ChúngTa.com

Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, trong đời sống dân tộc ta, những giá trị đạo đức phổ biến được xã hội thừa nhận với những nội dung cụ thể về "cái thiện, lương tâm, lòng yêu nước thương nòi, lòng hiếu thảo, tình bạn, tình đồng chí cao thượng, tình yêu chung thuỷ"...đã trở thành nét đẹp của đạo đức truyền thống Việt Nam, cốt cách Việt Nam. Qua bao tháng năm, các thế hệ người Việt Nam luôn sống theo các quy tắc đạo đức "thương người như thể thương thân", “nhiễu điều phủ lấy giá gương", “bầu ơi thương lấy bí cùng", "lá lành đùm lá rách", "chị ngã em nâng"...để tạo nên biết bao hình mẫu về phẩm giá đạo đức Việt Nam trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Đặc biệt qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, những phẩm giá đạo đức cao đẹp ấy đã được phát triển lên một bước mới với ý chí "Không có gì quý hơn độc lập tự do", "thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ". Sức mạnh của dân tộc Việt Nam bắt nguồn từ nhiều nhân tố, trong đó có vai trò to lớn của những giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam. Sức mạnh ấy đã góp phần tạo nên những kỳ tích hào hùng, nâng Việt Nam lên thành lương tri thời đại.

Những năm gần đây, không ít giá trị đạo đức đã bị xói mòn, suy giảm nghiêm trọng. Chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, lối sống thực dụng chạy theo đồng tiền, tệ nạn xã hội, tệ tham nhũng, buôn lậu... có chiều hướng phát triển. Sự suy giảm giá trị đạo đức xã hội thực sự trở thành một trong những vấn đề nổi cộm trong đời sống xã hội ta hiện nay.

Vậy nguyên nhân nào dẫn đến sự suy giảm giá trị đạo đức? Theo chúng tôi, sự suy giảm giá trị đạo đức có những nguyên nhân chủ yếu sau đây: Một là,chủ nghĩa cá nhân, công thần, kiêu ngạo, chạy theo lối sống hưởng thụ, làm giàu bằng mọi giá.

Trải qua hàng chục năm kháng chiến, dân tộc đã đánh thắng hai đế quốc lớn là Pháp và Mỹ, nhiều người đã có những công lao nhất định trong sự nghiệp chiến đấu giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc. Song cũng có người do tự đánh giá quá cao công lao của mình, tự cho rằng mình đã chịu nhiều hy sinh gian khổ bây giờ lẽ đương nhiên phải được hưởng thụ, nên đã trở thành "ông quan cách mạng" quan liêu, tham nhũng, ngày càng xa cách quần chúng. Họ không từ mọi thủ đoạn tham ô, hối lộ, tiêu xài lãng phí, sống xa hoa, trụy lạc. Họ tìm mọi cách vơ vét tiền của nhân dân, lợi dụng chức quyền “bán" chữ ký rút tiền Nhà nước, tổ chức buôn lậu, bao che cho nhau cùng hàng trăm mánh lới khác. Chính sự suy thoái về đạo đức của họ đã dẫn đến các bệnh họa xã hội, làm suy thoái nềnđạo đức xã hội.

Điều đáng lo ngại nhất là tệ tham nhũng diễn ra ở nhiều ngành, nhiều cấp, từ Trung ương đến địa phương và thậm chí ở ngay các cơ quan thực thi pháp luật. Tệ tham nhũng có sức phá hoại lớn đối với toàn bộ các giá trị đạo đức xã hội. Tệ tham nhũng làm tha hoá đội ngũ cán bộ, đảng viên, làm cho quần chúng nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ mất niềm tin, dao động về lý tưởng và ít nhiều bị tiêm nhiễm ý thức phản đạo đức. Điều đáng nói là trước tình hình đó, công tác xây dựng Đảng, công tác đấu tranh chống lại các hiện tượng tiêu cực trong Đảng và trong bộ máy Nhà nước còn thiếu những biện pháp hữu hiệu.

Hai là,pháp luật không nghiêm, kỷ cương xã hội bị buông lỏng.

Đạo đức và pháp luật có mối quan hệ biện chứng với nhau, tác động, ảnh hưởng lẫn nhau. Một xã hội có nềnđạo đức tốt sẽ là cơ sở để pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh và tự giác. Mặt khác, pháp luật nghiêm sẽ hỗ trợ đắc lực cho việc giữ gìn, phát triển một nềnđạo đức xã hội tốt đẹp.

