Dân trí và quan trí
Quy luật thông thường, dường như ở đất nước có dân trí cao, quan trí cao thì văn hóa ứng xử, cách nhìn nhận, đánh giá cũng khác với nước có dân trí thấp. Thủ tướng Nhật Bản Yukio Hatoyama vừa từ chức, chỉ vì ông không thực hiện được lời hứa (di chuyển vị trí căn cứ không quân Futenma trên đảo Okinawa ra khỏi tỉnh Okinawa) khi nhậm chức. Nhiều nhà quan sát bình luận, hành động của Thủ tướng Yukio Hatoyama thể hiện đất nước này không chỉ dân trí cao, mà quan trí cũng cao.
Từ chuyện nước Nhật, để thấy rằng, khi đất nước đạt đến một trình độ nhất định, người ta không phải dùng đến những quy tắc lạnh lùng của pháp luật để buộc người này phải từ chức hay cách chức, mà bản thân những chính trị gia tự biết mình có nên ngồi ở vị trí đó nữa hay không.
Ở Việt Nam, năm 2002, Quốc hội đã thông qua Luật Hoạt động giám sát, trong đó quy định Quốc hội có quyền bỏ phiếu tín nhiệm (thực ra là bất tín nhiệm) với những người do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn. Khi bỏ phiếu tín nhiệm, nếu người bị bỏ phiếu không vượt qua được 50% số phiếu, sẽ bị miễn nhiệm.
Có thể nói, các nhà làm luật đã rất thực tế khi đưa quy định này vào luật, nhằm mục đích tối cao là giám sát hoạt động của quan chức. Trong điều kiện ở Việt Nam hiện nay, quy định trên là rất cần thiết. Tuy nhiên, suốt 8 năm qua, chưa lần nào Quốc hội sử dụng đến quy định này, dù đúng thẩm quyền. Có phải các tư lệnh lĩnh vực 8 năm qua đều hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, nên không cần vận đến luật?
Nhiều đại biểu Quốc hội thẳng thắn chỉ ra rằng, với quy định phải có ít nhất nhóm 20% đại biểu Quốc hội cùng đề nghị bỏ phiếu tín nhiệm hoặc một ủy ban của Quốc hội đề nghị, khi ấy Quốc hội mới đưa ra bỏ phiếu tín nhiệm, và mặt khác, hướng dẫn thực hiện quy định các đại biểu Quốc hội không được vận động để có tỷ lệ trên, việc bỏ phiếu tín nhiệm khó thực hiện.
Nâng cao dân trí và cả quan trí có lẽ không thể là việc một sớm một chiều, nên việc phải dùng các quy định lạnh lùng của pháp luật vẫn là biện pháp tối ưu. Nếu vậy, không còn cách nào khác, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội cần sớm sửa, để có thể thực thi. Chỉ có như vậy, cả dân trí và quan trí mới rộng đường phát triển.
Không thể để “quan trí” lạc hậu hơn dân trí
Báo Tuổi Trẻ, Phùng Quốc Anh (Sở Kế hoạch - đầu tư Tiền Giang)
Theo tôi, trong thực tế hiện nay, nếu loại trừ những công chức vì lợi ích cá nhân hoặc cục bộ mà cố tình níu kéo cơ chế xin - cho, gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp, thì có không ít cán bộ công chức đang đuối tầm so với yêu cầu của nhiệm vụ, kể cả về tư duy, nhận thức cũng như về trình độ nghiệp vụ, kỹ thuật.
Chỗ này chỗ khác đã xảy ra tình trạng những người được làm nhưng không biết làm, trong khi có những người biết làm nhưng không được làm. Hệ quả là người dư sức, người đuối sức và hiệu quả chung kém, doanh nhân than phiền không ít.
Ngày nay kiến thức của giới doanh nhân đã được nâng cao rất nhiều. Trình độ học vấn được nâng cùng với các phương tiện thông tin hiện đại đã giúp họ nắm bắt kịp thời những thông tin, những diễn biến mới trên thế giới và trong nước về kinh tế cũng như về chính trị, xã hội.
