ChúngTa.com

Phan Duy Kha vốn là một kỹ sư đo vẽ bản đồ. Thế nhưng người ta biết đến ông lại với tư cách là nhà nghiên cứu lịch sử.

Sự ngược đời ấy bắt nguồn từ niềm đam mê lịch sử. Ông đã viết và đặt ra nhiều vấn đề về lịch sử. Tất cả những thành tựu ông đạt được ấy đều là kết quả của quá trình tự học.

Đọc sử sẽ chiêm nghiệm được nhiều điều

Ông viết khá nhiều về mảng lịch sử, nhưng hình như đó lại là nghề tay trái?

- Trước đây khi tôi còn công tác tại Viện Thiết kế - Bộ Công Thương thì nghiên cứu sử là nghề tay trái. Nhưng từ khi về hưu đây là nghề tay phải rồi (cười).

Tôi cộng tác với rất nhiều báo trong lĩnh vực lịch sử như KH&ĐS, Tạp chí Xưa và Nay, Thế giới mới, Thế giới trong ta... Nhưng đúng là trong giới sử học tôi là dân nghiệp dư. Tôi chưa qua một trường lớp nào về sử cả. Mọi kiến thức đều do mình tự học, tự đọc mà có.

- Tôi thấy sử rất khó đọc, phải có một nền kiến thức nhất định nào đó thì mới đọc được các sách sử, vậy ông có gặp khó khăn gì khi tự học như thế không?

Từ nhỏ tôi đã yêu thích lịch sử. Vì thích nên rất say mê và không thấy khó. Tuy nhiên mãi đến lúc ra công tác mới có thời gian đọc nhiều. Cứ 1 - 2 tuần tôi lại vào thư viện mượn sách một lần, toàn sách sử. Là dân trắc địa công trình, đi đâu tôi cũng mang sách theo.

Sách sử thì nhiều, cả sử của ta, cả sử của nước ngoài ghi về ta... Phải đọc nhiều thì mình mới có cái gì đó trong đầu, rồi từ đó đọc cái khác mới có những nhận định đúng sai, hay dở...

- Theo ông, đọc sử hay ở chỗ nào?

Lịch sử liên quan đến cả một triều đại, một đất nước. Đọc sử mình biết được thời nào tốt hay xấu, ảnh hưởng như thế nào tới sự phát triển của dân tộc... Mình xem rồi chiêm nghiệm được nhiều thứ lắm. Thời vua nào chọn được người hiền tài thì thịnh trị. Nếu dựa vào người xấu, kẻ xu nịnh sẽ suy tàn. Hiểu được lịch sử thì mình mới ngẫm được những việc thời nay.

- Đã thích thế, sao ông không thi vào ngành sử?

Tại hồi đó có ấn tượng xấu với con trai học khối C cứ yếu ớt thế nào ấy nên tôi mới nộp đơn thi Bách khoa. Giờ nghĩ lại, thấy thế cũng có cái hay vì nếu học trong môi trường sử học chính quy, chắc chắn tôi sẽ bị ảnh hưởng của người này, người khác, chứ không có được sự độc lập như hiện nay.

Luôn tự tin vì có căn cứ của mình

- Trong 3 cuốn sách đã xuất bản của ông đều có tên là Nhìn lại... Nhìn về... ngộ nhận. Có vẻ sở trường của ông là lật lại các vấn đề lịch sử?

Sử của ta còn nhiều cái chưa thống nhất được. Ví dụ như đánh giá về Hồ Quý Ly, có người cho ông là người có nhiều cải cách rất tiến bộ, nhưng có người đánh giá ông là độc đoán, không được lòng dân nên dẫn đến việc mất nước...

Chưa thống nhất được. Hay như trường hợp của thái sư Lê Văn Thịnh, mãi gần đây chúng ta đã giải oan được cho ông về vụ án hóa hổ trên hồ Dâm Đàm... Mình đọc nhiều, đã có một chút kiến thức về lịch sử, nên khi thấy có vấn đề gì chưa đúng thì mình viết ra để bổ sung.

