ChúngTa.com

Trên hành trình thực hiện khát vọng tự do và sự tự khẳng định quyền của con người, khái niệm "Quyền" luôn "đi, về" trong suy tư của mỗi con người với bao trăn trỏ, hăm hở, nhiệt thành và nhiều khi cũng thật vất vả đến mệt mỏi, ngay cả khi con người có cái tâm trong sáng. Và điều ấy ta thêm một lần cảm nhận được khi nghe một vị Bộ trưởng phát biểu giải trình kiến nghị và trả lời chất vấn tại kỳ họp vừa kết thúc của Quốc Hội, điều đó là sự tương quan giữa vô hạn và hữu hạn thích xem xét và xử lý quyền và trách nhiệm của một vị Bộ trưởng. Với cử tri thì điều đó có thể cũng là tiếng nói đầy tâm tư thầm kín của nhiều Bộ trưởng khác, cùng là của các vị đại biểu Quốc Hội, thành viên của cơ quan quyền lực tối cao và của mỗi công dân.

Vậy thì “quyền" là gì, không thể không bắt đầu từ chữ nghĩa sao cho thật tường minh. Đây là một từ Hán - Việt. Theo Từ điển tiếng Việt và Từ điển Hán Việt thì “quyền" là điều mà pháp luật hoặc xã hội công nhận, cho được hưởng, dược làm, được đòi hỏi, là những điều do địa vị hay chức vụ mà được làm, là cái thế hay sức mạnh của một người được hưởng do luật pháp Nhà nước hay chức vụ của họ quy định "quyền" từ tư duy xã hội chuyển thành tư duy pháp luật, trong khái niệm "quyền" có cá hai mặt pháp luật và tập quán, xã hội và cá nhân, do vậy nó vừa tường minh vừa mù mờ, tùy tiện.

"Quyền" theo đó ta có các khái niệm "con": quyền bính, quyền biến, quyền hạn, quyền hành, quyền lợi, quyền lực, quyền môn (cửa quyền), quyền qúy, quyền thế, quyền uy, khiến cho khái niệm "quyền" trở nên sống động, lung linh nơi con người có chức có quyền và trong thành ngữ dân gian có những câu: quyền cao chức trọng, quyền sinh quyền sát và cả quyền rơm vạ đá, như là những nhận xét hóm hỉnh mang ý nghĩa nhắc nhở cảnh báo. Đó là chưa nói đến khái niệm quyền sở hữu từ nghĩa góc đã trở nên biên dạng: sở hữu quyền lực, từ đó mà có chuyện "chạy", chạy chức, chạy quyền như là một sự đầu tư quyền lực siêu lợi nhuận với không ít sự thật nhãn tiền.

Trở lại vấn đề quyền và trách nhiệm trong một tương quan giữa cái hữu hạn và cái vô hạn được nêu ra trong phát biểu cá nhân tại kỳ họp Quốc hội vừa qua, trở thành điều đọng lại trong suy tư với bao trăn trở trong và ngoài Quốc Hội.

Đúng là mỗi đại biểu quốc hội, mỗi thành viên Chính phủ thực thi nhiệm vụ của mình theo quyền vừa theo trách nhiệm, trách nhiệm chính trị và trách nhiệm đạo đức. Đây là căn cứ để đánh giá và tự đánh giá, quyền là theo hiến pháp và pháp luật còn trách nhiệm là theo lương tâm và dư luận.Cũng đúng là như vậy khi ta nhận ra cái hữu hạn và cái vô hạn ở đó. Thế nhung phải chăng là tồn tại mâu thuẫn đối lập giữa cái hữu hạn và cái vô hạn đề từ đó mà biện minh mà thông cảm cho cái hữu hạn, cái khó của từng vị Bộ trưởng, từng vị đại biểu Quốc hội khi thực thi quyền của mình. Hoàn toàn không phải là như vậy cũng không phải là như vậy khi xem xét công việc của các thành viên trong các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Tối thượng là luật pháp theo đó là đạo đứclương tâm được luật hóa để thực hiện, kiểm tra, đánh giá rất cần thiết là các thành viên Quốc hội và Chính phủ nêu cao đến vô cùng trách nhiệm chính trị. Trách nhiệm đạo đức song càng cần thiết hơn là thực hiện cho đúng quyền được Hiến pháp và pháp luật quy định, để từ cái tối thiểu mà đạt tới cái tối đa, từ cái mặt bằng chung được xác lập vững chắc mà vươn tới những đỉnh cao. Vậy thì tại sao lại có chuyện cần cả giữa quyền và trách nhiệm , giữa vô hạn và hữu hạn như một thực tế cho dù bị phủ định về lý thuyết pháp quyền XHCN?

Đây là điều cần quan tâm phân tích giải quyết đề từng vị đại biểu Quốc hội, cả Quốc Hội, từng vị Bộ trưởng và toàn thể Chính phủ cùng mạnh lên như mong đợi của toàn dân, được thể hiện trong phát biểu của Chủ tịch Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ. Phải chăng là nằm ở chính những điều nêu trong pháp luật về quyền, do vậy cần phải bổ sung, điều chỉnh, cụ thể hóa, phải chăng là do trách nhiệm chính trị - đạo đức của những người thực thi quyền, do vậy cần phải không ngừng bồi dưỡng và nêu cao, phải chăng là do dư luận xã hội còn thiếu công bằng, có thiên lệch, cần uốn nắn, phải chăng là do cơ chế kiểm tra giám sát việc thực thi quyền đang "có vần đề". Và không thể không nói tới một điều nữa, phải chăng, cách hiều về quyền còn phiến diện từ nhận thức đến hành động: quyền không chỉ là quyền được làm mà còn là quyền được đòi hỏi, được hưởng những điều kiện cần có đề làm và làm tốt, không đơn thuần là lương và phụ cấp và các lợi ích vật chất tiện nghi.Quyền còn là thế, lực, sức mạnh hiểu theo nghĩa đúng đắn được tạo nên bởi cơ chế chung và bản lĩnh cá nhân.

Nhìn cho sâu, phân tích cho kỹ, xử lý cho nghiêm và công bằng cần phải tạo sự thống nhất từ trong bản chất của quyền và trách nhiệm, giữa cái hữu hạn và cái vô hạn đối với từng vị đại biểu Quốc hội, từng thành viên Chính phủ và rộng ra là mỗi công dân để mọi người sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, cùng nhau xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, thực hiện mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.