sách phong phú hơn và số lượng sách, các điểm bán sách cũng nhiều hơn. Đáng tiếc là sách chỉ tập trung tiêu thụ ở các thành phố mà bỏ quên nông thôn. Điều này cho thấy: Cái sự đọc ngày nay đang bị phân hoá sâu sắc theo mức sống, mức thu nhập và phụ thuộc rất nhiều vào giá bán.Và giá sách càng cao thì càng khó bán, càng ít người mua. Trước kia, hệ thống thư viện rất phát triển, đến tận hợp tác xã (ở nông thôn), đến tận nhà máy, xí nghiệp (ở thành thị), thì nay tất cả đã bị phá vỡ hoàn toàn. Như thế cũng có nghĩa rằng: Môi trường đọc sách hiện đã bị bỏ trống đến mức thảm hại. Nhìn chung người nông dân không có điều kiện đọc báo, đọc sách, chỉ tập trung nghe đài hoặc xem ti vi là đủ. Ở những nơi có ti vi thì người ta cũng quên cả nghe đài phát thanh. Rõ ràng "nền văn hoá màn hình" đang lên ngôi và độc chiếm ngôi vị số một. Các phát thanh viên, tường thuật viên truyền hình ngày càng có giá hơn".

Biên tập viên trên còn cho biết thêm: "Sách được đọc thường xuyên hơn, có thị phần bán ra ổn định hơn, có lẽ là sách giải trí và sách công cụ. Và độc giả của máng sách này thường là những người trẻ tuổi. Mảng sách này rất thực tế, không có giá trị văn hoá, văn chương, chỉ có giá trị thư giãn đầu óc hoặc cung cấp kiến thức dưới dạng bách khoa thư."

Cách đây vài năm, trên báo Lao động, giáo sư Tương Lai có khẳng định rằng, theo chủ quan của ông, văn hoá đọc sẽ không có tương lai, văn hoá đọc đang đi vào ngõ cụt. Đấy là trò chơi của bản báo và là quyền được phát biểu bày tô ý kiến riêng của giáo sư Tương Lai. Riêng tôi, tôi không bi quan đến vậy. Tôi cho rằng sách vẫn là nguồn bổ sung kiến thức vô tận, là chỗ dựa tinh thần không thể thiếu đối vởi những ai ham hiểu biết. Cho dù lnternet và báo điện tử có phát triển đến đâu đi nữa, thì người ta vẫn phải tiếp nhận chúng bằng cách đọc bằng mắt, nghĩ bằng óc. Mặt khác, nói đến văn hoá đọc là nói đến sự học, sự nâng cao trình độ không ngừng, không nghỉ mọi mặt ở mỗi người. Chính vì thế mà Lênin từng nói: “Học, học nữa, học mãi! Và không có sách thì không có tri thức... “. Còn các cụ nhà ta từ xa xưa từng nói: “Ngọc bất chắc bất thành khí, nhân bất học bất tri lý"