ChúngTa.com

Cách mạng luôn đi trước và đặt ra nhiều vấn đề cần được tổng kết thành lý luận. Muốn phục vụ kịp thời cho cách mạng, công tác nghiên cứu khoa học cần được đẩy mạnh sao cho thấy được những yêu cầu đặt ra của cách mạng. Nhân dịp kỷ niệm 45 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ, Tạp chí xin trích một phần bài “Cách mạng và khoa học” đăng trên Tin tức Hoạt động Khoa học, số 3 (8/1959) của Nhà sử học, nguyên Uỷ viên thường trực Uỷ ban Khoa học Nhà nước, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Khánh Toàn.

Chỉ riêng ba mặt: sự lãnh đạo của Đảng, mặt trận dân tộc thống nhất và đấu tranh vũ trang, chúng ta cũng đã thấy nó bao hàm biết bao nhiêu vấn đề, bao nhiêu lĩnh vực, cho chúng ta biết bao nhiêu tài liệu và bao nhiêu kinh nghiệm, mà có thể nói công việc nghiên cứu khoa học của chúng ta chưa khai thác một cách sâu sắc và triệt để.

Thực tiễn cách mạng của chúng ta đặc biệt phong phú. Và cái đặc sắc của nó, ở chỗ này, là nó tiến rất nhanh từ khi Đảng lãnh đạo phong trào cách mạng giải phóng dân tộc; đặc biệt là từ khi Cách mạng tháng Tám thắng lợi và từ khi bước sang giai đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa thì tốc độ phát triển của thực tiễn cách mạng ở ta lại càng nhanh gấp bội. Nói chung, thời gian cần cho xã hội chủ nghĩa từ trong xã hội tư bản lọt lòng ra ngắn gấp mấy lần so với thời gian cần cho xã hội tư bản chủ nghĩa lọt lòng ra từ trong xã hội phong kiến. Nhưng trong giai đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa, riêng trong giai đoạn quá độ từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội mà chúng ta đang kinh qua, thời gian đó lại còn rút ngắn hơn nữa. Về tác động của quy luật đó, có thể nói, thực tiễn cách mạng ở nước ta rất tiêu biểu. Cũng vì thực tế cách mạng tiến triển với một tốc độ nhanh như vậy, nên lại đẻ ra một đặc điểm này nữa, là nó giải quyết các vấn đề một cách rất tập trung, nghĩa là khi mà nó đã phải giải quyết một vấn đề có tính chất cơ bản đối với cách mạng, thì đồng thời nó cũng đề xuất và giải quyết đến một mức độ nhất định rất nhiều vấn đề có quan hệ đến vấn đề đó. Như vấn đề khôi phục kinh tế: chúng ta không những chỉ khôi phục đơn thuần, mà trong đó đã có phần cải tạo và xây dựng ít nhiều rồi; hoặc trong giai đoạn chúng ta đang cải tạo, phong trào hợp tác hóa nông nghiệp nhiều nơi đã lên đến cấp cao. Mà chính ngay khi còn ở giai đoạn cách mạng dân tộc dân chủ, về kinh tế, chính trị, văn hóa, cũng đã có nhiều mầm mống và nhân tố xã hội chủ nghĩa rồi.

Cách mạng ta sở dĩ phải giải quyết các vấn đề một cách tập trung như vậy là vì thực tế cách mạng của ta tiến nhanh, nhưng chính cái đó lại thúc đẩy thực tế cách mạng càng tiến nhanh lên nữa.

Nhưng nếu một mặt, nhờ vậy mà xã hội ta tiến nhanh, lịch sử ta tiến nhanh, thời mặt khác, chúng ta sẽ lâm vào cái nguy cơ là chúng ta sẽ thiếu một có sở vững chắc, nên công việc nghiên cứu khoa học của chúng ta không tiến kịp.

Vấn đề là tất cả các ngành khoa học phải thấy được những nhu cầu của cách mạng để phục vụ cách mạng cho kịp thời. Phương Tây có câu: "Hiểu biết tức là thấy trước". Khoa học xã hội chủ nghĩa là khoa học tiền tiến. Mà khoa học tiền tiến thì phải lấy điều đó làm nguyên tắc chủ đạo. Có người có thể nói: nói thì dễ nhưng làm thì khó, công việc nghiên cứu khoa học của chúng ta chỉ mới bắt đầu, chỉ mới gây nên một cơ sở, cán bộ nghiên cứu còn quá ít và trình độ còn thấp,v.v...

Cách mạng không đòi hỏi ở chúng ta phải có ngay những sáng chế phát minh đánh dấu cho cả một thời đại, như phóng tên lửa, phóng vệ tinh nhân tạo (không phải rồi đây chúng ta không làm được những cái đó). Cách mạng chỉ đòi hỏi chúng ta làm sao theo cho kịp đà phát triển của cách mạng. Như về ngành văn nghệ chẳng hạn, không phải chỉ có bàn về vấn đề phục vụ ai, phục vụ cái gì, ai là thù, ai là bạn, nhưng trong khi đó lại phải lo xây dựng con người mới, nhân vật mới, nhân vật của xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.

Hoặc như vấn đề kỹ thuật, không phải chỉ lao mình vào việc cải tiến cái cày, cái bừa, những cái đó cố nhiên là rất cần, nhưng trong khi đó, cũng đã phải nghĩ đến vấn đề cơ giới hóa, điện khí hóa và tự động hóa.

