Hồ Ngọc Đại - người hiểu trẻ em và cảm nhận trẻ em

12:06 CH @ Chủ Nhật - 13 Tháng Chín, 2009

Trong tất cả các nhà giáo dục Việt Nam đương thời, những người đang tìm tòi tiến hành một cuộc cải cách giáo dục thực sự, chỉ có một người đủ sức LÀM được những điều thể hiện sức HIỂU và sức CẢM NHẬN trẻ em, đó là Hồ Ngọc Đại.

Hồ Ngọc Đại đưa ra được một CÁCH LÀM GIÁO DỤC MỚI để ngay cả người ít chuyên nghiệp nhất cũng thấy rõ thế nào là một cuộc cải cách giáo dục đích thực.

Theo ông, đó là nơi trẻ em tự tìm đến với trí tuệ người, trẻ em tự làm ra sản phẩm của giáo dục ngay trong trí tuệ và tâm hồn mình, trẻ em sống hạnh phúc ngay ngày hôm nay chứ không sống bằng những lời hứa hẹn "vì một tương lai tươi sáng" xa vời.

Nhìn thấy ở từng em một thực thể phát triển

Trong tất cả các nhà tâm lý học Việt Nam đương thời, trong đó có nhiều người được đào tạo kỹ lưỡng, chỉ duy nhất Hồ Ngọc Đại VIẾT RA những điều am tường trẻ em để dựa vào đó mà tiến hành những VIỆC LÀM cùng với trẻ em thực hiện “cuộc cải cách giáo dục”.

Cuộc cải cách giáo dục dĩ nhiên là công cuộc để trẻ em được hưởng lợi, nhưng cải cách giáo dục cũng phải là nơi trẻ em Việt Nam đương thời cùng tham gia vào.

Hồ Ngọc Đại giải thích đó là do sứ mệnh trẻ em phải đồng hành cùng dân tộc chứ trẻ em không thể nào chỉ là cái miệng phễu hoặc cái "bị hành khất" để rót các thành tựu hiện đại hóa đất nước.

Trên ý nghĩa đó, Hồ Ngọc Đại nhiều lần chỉ ra rằng trẻ em thực sự là cứu tinh của dân tộc, trẻ em đích thực là nhân vật anh hùng của thời đại. Chính cái chủ trương nhà trường không cho điểm, nhà trường không "nêu gương sáng" là xuất phát từ cách nhìn trẻ em như trên.

Trẻ em học mà không cần được cho điểm đánh giá bởi người khác, trẻ em không cần ganh đua hơn kém nhau một phần tư điểm mà chỉ cần từng em thi đua với chính bản thân mình, từng em vượt lên những khả năng của chính bản thân mình. Và muốn có được cuộc "thi đua" thực sự lành mạnh đó, người lớn (nhà sư phạm) phải hiểu biết trẻ em.

Điều đầu tiên người lớn cần hiểu biết về trẻ em, ấy là nhìn thấy ở các em không phải là những người lớn thu nhỏ mà là nhìn thấy ở từng em một thực thể phát triển.

Hồ Ngọc Đại lý giải khái niệm phát triển một cách thật giản dị. Khái niệm trưởng thành chỉ diễn ra với con vật. Khi con vật tới giai đoạn trưởng thành ấy là lúc nó phát dục, khi đó con người lợi dụng khả năng sinh sản ấy để hoặc là nhân đàn mới hoặc là vỗ béo để đem giết thịt.

Trái lại, chỉ có ở con người, và ở cái mầm sống của con người là trẻ em, ta mới bắt gặp khái niệm phát triển- cái khả năng khiến từng con người luôn luôn đứng trước sự thay đổi vô hạn độ của bản thân mình- một sự thay đổi không diễn ra ở bề ngoài, mà là thay đổi bên trong tâm lý, bên trong tinh thần của mỗi con người.

