ChúngTa.com

Chưa có thời đại nào chúng ta lại cần có nhiều nhân tài và phải trọng dụng nhân tài như ở thời đại này. Bởi vì chính họ, những nhân tài là những cỗ máy cái quan trọng nhất sản xuất ra tri thức và biển tri thức thành của cải vật chất và tinh thần cho toàn xã hội. Chỉ có họ mới có năng lực vượt trội trong việc sử dụng tri thức cho phát triển.

Nhân tài trong bất kể lĩnh vực hoạt động nào của đời sống xã hội cũng phải được bồi dưỡng, sử dụng và tôn vinh. Nhưng trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá ngày nay của đất nước, theo chúng tôi nghĩ, chúng ta phải đặc biệt chú trọng ba loại nhân tài sau đây:

Thứ nhất là các nhà lãnh đạo sáng suốt. Nói cho công bằng, lẽ ra lãnh đạo ở các cấp đều phải là các nhân tài. Nhưng trong thực tế, đôi khi không phải như vậy. Hình như cách thức mà chúng ta tuyển chọn người vào các cấp về lãnh đạo có gì đó chưa ổn, chưa chọn được nhiều người thực sự có năng lực và tâm huyết.

Trong rất nhiều trường hợp, ở mọi lĩnh vực và mọi cấp độ, nếu công việc không chạy, không có hiệu quả hoặc thậm chí bê bối, cần phải chấn chỉnh, thì nói chung ở đó chỉ thiếu có một người, có người đó là sẽ có tất cả và tình hình sẽ khác hẳn. Người đó chính là người lãnh đạo sáng suốt.

Xưa nay, những người lãnh đạo đều cần phải có những phẩm chất đáp ứng những tiêu chuẩn nhất định tuỳ theo yêu cầu của cương vị tương ứng. Nhiều nhà lý thuyết về quản lý cho rằng, về đại thể công việc quản lý xã hội loài người cũng phải tuân theo một quy luật tự nhiên rất khắc nghiệt đại thể là: trong một đàn động vật kém trí khôn, chẳng hạn đàn voi, thì con nào khoẻ hơn (thường được lọc lựa sau vài trận tỉ thí ác liệt) sẽ là chúa tể .Đối với loại động vật có trí khôn hơn, như khỉ chẳng hạn, thì con nào vừa khỏe nhưng phải là tinh khôn hơn sẽ được cả đàn coi là đầu đàn. Còn con người ngày càng trở nên quá tinh khôn cùng với các thể chế chính trị - xà hội quá phức tạp nên việc lựa chọn người đứng đầu là rất khó khăn. Nhưng nếu ở một nơi nào đó, trong một giai đoạn lịch sử nào đó, những người giỏi giang và có đạo đức hơn nói chung được xếp vào những cương vị cao hơn thì xả hội sẽ phát triển một cách lành mạnh, trường hợp ngược lại thì sẽ có nhiều rối ren mà nhân dân lao động là những người chịu khổ đau nhiều nhất.

Ngày nay, ngoài nhưng phẩm chất thường phải có ở mọi thời đại, người lãnh đạo còn phải có thêm một số phẩm chất đặc biệt nữa để thích ứng với hoàn cảnh mỗi khi mà tri thức bùng nổ, mọi thay đổi diễn ra nhanh chóng, các phương tiện thông tin và vận chuyên hiện đại đến mức mọi việc dường như xảy ra tức thời và tại chỗ. Những phẩm chất mới ấy của người lãnh đạo có thể tóm tắt trong một lời ngắn gọn: phải cótầm nhìn xa hơn và có tính quyết đoán mạnh mẽ hơn.

Thứ hai là các doanh nghiệp tài ba. Thời kỳ bao cấp qua rồi, chúng ta đang rất cần những nhà doanh nghiệp có chí làm ăn lớn đồng thời có đủ tri thức về thị trường, về tài chính và công nghệ.Chưa bao giờ trong lịch sử nhân loại lại có một người có tài sản cá nhân lớn nhất thế giới (khoảng gần 100 tỷ đôla) chỉ nhờ có bộ óc thông minh như Bill Gates - chủ hãng phần mềmmáy tính Microsoft. Những ông chủ của các doanh nghiệp trí tuệ như vậy sẽ xuất hiện ngày càng nhiều. Năm năm, mươi năm hay hai mươi nam sau nữa, ai trong số đó sẽ là công dân của đất nước Việt Nam có nhiều tiềm năng chất xám này. Nếu không có các nhà doanh nghiệp trí tuệ tài ba ấy, chắc hẳn nền kinh tế của chúng ta không thể có tốc độ tăng trưởng GDP quá 7% /năm (hoặc 8%/năm). Như vậy, khoảng 25 năm nữa, chúng ta mới đuổi kịp Thái Lan bây giờ về GDP tính trên đầu người.