Hoặc như vấn đề giáo dục, không phải chỉ lo đào tạo cho phong trào hợp tác xã những cán bộ quản lý, kế toán viên và kỹ thuật viên trong điều kiện hợp tác xã hiện thời, mặc dù công việc đó là rất cấp bách và khẩn trương, nhưng trong khi đó đã phải chuẩn bị để sau 5, 7 năm nữa công nhân ta có thể nắm được kỹ thuật tối tân của sản xuất công nghiệp, nông dân ta có thể điều khiển được sản xuất nông nghiệp cơ giới hóa. Về các phương tiện đó, kế hoạch 5 năm sẽ làm nền tảng vững chắc cho chúng ta.

Đối với tất cả các ngành khác cũng như vậy. Chúng ta có đủ các điều kiện cơ bản để thấy được và phục vụ kịp thời những nhu cầu của cách mạng. Những điều kiện đó đồng thời cũng là những điều kiện đặt ra cho toàn bộ công tác nghiên cứu khoa học của chúng ta:

1 - Nhờ có Đảng lãnh đạo cho nên cách mạng của chúng ta tiến nhanh, thắng lợi bước từ giai đoạn này sang giai đoạn khác. Đảm bảo sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng trong việc nghiên cứu khoa học tức là đảm bảo cho các ngành khoa học tiến nhanh và kịp nhu cầu của cách mạng.

2 - Nhờ Đảng áp dụng một cách sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê nin vào hoàn cảnh nước ta, nên cách mạng ta đã trở nên bộ phận tiền phong của cách mạng giải phóng dân tộc bị áp bức. Nắm vững cơ sở của chủ nghĩa Mác - Lênin, ra sức học tập chủ nghĩa Mác - Lênin nâng cao trình độ chính trị, lập trường tư tưởng xã hội chủ nghĩa, là điều kiện tiên quyết để khoa học của chúng ta trở thành khoa học tiền tiến.

3 - Từ trước đến nay khi cách mạng đã giải quyết xong xuôi các vấn đề rồi thì việc nghiên cứu mới lẽo đẽo theo sau. Nhưng chính nhiều vấn đề, nếu không phải tất cả, đã có đủ tài liệu rồi, nhưng vẫn chưa khai thác, hoặc chỉ mới nêu ra. Thực tế cách mạng của chúng ta rất phong phú, nhưng chưa được sử dụng. Đi sâu vào thực tế khai thác triệt để thực tế Việt-nam về mọi mặt và luôn luôn tổng kết kinh nghiệm, đề xuất vấn đề, về xã hội cũng như về thiên nhiên, là điều kiện cốt yếu để khoa học của chúng ta phục vụ kịp thời nhu cầu của cách mạng và để có sự cống hiến tương xứng đối với khoa học thế giới.

4 - Như chúng ta đã thấy, cách mạng Việt-nam giải quyết các vấn đề một cách rất tập trung và trong khi giải quyết đã tạo nên một sự tương quan khá chặt chẽ giữa các vấn đề, giữa các lĩnh vực. Muốn tiến kịp với thực tế cách mạng, điều kiện cần thiết đối với việc nghiên cứu khoa học ở ta là phải có một sự kết hợp chặt chẽ giữa các bộ phận, giữa khoa học xã hội và khoa học tự nhiên, giữa các ngành trong khoa học xã hội và trong khoa học tự nhiên. Việc lãnh đạo nghiên cứu khoa học trước tiên phải đảm bảo sự kết hợp đó.

5 - Cách mạng Việt-nam là bộ phận của cách mạng thế giới. Nước Việt-nam Dân chủ Cộng hoà ở trong phe xã hội chủ nghĩa. Yêu cầu phát triển đồng đều với tất cả các nước trong phe xã hội chủ nghĩa, đặt ra yêu cầu phải có sự cộng tác chặt chẽ, một sự tương trợ mật thiết giữa các nước trong phe xã hội chủ nghĩa. Một mặt khác, chỉ có sự tương trợ và hợp tác quốc tế đó thì mỗi nước mới có thể phát huy hết khả năng và tính sáng tạo của mình và mới có phần đóng góp tích cực vào việc củng cố lực lượng vật chất và tinh thần của toàn phe xã hội chủ nghĩa. Một trong những nhiệm vụ cơ bản của nhiệm vụ nghiên cứu khoa học của chúng ta là tích cực và triệt để tận dụng sự hợp tác và tương trợ quốc tế, dưới sự hướng dẫn của khoa học Liên-xô - khoa học tiền tiến nhất của thế giới, để khoa học Việt-nam có địa vị xứng đáng trong gia đình khoa học xã hội chủ nghĩa.

Có hai sức trở ngại lớn cho sự phát triển của khoa học, đó là tư tưởng bảo thủ và tinh thần tự ty. Thực tiễn cách mạng Việt-nam phát triển nhanh chóng là cơ sở để bài trừ nhanh chóng tư tưởng bảo thủ. Thực tiễn cách mạng Việt-nam rất phong phú, cống hiến nhiều kinh nghiệm quý báu cho cuộc đấu tranh giải phóng của các dân tộc khác, tuy nó không cho phép chúng ta tự mãn và tự cao, tự đại, nhưng nó cũng không cho phép chúng ta tự ty.

Lấy thực tiễn cách mạng Việt-nam làm cơ sở hoạt động, lấy việc phục vụ kịp thời những nhu cầu của cách mạng Việt-nam làm quy luật cao nhất, lấy việc thực hiện những điều kiện nói trên làm phương hướng phát triển, đó là những nhân tố mở ra trước khoa học Việt-nam những chân trời bao la.