Vậy thì, theo Hồ Ngọc Đại, việc cải cách giáo dục phải bắt đầu từ công cuộc thỏa mãn cái con người như một thực thể tinh thần đó, chứ không từ sự thỏa mãn phần "cân hơi" hoặc phần "cân móc hàm" kia.

Tại đây, nhiều nhà giáo dục, thậm chí nhiều nhà CCGD cũng đã mang máng nhận ra cái ý nghĩa của việc phục vụ sự phát triển phần con người tinh thần trong mỗi trẻ em, nhưng họ lúng túng trong cách thực hiện nguyện vọng tốt đẹp đó; họ lúng túng không đưa ra được những giải pháp thuần nghiệp vụ sư phạm.

Chứng cớ là ở Việt Nam, chúng ta chưa khi nào được chứng kiến những công trình giáo dục thực nghiệm dài hơi như Hồ Ngọc Đại đã làm.

Tất cả các viện nọ cùng những trung tâm kia, những địa chỉ chịu toàn bộ trách nhiệm hoặc từng phần trách nhiệm làm công cuộc cải cách giáo dục đều tuyệt đối không có một liên hệ với bất kỳ công việc giáo dục thực nghiệm dài hơi nào.

Hồ Ngọc Đại thì khác. Ông từng tiến hành thực nghiệm dạy Toán cho trẻ em Nga, tìm ra cách thức giúp các thực thể tinh thần đó chiếm lĩnh khái niệm a T b = c , và đó là nội dung luận án tiến sĩ khoa học của ông.

Đánh giá Hồ Ngọc Đại cần trình độ và trái tim

Ở Việt Nam, kể từ năm học 1978-1979, một ngôi trường thực nghiệm tại Giảng Võ (Hà Nội) đã trở thành nổi tiếng vì đã thực nghiệm ròng rã nhiều chục năm cả một hệ thống giáo dục mới.

Đó vừa là nơi phô bầy lý thuyết mới, vừa là nơi khiêm tốn điều chỉnh những việc làm sao cho gần nhất với những thực thể tinh thần Việt Nam đang mỗi lúc mỗi đổi thay, thay đổi từ con người bao cấp sang con người tự lập trong cơ chế mới tiến sang giai đoạn của hội nhập.

Chính tại ngôi trường thực nghiệm đó mà Hồ Ngọc Đại không cần phải "nói không với tiêu cực", tổng quát nhất là việc đem cách tồn tại của nền giáo dục cho năm phần trăm dân cư "cải cách" thành nền giáo dục cho trăm phần trăm dân cư.

Tại hệ thống trường thực nghiệm này, Hồ Ngọc Đại đưa ra được một CÁCH LÀM GIÁO DỤC MỚI để ngay cả người ít chuyên nghiệp nhất (trong số phụ huynh học sinh chẳng hạn) cũng thấy rõ thế nào là một cuộc cải cách giáo dục đích thực.

Đó là nơi trẻ em tự tìm đến với trí tuệ người, trẻ em tự làm ra sản phẩm của giáo dục ngay trong trí tuệ và tâm hồn mình, trẻ em sống hạnh phúc ngay ngày hôm nay chứ không sống bằng những lời hứa hẹn "vì một tương lai tươi sáng" xa vời.

Chú trọng đến cái hạnh phúc của trẻ em ngay ngày hôm nay sẽ khiến giáo viên gần gụi được học sinh, vì không còn đất cho sự hứa hẹn suông, dẫn tới nói dối, hoặc dẫn tới ban ơn. Mặt khác của cung cách này ấy là trẻ em trở nên tự lập. Và không khí nhà trường sẽ có điều kiện để trở nên cởi mở, dân chủ.