- Là dân ngoại đạo, liệu ông có mất tự tin khi phản đề các giáo sư sử học?

Hoàn toàn không. Tôi luôn tự tin vì mình có lập luận, có căn cứ của mình. Dù đã đọc và nghiên cứu lịch sử từ rất lâu rồi nhưng mãi đến những năm 1994 - 1995 tôi mới bắt đầu viết báo. Do làm về khoa học kỹ thuật nên tôi nhìn cái gì cũng theo cách chính xác chứ không mơ hồ.

- Vậy vấn đề phản biện nào ông tâm đắc nhất?

Tôi nhớ năm 2002, cuốn sách Huyền thoại hay sự thật cội nguồn cha Rồng mẹ Tiên được phát hành. Các nhà khoa học và giới nghiên cứu phản ứng rất dữ dội vì cho rằng nó đã bóp méo sự thật

Cuốn sách còn đụng chạm đến vấn đề linh thiêng nhất là cội nguồn dân tộc. Ví dụ, tác giả đã đưa ra những luận thuyết phản khoa học như: Các vua Hùng đều mang họ Nguyễn; Kinh đô Phong Châu của các vua Hùng không phải ở Phú Thọ mà ở Văn Nội, Thanh Oai...

Khi đó tôi đã viết bài "Cổ lôi Ngọc phả truyền thư": cổ thư hay ngụy thư? đăng trên KH&ĐS, phân tích nguồn tư liệu mà tác giả cuốn sách khai thác là một ngụy thư (làm giả).

Tôi muốn truyền say mê cho con cháu

- Theo tôi biết thì ngay sau đó cuốn sách này đã bị thu hồi rồi?

Thì phát hành được 3 tháng, bị phản đối quá nên cuốn sách đó đã bị thu hồi. Nhưng còn một cuốn Việt Nam và cội nguồn trăm họ phát hành trước đó vẫn được lưu hành.

Cuốn này cũng có những sai lầm tương tự cuốn kia... là dựa trên nguồn tư liệu từ bộ Cổ lôi ngọc phả truyền thư. Điều khiến tôi buồn là giới sử học chính thống đã không có tiếng nói gì về cuốn sách này.

- Được biết, hiện nay nhiều người vẫn khẳng định, người Việt có nguồn gốc từ Trung Quốc. Còn ông lại cho rằng người Việt Nam có nguồn gốc nội tại?

Thực ra từ những năm 1960 - 1970, kết quả khảo cổ học đã chứng minh rằng, người Việt chúng ta là chủ nhân của một nền văn minh phát triển liên tục từ Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn cách đây trên 4.000 năm mà thời kỳ Hùng Vương chỉ là giai đoạn cuối của tiến trình đó.

- Tại sao một vấn đề có tầm quan trọng như vậy mà chúng ta vẫn không thống nhất được, cứ để mỗi người nghĩ một cách vậy sao?

Từ những năm 1969 - 1970 đã có 3 - 4 cuộc hội thảo về vấn đề này. Tôi chỉ là người củng cố thêm cho giả thuyết này thôi. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều người chịu ảnh hưởng của các cây đa, cây đề trong giới sử nước ta.

-Nghe ông nói chuyện về lịch sử tôi thấy rất hấp dẫn. Xin hỏi, trong gia đình ông có ai tiếp nối sự say mê lịch sử của ông không?

Tôi cũng muốn truyền lại sự say mê này cho con cháu. Nhưng tiếc là hiện nay, trong gia đình tôi chưa có ai thích ngành này cả. Con trai tôi hiện theo ngành công nghệ sinh học và ngành thương mại. Hy vọng cháu nội sau này sẽ thích (cười).

- Xin cảm ơn ông, chúc ông luôn mạnh khoẻ!