Tôi là ai - và nếu vậy thì bao nhiêu?

10:15 SA @ Thứ Ba - 31 Tháng Giêng, 2012

Đây là tác phẩm của một triết gia Đức rất trẻ. Khác với các tiền bối hay đồng nghiệp, Precht chỉ dùng triết học để lý giải các vấn đề thường nhật mà đôi khi rất gai góc như phẩm giá, phá thai, trợ tử... Thật khó bỏ dở khi đã bắt đầu mở cuốn này ra, cũng rất khó khi định lọc ra một vài ý tưởng chủ đạo để giới thiệu vì đề tài nào cũng được trình bày rất nhẹ nhàng nhưng thâm hậu, chỉ biết là khi gấp sách lại thì người đọc sẽ hiểu thêm rất nhiều về ý nghĩa cuộc sống và hạnh phúc.Và riêng với tôi thì có thêm một bài học nữa: thì ra nhiều người không thích đọc sách triết chỉ vì đôi khi triết học bị dùng làm phương tiện chuyển tải những nội dung khiên cưỡng, trong khi nó hoàn toàn có khả năng (và thiện ý) dắt tay ta vào cuộc đời bao la. Trong thời buổi nhiều nhộn nhạo, đặc biệt người trẻ dễ bị lung lạc phương hướng. Tôi tin rằng tác phẩm này sẽ giúp ta suy tư tìm ra ý nghĩa cuộc sống và cách đến với hạnh phúc. Xin dẫn ý của tác giả về hạnh phúc, âu cũng là đúc kết cho hơn 30 chương triết luận:

Trong phim Matrix (Ma trận), con người được nối mạng vào ma trận và có quyền tự chọn một cuộc sống theo ý mình. Giả dụ như được làm George Clooney hay Johansson Scarlett để tung tẩy trong một cuộc sống hoành tráng, hoặc sút những bàn thắng để đời như Ronaldinho hay Kaká, hoặc mỗi ngày lên giường với người tình trong mộng. Bạn nghĩ sao, liệu có ai muốn sống lâu dài trong hoàn cảnh ấy không?

Có thể thoạt tiên bạn thấy đó là một trải nghiệm sung sướng theo nghĩa nào đó - một dạng cuộc đời thứ hai không kèm rủi ro mà bạn được dấn thân vào. Nhưng nếu phải sống vĩnh viễn như vậy? Sẽ là một cuộc sống ra sao, khi ta luôn luôn thành công? Và bất cứ thời điểm nào cũng có được mọi thứ để bảo đảm cho bạn hạnh phúc? Kinh khủng quá!

Vậy thì rõ ràng còn có một cái gì đó quan trọng hơn hạnh phúc, vì hạnh phúc được bảo hành vĩnh viễn sẽ trở nên tẻ nhạt khủng khiếp. Trong cuộc sống, mọi thứ có một giá trị nhờ sự tương phản. Người ta có thể mong muốn có nhiều hạnh phúc, nhưng không phải hạnh phúc liên tục từng giờ từng phút. George Bernhard Shaw, thi sĩ và kịch tác gia người Ireland đồng thời là một triết gia thông thái, biết rõ điều đó từ lâu: “Cả đời hạnh phúc! Không ai chịu nổi; vì đó sẽ là địa ngục trần gian”. Có một hình dung còn tệ hơn, đó là người ta không được tự quyết định về cuộc đời mình. Quyền tự quyết là một tài sản quý giá đến nỗi đa số chúng ta không ưa đeo đuổi một thứ hạnh phúc do người ngoài áp đặt. Có nghĩa là người ta phải tự kiến tạo và xây đắp hạnh phúc của mình, chứ hạnh phúc mà được ban tặng thì mất giá trị. Chiến thắng phỏng có ý nghĩa gì, nếu người ta không thể chiến bại? Và sách truyện sẽ tẻ làm sao, khi độc giả biết chắc chắn là nó sẽ có đoạn kết như mong muốn? Vậy thì, như đại văn hào Nga Lev Tolstoy từng nói, hạnh phúc “không phải là ta được phép làm gì ta thích, mà là ta luôn luôn thích cái ta làm.”