Trong thực tế vấn đề này không phải bao giờ cũng được quán triệt đầy đủ. Pháp luật có lúc còn bị coi thường. buông lỏng. Tình trạng bao che, “ô dù” đã làm cho phép nước không nghiêm gây nênsự bất bình trong quần chúng, là một nhân tố khiến giá trị đạo đức xã hội suy giảm, cản trở việc thực hiện các mục tiêu kinh tế, xã hội tạo kẽ hở cho những kẻ tham nhũng lợi dụng đục khoét tài sản quốc gia, làm giàu bất chính.

Ba là,xã hội ta còn bị ảnh hưởng khá nặng nề bởi các tàn tích của đạo đức phong kiến.

Đất nước ta tiến hành công nghiệp hoá, hiện đại hoá từ một nền kinh tế kém phát triển, chịu ảnh hưởng nặng nề của phương thức sản xuất nông nghiệp, với những giá trị văn hoá làng xã bền vững cùng những tư tưởng đạo đức phong kiến nặng nề. Ở nhiều nơi, vẫn còn hiện tượng “phép vua thua lệ làng". Tình trạng cát cứ địa phương theo kiểu "trống làng nào làng ấy đánh, thánh làng nào làng ấy thờ” vẫn còn tồn tại khá phổ biến. Nền đạo đức phong kiến in đậm trong phong tục, tập quán, thói quen, biểu hiện qua các hành vi đạo đức như gia trưởng, độc đoán, tham quyền cố vị coi thường pháp luật, tư tưởng trọng tâm, cục bộ, bản vị vẫn còn khá phổ biến trong đời sống xã hội ta hiện nay.

Nhiều giá trị đạo đức phong kiến chẳng những cản trở việc xây dựng nềnđạo đức mới mà còn là bạn đồng hành của chủ nghĩa thực dụng. cá nhân vị kỷ, kìm hãm sự tiến bộ, sáng tạo, cản trở công cuộc đổi mới, làm chậm quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Bốnlà, xã hội ta đã và đang bị ảnh hường của lối sống tư sản. Ở nước ta, dưới chế độ thuộc địa nửa phong kiến, giai cấp tư sản tuy nhỏ bé nhưng tư tưởng đạo đức tư sản cũng đã có ảnh hưởng nhất định đối với đời sống xã hội. Những di sản về đạo đức của chủ nghĩa thực dân cũ và mới đó vẫn đang ảnh hưởng đáng kể đến xã hội ta ngày nay.

Từ khi đất nước tiến hành đổi mới với chủ trương phát triển kinh tế thị trướng theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đời sống kinh tế - xã hội đã cô nhiều biến đổi tích cực, song cũng nảy sinh không ít những tiêu cực. Kinh tế thị trường với quy luật giá trị, quy luật cạnh tranh...ở một khía cạnh nào đó đã khuyến khích chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng, chỉ coi trọng giá trị vật chất mà coi nhẹ giá trị tinh thần, chỉ chú ý lợi ích cá nhân mà coi nhẹ lợi ích cộng đồng, chỉ chú ýlợi ích trước mắt mà coi nhẹ lời ích cơ bản lâu dài. Đó là lối sống chỉ biết lợi ích của cá nhân mình, tất cả vì lợi nhuận, vì lợi nhuận người ta sẵn sàng chà đạp lên lợi ích của người khác, sẵn sàng vứt bỏ lợi ích của tập thể, của xã hội. Vì lợi nhuận, người ta không từ bỏ một thủ đoạn bất chính nào, kể cả buôn gian bán lận, lừa đảo, trộm cắp...

Việc đấu tranh khắc phục sự suy giảm về đạo đức xã hội chắc chắn là một công việc lâu dài, khó khăn và phức tạp, đòi hỏi phải có nỗ lực và quyết tâm cao, phải tiến hành kiên quyết và đồng bộ với nhiều giải pháp thiết thực, cụ thể. Điều quan trọng là cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội,phải từng bước xây dựng đạo đức mới, biết kết hợp hài hoà lợi ích xã hội, lợi ích tập thể và lợi ích cá nhân, khắc phục và đẩy lùi các nguyên nhân gây ra sự xuống cấp đạo đức. Tất nhiên, xây dựng dạo đức mới trong điều kiện kinh tế thị trường không phải là một vấn đề đơn giản, dễ dàng. Vì vậy, cần thiết phải có những biện pháp thích hợp để những giá trị đạo đức mới có thể từng bước phát triển.