Thầy và trò là bạn và là bạn thực thụ ấy! Bây giờ đây, cái "Hội ái hữu cựu học sinh thực nghiệm" vẫn liên hệ với các thầy như với những người bạn cũ. Vì ngay từ những năm đầu của Trường thực nghiệm Giảng Võ, Hồ Ngọc Đại đã từng thách thức các giáo viên của ông: Hễ ai cãi nhau được với học sinh và thắng được các em mà không cần đến quyền uy áp đặt từ bên ngoài thì tôi sẽ có phần thưởng cho bạn đó…

… Công trình và sự nghiệp một đời người như Hồ Ngọc Đại thật khó mà lý giải được bằng một vài "nguyên nhân" nào đó.

Nhà văn Pháp Saint-Exupery trong cuốn Hoàng Tử Bé viết rằng, “muốn nhìn đúng phải nhìn bằng trái tim- mắt thường làm sao thấy được những điều vô hình”.

Công trình và sự nghiệp Hồ Ngọc Đại là hữu hình và vô hình. Đánh giá Hồ Ngọc Đại cần một trình độ ngang tầm với ông về trí tuệ và ngoài ra cũng phải đánh giá bằng trái tim, một trái tim ít ra cũng ngang tầm tấm lòng ông đã hiểu, cảm nhận trẻ em và dân tộc.

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Dạy sai có thể khiến cả một dân tộc sai lầm

    30/07/2018“Hiện nay từ đào tạo mẫu giáo đến đào tạo tiến sĩ phương pháp dạy đều giống nhau. Cách làm này sẽ thủ tiêu sức sống cá nhân. Cứ học dồn, cứ nghĩ rằng làm trước là xong mà không thấy chất lượng cuộc sống của mỗi giai đoạn một khác... Bản thân tôi cả một đời dạy học. Với tôi, “trẻ em là cứu tinh của dân tộc”. Giáo sư Hồ Ngọc Đại trăn trở.
  • Giá trị cốt lõi của Giáo dục Đào tạo

    25/11/2016Nguyễn Tất ThịnhTôi cho rằng Thực tiễn Cuộc sống vốn luôn được lấp đầy trong nó những Sự thật và Giả dối. Cái Giả dối thử thách cái Sự Thật, và cái Sự Thật phải chí ít phải thuyết phục được cái Giả dối, nếu chưa thể nói là phải chiến thắng nó. Cũng chẳng cần nhiều luận thuyết cho lắm, cũng không cần thêm một ‘phát minh’ nào...
  • Trách nhiệm

    30/09/2010Hồ Ngọc ĐạiAi cũng thật bụng nghĩ, mình phải chịu trách nhiệm trước cấp trên: Đúng rồi, ai cũng phải chịu trách nhiệm trước cấp trên, chỉ có điều ai ấy là ai. Ví dụ, ai ấy là tôi, một cán bộ Nhà nước, thì cấp trên trực tiếp của tôi là thủ trưởng cơ quan...
  • Quá khứ

    27/08/2009Hồ Ngọc ĐạiCơn giận nào cũng có lý của nó. Cơn giận xã hội thông qua khủng hoảng lại càng có nguyên nhân từ bên trong quá khứ. Trong đời sống xã hội, không có cái gì tự nhiên có mà không trải qua một quá trình chuẩn bị trong quá khứ...
  • Tiêu cực

    14/07/2009Hồ Ngọc Đại, 1993Tôi được Bộ Công an mời đến nói chuyện ở cơ quan Bộ (hình như năm 1978) bốn buổi liền. Một hôm, có người thắc mắc:
    - Hiện nay sao lắm hiện tượng tiêu cực thế? Làm thế nào để chặn đứng lại?
  • Hồ Ngọc Đại (1936 - )

    29/06/2009Một nhà khoa học giáo dục, một nhà tổ chức thực tiễn hoạt động giáo dục, một nhà giáo tràn đầy nhiệt huyết, hết lòng vì sự nghiệp giáo dục, trước hết là giáo dục tuổi thơ và một nền công nghệ hóa giáo dục; một người "chịu thua tất cả chỉ để được công nghệ giáo dục"...
  • Triết học và lịch sử