Câu trả lời của Tolstoy đã rất sát cái mà người ta vẫn ưa gọi là “ý nghĩa cuộc sống”. Trong sách này ta sẽ gặp nhiều triết gia, và bằng cách riêng của mình, dù trực tiếp hay gián tiếp, tất cả họ đều cố trả lời chính câu hỏi đó. Triết gia thời cận đại, như Decartes, không nghiên cứu đề tài này. Họ cho rằng ý nghĩa tổng quát của thế giới không phải là câu hỏi của con người, mà là một câu trả lời có sẵn do Chúa ban cho. Ai sống thời Trung Cổ, Phục Hưng hay Baroque, người đó không cần bận tâm đến câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống. Nhà thờ nói cho họ biết Chúa có ý tưởng và chủ định với con người, và thế là ổn. Mãi đến khi ý thức hệ của chúng ta tiến vào tâm điểm thế giới để thế chỗ cho trật tự thế giới do Chúa định sẵn thì bước ngoặt ấy mới dẫn thẳng đến câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống. Việc nghiên cứu câu hỏi ấy một cách nghiêm túc mới chỉ diễn ra cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19.

Đối với Immanuel Kant, cuộc sống được định đoạt bằng việc thi hành nghĩa vụ đạo đức. Như đã nói, thế thì hơi ít. Đối với Jean-Jaques Rousseau thì ý nghĩa cuộc sống là được phép và có thể sống theo đúng bản năng tự nhiên. Con người không bao giờ phải làm gì mà mình không muốn. Đối với Jeremy Bentham, ý nghĩa ấy nằm trong hứng thú tối đa cho mình và mọi người. Con William Paley tìm ý nghĩa đó trong số lượng tối đa “các công việc hữu ích.”

Giữa thế kỷ 19 câu hỏi này mới thật sự bùng nổ. Giới hậu sinh của Kant, Fichte và Hegel nhún vai ngơ ngác khi đối diện với khối tác phẩm kỳ vĩ của tiền bối. Trước đó triết học thắng thế và tự tôn mình lên thành bộ môn tổng quát giải đáp mọi câu hỏi của cuộc sống bao nhiêu, thì giờ đây kiến thức về một cuộc sống thành đạt là gì lại càng ít ỏi bấy nhiêu. Đó là những tòa nhà tư tưởng đồ sộ, song lại đứng trên một nền móng mỏng manh của sự nhận biết về cuộc sống thực tế. Arthur Shopenhauer, Sören Kierkegaard, Ludwig Feuerbach và cả Karl Marx, mỗi người một cách, nỗ lực tìm câu trả lời mới. Schopenhauer cương quyết phủ nhận rằng con người “sinh ra để hạnh phúc”. Vì con người là nô lệ bất khuất cho ý chí của chính mình nên một ý nghĩa tự do và cao siêu sẽ ít có đất dụng võ. Cả Nietzsche và Freud đi theo hướng đó. Họ cho rằng, ngay câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống đã là biểu hiện của yếu nhược về thể chất hay tinh thần. Người khỏe mạnh thì không cần biết đến ý nghĩa cao siêu.

Các bậc thầy tư tưởng thế kỷ 20 có đặc điểm là họ từ chối trả lời rõ ràng và tuyên bố không quan tâm chuyện đó. Một ví dụ đặc biệt nổi bật là Ludwig Wittgenstein. Ông xếp câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống vào mục “các câu hỏi ngớ ngẩn”.

Dễ hiểu là môn nghiên cứu não bộ cũng không trả lời được câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống. “Ý nghĩa” không là một đơn vị đo lường khoa học, không là một đồ vật, và cũng không là một quá trình điện sinh lý. Như vậy thì ý nghĩa tàng hình với chính mình. Hay nói một cách khác: cái cân cũng không được được trọng lượng của mình.

Hôm nay chỉ có thể trả lời câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống một cách chủ quan: tôi nhìn thấy ý nghĩa gì trong cuộc sống của tôi? Nguyên nhân rất đơn giản. Ý nghĩa không phải là đặc tính của thế giới, mà là một cấu trúc đặc thù nhân tính. “Ý nghĩa” là một nhu cầu và một ý tưởng của chúng ta, những động vật có xương sống. Xét như vậy thì vấn đề không phải là đi tìm một ý nghĩa trong thế giới, mà chúng ta phải tạo nó ra cho mình. Vậy câu hỏi về ý nghĩa là một câu hỏi nhân tính. Ngay cả khi cần tìm ý nghĩa khách quan trong thiên nhiên thì điều đó cũng luôn luôn diễn ra theo hình dung của con người. Và những hình dung đó phụ thuộc vào ý thức hệ của chúng ta, nghĩa là phụ thuộc vào tính logic và ngôn ngữ của con người.