Nhiều doanh nhân nắm bắt rất nhanh nhạy các qui định trong các văn bản pháp qui, đủ trình độ để phản bác những qui định phi thực tế của cơ quan chức năng.
Quan sát trên báo, đài thấy rằng đã có không ít những cuộc đối thoại mà cơ quan chức năng lúng túng trước các ý kiến khá sắc bén của doanh nhân và cũng có nhiều vụ khiếu nại của doanh nghiệp mà khi ra tòa mới thấy là cơ quan chức năng đã xử lý vụ việc chưa đúng pháp luật.
Rõ ràng là trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức - nói nôm na là “quan trí” - phải nhanh chóng được nâng cao, không thể để cho “quan trí” lạc hậu so với dân trí, càng không thể kéo lùi dân trí theo kiểu quản lý đến đâu thì mở tới đó!
Tôi hoàn toàn nhất trí cao với một trong những nguyên tắc mà trong phần Đổi mới và chính đốn Đảng, dự thảo báo cáo nêu rõ: “Đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ thật sự dân chủ, khoa học, công minh... Có cơ chế, chính sách bảo đảm phát hiện, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng và đãi ngộ xứng đáng người có đức, có tài; thay thế (riêng ở từ này tôi đề nghị thay bằng từ “sa thải”, vì từ “thay thế” có thể hiểu rằng cán bộ này vẫn còn nằm trong bộ máy công quyền dẫu rằng ở vị trí kém hơn!) người kém năng lực, không đủ uy tín, nhất là người kém phẩm chất, hư hỏng, có khuyết điểm nghiêm trọng...”.
Ngoài ra, trong mục XII “Phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc...”, tôi đề nghị thay ý “Tạo điều kiện để các doanh nhân phát huy tiềm năng và vai trò tích cực của mình trong phát triển sản xuất kinh doanh” bằng ý “Tăng cường khảo sát, tổng kết thực tiễn, thu hút trí tuệ của đông đảo nhân dân, đặc biệt là giới doanh nhân vào việc hoạch định cơ chế, chính sách phục vụ quốc kế dân sinh”.
Dân trí và quan trí
Qua phiếm đàm của nhà thơ Trần Đăng Khoa
- Này, tôi hỏi thật nhé, công việc bề bộn thế, chú còn thời gian đọc sách báo không?
- Cụ hỏi vậy có nghĩa là thế nào?
- Chả là gần đây, tôi thấy báo chí, truyền hình người ta hay bàn đến việc nâng cao dân trí. Nhưng vấn đề quan trọng, tôi nghĩ chính là chuyện quan trí, chứ không phải dân trí đâu, chú ạ.
- Cụ nói thế nghĩa là…
- Là cán bộ có vấn đề chứ sao. Tôi thấy trình độ dân trí của ta bây giờ rất khá. Họ không ấu trĩ u mê như cán bộ ta lầm tưởng đâu. Bây giờ, chỉ ngồi nhà, kéo cái cần ăng-ten lên là họ đã nắm được toàn thế giới. Trong khi đó nhiều cán bộ của ta lại ấu trĩ, non kém không đủ khả năng đáp ứng được nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của dân. Mà cán bộ mới là quan trọng. Vì họ mới thực sự ở vị thế tác động tới đời sống xã hội. Một người dân dốt nát, có quyết định sai lầm thì chỉ một mình anh ta, hay cùng lắm là vợ con anh ta phải gánh chịu hậu quả. Nhưng một cán bộ mà có những quyết sách sai lầm thì nguy lắm. Cán bộ càng cao thì tầm ảnh hưởng càng lớn. Có khi một làng, một xã, một huyện, một tỉnh, hoặc thậm chí là cả một dân tộc phải trả giá cho sự sai lầm của một người hoặc một nhóm người. Tôi nói vậy sao chú lại cười? Có lẽ chú nghĩ tôi là gái goá lo việc triều đình ư?