    12/06/2009Hồ Ngọc ĐạiBài giảng của giáo sư Hồ Ngọc Đại tại trường viết văn Nguyễn Du. Giáo sư đầu bạc trắng, áo trắng, quần trắng, giọng nói sang sảng, giọng điệu hài hước và thẳng thừng.
  • Giải pháp phát triển giáo dục: Từ góc nhìn nghiệp vụ sư phạm

    25/05/2009Hồ Ngọc ĐạiToàn bộ sự nghiệp giáo dục chỉ vì một nhân vật – Học sinh. Học sinh đến trường để học. Từ đó, nền giáo dục hiện đại thâu tóm vào 8 chữ: Ai cũng được học, học gì được nấy.
  • Hệ thống giáo dục quốc dân

    11/03/2009Hồ Ngọc ĐạiHệ thống giáo dục quốc dân hiện đại là một sản phẩm tự nhiên của Cuộc sống hiện đại, với cốt lõi vật chất là nền sản xuất vật chất. Nền sản xuất hiện đại là nguyên nhân vật chất tạo ra sự phân hoá các lứa tuổi của Trẻ em hiện đại, là căn cứ đáng tin cậy nhất để thiết kế các bậc học. Các bậc học chẳng qua là sự phân đoạn toàn bộ tiến trình phát triển tự nhiên (song song với sự trưởng thành tự nhiên) của Trẻ em hiện đại.
  • Ánh lửa của trí tuệ

    25/01/2009GS. Tương Lai“Nói “không” với cái xấu, cái ác là cần thiết nhưng quan trọng không phải là những cái “không” mà làm ra một cái “có”; trên cơ sở cái “có”, hãy tập trung vào xây dựng một chiến lược phát triển giáo dục cho thế kỷ 21. Đừng chần chừ! Mất thời gian là mất tuyệt đối”...
  • Cải cách giáo dục Việt Nam

    27/12/2008Nguyễn Trần BạtCó thể nói, câu chuyện tưởng như không bao giờ hết tính thời sự và luôn được bàn nhiều trong xã hội Việt Nam vẫn là cải cách giáo dục. Đấy là một dấu hiệu tốt cho thấy sự quan tâm của toàn xã hội đối với sự nghiệp giáo dục nước nhà. Nhưng nhìn ở góc độ khác...
  • Cần sự nổi dậy của tư duy giáo dục

    22/12/2008Bùi Hoàng Tám (Thực hiện)Loạn trường đại học, loạn giáo sư, loạn tiến sỹ… là thực trạng buồn của giáo dục Việt Nam. Thế nhưng, cái cần “nổi loạn” nhất là sự nổi loạn của tư duy thì lại trì trệ, lại không dám, chỉ biết cam chịu - GS. TSKH Hồ Ngọc Đại bày tỏ.
  • Giáo dục Việt Nam khoác gánh nặng lên vai trẻ thơ

    06/12/2008Hoàng LanCách đây không lâu báo chí đưa một cuộc khảo sát ngẫu nhiên những chiếc cặp sách của học sinh do bộ GH – ĐT tiến hành ở ba trường tiểu học tại Hà Nội. Chiếc cặp nặng nhất là của một học sinh lớp 4 ( 4,8kg). Trong khi đó , quy định của sở GD – ĐT Hà Nội là 2,7 – 3 kg. Chiếc cặp sách không chỉ là một vật vô tri vô giác nữa . Nó đã trở thành câu chuyện của cả một nền giáo dục.
  • Giáo dục Việt Nam, đã đến lúc rồi đó!