Tức là khoảng cách giữa chúng ta và thế giới công nghiệp rộng thêm chứ không thu hẹp. Liệu tất cả chúng ta có thể yên lòng trước viễn cảnh đó?

Giải phóng và phát huy nội lực, theo chúng tôi trước hết là phải tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà doanh nghiệp ở mọi thành phần kinh tế, đặc biệt là khu vực ngoài quốc doanh, phát huy tài trí của mình đế làm giàu cho chính mình và cho xã hội.

Thứ ba là các nhà khoa học -công nghệ giỏi. Không nền kinh tế nào có thế phát triển bền vững nếu không dựa vào khoa học và công nghệ của chính mình. Khi khoa học và công nghệ đã trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp đúng như lời tiên đoán của C.Mác từ giữa thế kỷ XIX thì bản thân các nhà khoa học -công nghệ, trong một số lĩnh vực, cũng đồng thời là nhà sản xuất. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là tiềm năng khoa học và công nghệ bao giờ cũng là chỗ dựa vũng chắc của sự phát triển kinh tế - xã hội. Nhìn lại lịch sử nhân loại, chúng ta có thể thấy sự xuất hiện và suy vong của các nền văn minh thường gắn liền với khả năng nắm bắt hoặc bỏ lỡ cơ hội đối với các kỹ thuật mới. Ở thời đại ngày nay điều ấy càng đúng. Khi thông tin và tri thức là tài nguyên quan trọng nhất thì tài nguyên con người với tiềm năng trí tuệ cao là quý giá nhất. Đó là ai? Trước hết đó là các nhà khoa học -công nghệ giỏi. Muốn có các nhà khoa học - công nghệ giỏi thì ưu tiên hàng đầu là phải tập trung mọi nỗ lực để xây dựng một nền giáo dục quốc dân lành mạnh và hiệu quả.Không có một nền khoa học và công nghệ nào có thểphát triển được trên cơ sở một nền giáo dục còn nhiều bất cập như của nước ta hiện nay. Để xoay chuyển được tình thế này, một lần nữa lại phải có tầm nhìn xa và tính quyết đoán cao.

Đề minh họa điều này, tôi xin kể một câu chuyện cũ. Ấy là khoảng 50 năm về trước, khi Nhà nước Israel mới được thành lập, những người Do Thái lưu lạc khắp nơi trên thế giới trở về xây dựng đất nước riêng của mình. Bộ trưởng Bộ giáo dục của Israel lúc ấy là bạn thân của Thủ tướng. Một ngày nọ, sau nhiều đêm mất ngủ, ông nhất quyết đòi được gặp Thủ tướng đề trình bày đề án xây dựng 10 Trường Đại học kỹ thuật đầu tiên của Israel với lý do: Nhà nước Do thái lúc bấy giờ (năm l950) chỉ có người đi buôn chứ không có người làm kỷ thuật và Nhà nước ấy sẽ lại tiêu vong nếu không có khoa học - kỹ thuật. Thủ tướng Israel lúc đó là một người có tầm nhìn xa và dám quyết. Ngay trên bàn ăn sáng hôm ấy với Bộ trưởng Bộ Giáo dục, ông đã quyết định xây dựng 5 Trường Đại học kỹ thuật đầu tiên của Israel (chỉ năm vì không đủ kinh phí xây dựng mười). Ông Asher, Chủ tịch tập đoàn điện tử Degem lớn vào loại nhất của Israel ngày nay đã kể cho chúng tôi nghe câu chuyện này tại Tel Aviv vào tháng 10 vừa qua và hóm hỉnh kết luận: "Như vậy là nền khoa học và công nghệ của Israel ra đời bởi một người mất ngủ là một người dám quyết!”.

Uớc mong sao ở mỗi cấp lãnh đạo của đất nước ta cũng có nhiều người mất ngủ và một vài người dám quyết!