Có lẽ nguyên nhân quan trọng nhất của nhu cầu đi tìm ý nghĩa của chúng ta là do chúng ta biết, một ngày nào đó chúng ta sẽ chết. Bộ óc của chúng ta biết rằng mỗi ngày, mỗi giờ, mỗi giây nó lại tiến gần hơn tới thời điểm lụi tàn, quả là một ý tưởng không hay ho cho lắm. Một số nhà nhân loại học coi sự biết đó là ranh giới giữa người và vật.

Có người nói nhẹ nhàng mà súc tích: “Thực ra không có gì đặc biệt cả. Đơn giản là hãy thân thiện với mọi người, tránh ăn đồ nhiều mỡ, thỉnh thoảng đọc một cuốn sách hay, mời bạn bè đến nhà chơi, cố gắng sống trong hòa bình và hài hòa với mọi người.” Còn nếu các bạn hỏi Precht thì sẽ nhận được câu trả lời hay hơn nhiều: “Hãy giữ tính tò mò ham hiểu biết, hãy thực hiện các ý tưởng tốt đẹp của mình, hãy làm cho năm tháng chứa đầy sự sống chứ đừng để cuộc sống đầy phè những năm tháng.”

Triết gia, nhà báo và nhà văn Richard David Precht sinh năm 1964 tại Solingen (Đức), bảo vệ luận án tiến sĩ năm 1994 tại Đại học Tổng hợp Cologne, từ đó đến nay cộng tác với hầu hết các tờ báo và kênh truyền thông lớn ở Đức.

Precht được trao học bổng Arthur F. Burns Fellowship 1997, một trong những học bổng danh giá nhất cho người làm báo, để làm biên tập viên của tờ Chicago Tribune.

Năm 2000 ông được tặng giải báo chí về Y sinh học. Ông đã xuất bản hai tiểu thuyết và ba cuốn sách chuyên môn. Hiện nay Precht sống tại Cologne và Luxembourg.

Nguồn:Sách Hay
LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • "Tôi viết sách vì trăn trở với tương lai đất nước"

    23/11/2013Anh VũNguyễn Trần Bạt tác giả của những tập sách nổi tiếng viết về các vấn đề đang đặt ra cho quá trình phát triển ở Việt Nam như: Văn hóa và con người, Cải cách và phát triển, Suy tưởng, Cội nguồn cảm hứng và gần đây nhất là cuốn Đối thoại với tương lai. Bằng quan sát đa chiều, sách của ông đề cập đến những khía cạnh đa dạng của cuộc sống của phát triển tại Việt Nam đã và đang thu hút được sự quan tâm rộng rãi...
  • Một cuốn sách có thể thay đổi cuộc đời bạn

    03/04/2017Dưới đây là tổng hợp một số câu hỏi của báo chí và độc giả trên khắp thế giới về tác phẩm "7 Thói quen để thành đạt" và tác giả Stephen R. Covey...
  • Bản đồ tâm hồn con người của Jung

    06/12/2011Phước MinhĐề cập đến tâm hồn con người, tiến sĩ Murray Stein dùng hình ảnh “đại dương của những bí ẩn”...
  • Gen vị kỷ - nguồn gốc của văn hóa nhân loại?

    09/07/2011Từ quan điểm lấy gen làm trung tâm, Richard Dawkins cho rằng sự ích kỷ có thể chính là mô hình của văn hóa nhân loại. Gen vị kỷ là cuốn sách về hậu tiến hóa của Richard Dawkins, thể hiện quan điểm mới về động lực của tiến hóa. Bee.net.vn trích đăng chương Cuộc chiến giữa các giới tính...
  • Hành trình Nhân Sinh Quan

    20/06/2011Năng lực phản tỉnh trong hành trình sống của mỗi người là cơ hội thường xuyên nhưng đòi hỏi năng lực tinh thần cao nhất của một con người có trí tuệ và sống tích cực. Khi điều đó là không thể, thì họ đã đánh mất cơ hội cuối cùng để thực trưởng thành Nhân sinh hữu ích của mình...
  • Học cách sống*)