    29/11/2008GS Tương Lai"Đã đến lúc đó rồi!” - "Phải đặt 22 triệu những người đang và sẽ là chủ thể của xã hội mới vào trong bối cảnh của nền văn minh trí tuệ và kinh tế tri thức đang giữ nhịp cho đời sống hiện đại của thế kỷ XXI." - Giáo sư Tương Lai có bài viết suy ngẫm về sự thay đổi tư duy trong giáo dục Việt Nam nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11.
  • Dám hỗn *)

    19/05/2008GS. TS. Hồ Ngọc ĐạiTất cả cách ứng xử thông thường đều đúc kết từ kinh nghiệm sống thường ngày, vì sự an toàn cho cuộc sống trước mắt, ngay lập tức, với một lựa chọn đơn giản nhất: đúng – sai, nên – không nên. Xin bình tâm nghĩ lại coi: Những điều cấm ấy không sai, nhưng đã hẳn là đúng?
  • Cơn khát bằng cấp, học hàm, học vị

    14/11/2005GS. Hồ Ngọc ĐạiNhân loại đang cơn khát tư hữu và cơn khát quyền lực. Cơn khát ấy là chuyện tất nhiên, nó thế là nó thế, không nên đặt ra vấn đề tốt xấu, sang hèn (mà có chăng thì chỉ ở cách thức thỏa mãn thôi)...
  • Làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo?

    25/12/2003Ngày 23-12, tại Hà Nội, đã diễn ra cuộc hội thảo với chủ đề: "Làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo?" do Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng báo Nhân Dân phối hợp tổ chức. Sau đây là tổng thuật nội dung cuộc hội thảo...
  • "Nút cổ chai" và "cửa thoát" của giáo dục

    24/12/2003Ngày 23/12, Bộ GD-ĐT và báo Nhân Dân tổ chức hội thảo "Làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo" với sự tham gia của các GS có uy tín và lãnh đạo một số trường ĐH, Sở GD-ĐT. Tại đây, các đại biểu đã đưa ra kiến nghị và đề xuất "cứu" trước những bức xúc về chất lượng giáo dục gần đây...
  • Phải thay cách làm giáo dục

    21/12/2003Đây là bài phát biểu của GS-TSKH Hồ Ngọc Đại tại hội thảo “Làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo?” với chủ đề: tiếp tục giải quyết mâu thuẫn lớn giữa yêu cầu vừa phát triển qui mô, vừa phải đảm bảo chất lượng với điều kiện hạn hẹp về nguồn lực, do Bộ Giáo dục - đào tạo và báo Nhân Dân phối hợp tổ chức tại Hà Nội ngày 23-12-2003...
  • Hoàn toàn mới: Thực nghiệm giáo dục

    11/11/2003Giáo sư Hồ Ngọc Đại kể chuyện thực nghiệm giáo dục với các bạn Văn Nghệ Trẻ vì dễ chia sẻ những chuyện lãng mạn như thế với bạn trẻ...
  • Càng cải cách... càng tệ hại

    11/09/2003Hồ Ngọc ĐạiCuộc “đổi mới giáo dục” đang triển khai thực chất là một cuộc cách mạng “lén” đã không hề đem lại bất cứ cái mới nào về ý tưởng và công nghệ mà càng tệ hại hơn...
  • Chương trình cải cách giáo dục cần những cuộc thi?

    11/02/2003Việt Nam đang ở trong thời kỳ đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục. Đây là nhiệm vụ đòi hỏi rất nhiều tri thức và trí tuệ, để làm tốt việc này thực là khó khăn.
  • Đổi mới giáo dục cần bắt đầu từ đổi mới kiểu tư duy

    11/02/2003"Dạy học hướng vào người học" còn gọi là "dạy học lấy chủ thể học sinh làm trung tâm" được coi là thành tựu của Âu - Mỹ. ở ta, một số lý thuyết và mô hình giáo dục của nước ngoài đã và đang được nghiên cứu và ứng dụng. Việc học tập những thành tựu giáo dục lành mạnh tiên tiến của nớc ngoài là cần thiết, nhưng kinh nghiệm cho hay rằng, một nền giáo dục vững chắc của một đất nước là một nền giáo dục biết tự đứng trên đôi chân của mình.
  • xem toàn bộ