- Ô không không… Con đang nghe mà. Nghe chuyện cụ vui lắm…
- Thế mà chú còn vui được à? Cái chú này lạ thật. Chính chú mới là cái thằng vô trách nhiệm nhất. May mà chú không làm to. Tôi nói, chú bỏ ngoài tai, đừng trách ông lão nhà quê lẩn thẩn nhé. Tôi thấy cán bộ các chú bây giờ nhiều anh buồn cười lắm. Có anh nói rất hùng hồn mà người nghe vẫn chẳng hiểu anh ta nói gì cả. Bởi tư duy người nói đâu có được mạch lạc. Có anh lên truyền hình vẫn còn nói ngọng, cứ lẫn lộn giữa N với L. Nghe mà nản quá, chú ạ. Hôm vừa rồi, tôi dự buổi mít-tinh truy điệu đồng bào bị thiệt hại trong mấy trận lũ lụt. Có ông đọc điếu văn xong lại vỗ tay hoan hô. Ông ta vỗ trước, rồi mọi người ngơ ngác vỗ theo…
- Cái đó xin cụ thông cảm, có thể do thói quen mà hoá sơ suất…
- Làm cán bộ thì phải cẩn trọng ngay từ những cái nhỏ nhất chứ. Bởi anh ta đang đứng trước dân. Người dân sẽ trông vào anh ta mà tìm cách ứng xử cho mình. Với những anh cán bộ như thế thì đừng trách vì sao dân lại thiếu lòng tin vào những người lãnh đạo. Cũng đừng nghĩ là họ nhẹ dạ bị địch xúi giục mua chuộc. Chẳng có địch nào chui được vào đội ngũ nhân dân, những người suốt đời gắn bó sinh tử với cách mạng, với đất nước. Hàng triệu con, em của họ còn đang nằm ở dưới đất trong suốt mấy cuộc chiến tranh kia…
- Vâng, cụ nói vậy thì con cũng biết vậy. Nhưng dân mình cũng cần độ lượng, thông cảm. Làm cán bộ khó lắm…
- Thì có ai bảo làm lãnh đạo dễ đâu. Tôi có ông bạn chăn trâu cắt cỏ xưa, giờ làm phó chủ tịch tỉnh. Ông ấy bảo: Cậu nói gì? Cần phải học à? Rõ vẽ chuyện! Tớ chỉ học hết có lớp Bốn, sau này được người ta đưa đi học hết bổ túc lớp Bảy. Thế mà suốt mấy chục năm làm cán bộ, tớ có sử dụng đến kiến thức đã học đâu!. Tôi không biết những ông cán bộ như thế sẽ múa may ra sao trong thời Kinh tế tri thức và thông tin toàn cầu này. Chẳng biết chú thế nào, chứ tôi thì tôi lo lắm. Bởi thế cùng với việc nâng cao dân trí, chúng ta cần khẩn cấp nâng cao quan trí, chứ không thì nguy đấy!
Dân trí và quan trí
Nhưng ai cũng phải xem lại cái Tôi của mình trước đã
Mai Phương, Báo Tổ quốc
Không phải làm những gì to tát, mà hãy thể hiện trách nhiệm công dân từ những việc làm nhỏ nhất.
Bây giờ, nếu có một công việc cá nhân nào đó dính đến cơ quan công quyền, người dân bao giờ cũng phải hỏi xem đi “cửa” nào cho thuận, cho được việc. Và câu hỏi đặt ra ngược lại là anh phải ứng xử thế nào để qua được cửa quan? Những bức xúc ấy dù không ai nói thẳng ra, nhưng lại là thực tế hằng ngày mà người dân phải chứng kiến, phải “cọ xát” mỗi bận có việc đến cơ quan công quyền.