    21/01/2011Khánh PhươngThong thả, ân cần, khôn khéo, Luc Ferry kể lại câu chuyện triết học của loài người từ thời cổ đại cho tới xã hội đương đại theo hình dung và cách thức của riêng ông, “câu chuyện” bạn có thể đọc một mạch từ đầu tới cuối mà không hề có cảm giác đang bị dạy dỗ hay phải đau đầu với những khái niệm của khái niệm vòng vo...
  • Con người và phát triển con người

    07/01/2011Khoa học về con người ngày càng được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, tìm hiểu với hệ vấn đề phức hợp: con người từ đâu tới, con người đi đâu và về đâu, các tổ chức xã hội của con người, các mối quan hệ cá nhân - xã hội, quan hệ con người - văn hoá, quan hệ con người - môi sinh, các hoạt động sống, bản chất của con người, tính toàn vẹn sinh vật - lịch sử - xã hội của con người, nguồn lực con người, vấn đề nhân cách và sự phát triển con người bền vững, toàn diện, v.v..
  • Bước Đường Chọn Lựa Cuộc Đời

    16/12/2010Sách này dành cho tất cả những ai khát vọng mở rộng tầm hiểu biết về chính bản thân, mong muốn khám phá những khả năng chọn lựa tiềm tàng trong mọi phương diện của đời sống...
  • Bộ sách mới về triết học

    13/11/2010Lê HảiNhà xuất bản Tri Thức ra mắt công trình giới thiệu các hệ thống triết học của tác giả Nguyễn Ước, chia thành ba tập sách: Đại cương triết học Tây phương, Đại cương triết học Đông phương, và Các chủ đề Triết học.
  • Đời người và những quy luật của tự nhiên

    12/11/2010Trong cuộc sống, chúng ta thường suy ngẫm: Tại sao cũng là người mà lại có số phận khác nhau. Tại sao cái phải bỏ ra và cái thu được lại không tỉ lệ thuận với nhau. Có cách nào để hiểu biết tương lai, tránh khỏi hiểm họa, đi đến thành công. Tất cả những câu hỏi đó không phải lúc nào chúng ta cũng tìm thấy câu trả lời thỏa đáng. Quyển sách của giáo sư Valentin Kovalev sẽ giúp chúng ta giải mã những vấn đề đó...
  • Giới thiệu sách “Câu chuyện triết học”

    10/11/2010Như LêNói đến triết học, nhiều người thường tỏ ra e ngại, có cái gì đó như nặng nề - phải nhăn trán suy tư; hoặc nói đến những người râu tóc dài, những thư viện lớn và những cuỗn sách dày cộm… Thế nhưng, có những cuốn sách triết học lại làm người đọc phấn chấn tạo cảm giác gần gũi, như đọc tác phẩm văn học hay sách giải trí vậy...
  • 5 phút giới thiệu sách "7 Thói quen để thành đạt" của tác giả Stephen R. Covey

    10/11/2010Bùi Quang MinhNội dung cuốn sách bán chạy mọi thời đại có thể giúp: 1- Giải phóng tiềm năng của mọi người, giúp họ cống hiến tốt nhất; 2- Làm việc với từng tính cách, giúp rèn luyện nhân cách để tự quản lý bản thân, cuộc sống; 3- Mỗi người mang toàn bộ cái tôi vào công việc chung, xác định cách đóng góp và đạt kết quả lâu bền...

  • Áp dụng triết lý đạo phật để thành công trong công việc và luôn an lạc hạnh phúc

    06/07/2010Hòa thượng Thích Thánh NghiêmHơn 2.500 đã trôi qua, những chân lý mà Đức Phật đã giác ngộ vẫn đang ngày càng được nhiều người biết đến và áp dụng vào cuộc sống của mình. Triết lý của đạo Phật là BI (lòng từ bi, khoan dung, độ lượng) và MẪN (trí tuệ sáng suốt). Con người không thể sống tốt trong cuộc đời nếu không có lòng từ bi hỉ xả, nhưng cũng không thể “vô minh” chìm trong màn đêm u tối, phải hiểu biết, phải nhìn nhận đúng bản chất thực sự của mọi việc xung quanh, con người mới có được an lạc thảnh thơi.
  • xem toàn bộ