Các thủ tục hành chính cần phải được thực hiện theo đúng tinh thần của một nền hành chính vì dân chứ không phải “hành là chính” như người dân từng than phiền. Với các vụ việc kiểu như: thực phẩm chứa chất nguy hại tới sức khoẻ người dân, nước sạch nhiễm bẩn, sách giáo khoa có lỗi,môi trường đô thị bị ô nhiễm... thì người đứng đầu các cơ quan quản lý lĩnh vực đó phải đứng ra xin lỗi người dân, thậm chí phải từ chức chứ không phải sau khi công luận lên tiếng, người ta mỗi “xuất hiện” để “nói cho rõ” nguyên nhân.
Hầm cơ giới Kim Liên (Hà Nội) vừa thông xe đã bị bôi bẩn.
An sinh và an dân là một trong số các mục tiêu cao nhất của một quốc gia, một thành phố.
Hơn 30 năm sau chiến tranh, nhất là từ khi đổi mới, nhiều nhà nghiên cứu văn hóa đã chỉ ra rằng, cái TÔI mới nổi bật lên, nhiều giá trị văn hóa bị xuống cấp. Trong truyền thống của Việt Nam, một trong những giá trị chủ đạo là tinh thần cộng đồng. Nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc cho rằng, nói “văn hóa xuống cấp” chính là tinh thần cộng đồng bị xuống cấp.
Văn hóa đô thị không thể hiện hữu khi vẫn còn cảnh cư dân thản nhiên tung rác từ cửa nhà mình ra đường. Nhắc lại câu chuyện hầm cơ giới Kim Liên (Hà Nội) vừa thông xe đã bị bôi bẩn, chúng ta vẫn cảm thấy bực mình, thậm chí là xấu hổ. Thạc sĩ Lê Thị Trúc Anh (Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TPHCM) cho rằng, ý thức của người dân về lối sống văn minh đô thị sau nhiều năm vẫn chưa được nâng cao, thậm chí có chiều hướng ngược lại là “nông thôn hóa thành thị”, sống bằng “lệ” nhiều hơn trọng “luật”.
Rõ ràng, để có một đô thị “vuông tròn” trăm năm và lâu hơn thế nữa, phải bắt đầu từ quan trí, từ việc xây dựng văn hóa ứng xử trong mỗi người dân. Đây là một quá trình dài lâu. Nhưng ngay từ bây giờ, chính những người dân đô thị phải tự vấn về sự bàng quan trước mênh mông lạc hậu bao quanh mình, hãy thể hiện trách nhiệm công dân từ những việc làm nhỏ nhất.
Nguồn:Tiền Phong
Nội dung khác
Tại sao con người cần phải học?
15/09/2016Nguyễn Hữu ĐổngTìm kiếm danh phận
22/07/2011Nguyễn Văn Trọng7 phát hiện bất ngờ sau khi đọc nguyên tác "Hành trình về phương Đông"
03/08/2023Thái Đức PhươngNói với các doanh nhân: "Đỉnh của bạn đâu" để có được...
03/08/2023Nguyễn Tất ThịnhThiên thần” vỗ về những đêm dài thao thức.
03/08/2023Tiểu Mai"Đỉnh Ngu" từ Hiệu ứng Dunning & Kruger
05/06/2022Ngọc HiếuTản mạn nghịch lý và tại sao???
29/12/2007Linh LinhToàn cầu hoá và chuyện thịnh suy của môn văn học
31/01/2006Ngô Tự LậpSống chậm giữa đời nhanh
02/07/2010Lê Thiếu NhơnTương lai trong lòng quá khứ
06/02/2009Nguyễn QuânKế thừa tinh thần yêu nước truyền thống của dân tộc ta trong bối cảnh toàn cầu hóa
02/02/2010Mai Thị QuýBóng đá: trò chơi cũ kỹ theo một trật tự cũ kỹ và trong một thế giới cũ kỹ
22/06/2006Trà Đoá