Nguyễn An Ninh – một nhà báo thần tượng

01:55 CH @ Thứ Sáu - 26 Tháng Sáu, 2009

Xem thêm:

Kỷ niệm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam và nhân sự kiện NXB Văn Học và trung tâm Nghiên cứu quốc học chuẩn bị xuất bản bộ sách Nguyễn An Ninh - tác phẩm dày 1.300 trang (ảnh), xin giới thiệu bài viết của nhà biên khảo Lê Minh Quốc về thần tượng một thời của thanh niên Việt Nam này

Không ai khác, chính Nguyễn An Ninh là người trước nhất đã dịch quyển Khế ước xã hội của Jean Jacques Rousseau. Bản dịch của ông có tựa Dân ước — dân quyền — dân đạo (in năm 1923) nhằm bổ sung cho ý thức tuyên truyền những nguyên tắc tư tưởng theo ý tưởng của Cách mạng Pháp (1789). Nếu sự tuyên truyền này xét ở ý nghĩa có ý thức, triệt để và có hệ thống thì ở Việt Nam, Nguyễn An Ninh xứng đáng nhận vai trò người đi tiên phong công khai gieo mầm mống tích cực của cách mạng Pháp

Cũng không ai khác, chính Nguyễn An Ninh là người đầu tiên cho in Tuyên ngôn Cộng sản trên tờ La Cloche Fêlée(Cái chuông rè — in năm 1925). Và cũng chính Nguyễn An Ninh là linh hồn của Đông Dương Đại hội (1936) — sau khi ông tán thành và ủng hộ quan điểm đấu tranh công khai của Đảng Cộng sản Đông Dương thời kỳ này. Có thể ghi nhận đây cũng là thời kỳ mà phương pháp đấu tranh của ông đã có những chuyển biến. Trên tờ La Lutte (số 77 ra ngày 1.4.1936) ông cho biết: “Từ trong mười năm qua, tôi đã sống trong tất cả niềm khổ đau tạo ra bởi chính phủ, tất cả những gì mà chính phủ không hài lòng. Tôi đã mất đi cái thói quen rên rỉ than van. Tôi đã vứt bỏ cái chủ nghĩa phiêu lưu lãng mạn. Tôi chấp nhận không do dự đưa ra những điều kiện của tôi trong cuộc chiến đấu tàn khốc giữa con người với cái chế độ mà nó đè bẹp con người”.

Sinh thời, Nguyễn An Ninh thật sự là thần tượng của cả một thế hệ thanh niên.

Xin kể lại một chi tiết nhỏ: ngày 10.12.1923 tại Sài Gòn, tờ báo La Cloche Fêléephát hành số báo đầu tiên, Nguyễn An Ninh phải ôm từng chồng báo chạy rao bán trên đường Catinat, Bonard, d’Espagne...Khi chạy mỏi chân, ông thường đứng nghỉ trước nhà hàng Yeng Yeng. Lúc đó, có một thanh niên ăn chơi khét tiếng, ngồi trong nhà hàng thưởng thức món bít tết Chateaubriand với giá 8 cắc một dĩa. Thấy Nguyễn An Ninh, người thanh niên này vội vàng đứng dậy ra khỏi quán mua tờ báo La Cloche Fêlée, để được... cầm lấy tay anh! Người thanh niên này về sau là nhà cổ ngoạn nổi tiếng Vương Hồng Sển. Có người chỉ vì ở tù chung với ông, ảnh hưởng từ nhân cách của ông mà sau khi ra tù đã viết được cuốn sách gây chấn động một thời, bị tịch thu ngay sau khi phát hành. Đó là Ngồi tù khám lớn (in năm 1929) của Phan Văn Hùm.

Đáng nhớ ở Nguyễn An Ninh, còn là lời khẳng định của ông trong buổi diễn thuyết “Lý tưởng của thanh niên An Nam” tại Hội khuyến học Nam kỳ (15.10.1923): “Dân tộc nào để một nền văn hoá ngoại bang ngự trị thì không thể có độc lập, tự do thật sự. Văn hoá là tâm hồn của một dân tộc”. Sau buổi diễn thuyết này, ký giả thần tượng được ái mộ đến nỗi nhà “chụp hình” Khánh Ký trên đại lộ Bonard cho rửa hàng ngàn tấm hình Nguyễn An Ninh để đáp ứng công chúng!


Nguyễn An Ninh, nhà báo biết sống và chết

Vu Gia

Những năm đầu thập niên 20 của thế kỷ trước, có người thanh niên trẻ của đồng đất Hóc Môn (nay thuộc TPHCM) tốt nghiệp cử nhân luật tại Paris về nước không chịu làm quan mà đi làm báo, ủng hộ các cuộc bãi công của công nhân Ba Son, bãi khóa của học sinh Trường Chasseloup Laubat (nay là Trường THPT Lê Quý Đôn) và các cuộc biểu tình quần chúng ở Bến Nhà Rồng... Đó là nhà báo, nhà trí thức trẻ Nguyễn An Ninh.

Ngày đó, ở Sài Gòn có hai tờ báo tiếng Pháp nổi tiếng là tờ La Cloche Fêlée (Chuông rè) và tờ L’Annam(Nước Nam). Hai tờ báo này do Nguyễn An Ninh sáng lập. Những bài báo cùng với những buổi diễn thuyết của ông đã thức tỉnh lòng yêu nước trong nhân dân, đặc biệt là trong lớp trẻ.

Kể về cuộc đời làm báo, lúc 15 tuổi (1915), Nguyễn An Ninh đã nhận làm biên tập cho tờ Courrier Saigonnais.

Năm 1918, ông sang Paris học ngành luật và tốt nghiệp cử nhân luật loại xuất sắc tại Trường ĐH Sorbonne. Thời gian này, ông gần gũi với Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường, Nguyễn Thế Truyền và Nguyễn Ái Quốc. Đối với Nguyễn Ái Quốc, ông là bạn, là người cộng sự tham gia sáng lập Hội Liên hiệp Các dân tộc thuộc địa, cùng viết bài và quảng bá cho báo Le Paria (Người cùng khổ).

Đặt chân về nước chưa lâu, tối 25-1-1923, ông đã có buổi diễn thuyết kêu gọi nhân dân mở mang dân trí làm cho dòng giống tráng kiện, mau thoát khỏi cái ách nô lệ...

Những bài báo của ông là những bản án tố cáo chế độ thực dân phong kiến làm bần cùng hóa nhân dân: “Lúc tôi bước vô túp lều thì có người đàn bà đứng lên. Đó là vợ của anh dẫn đường, có vẻ lúng túng, quần áo rách tả tơi, lem luốc dơ dáy, nửa là đàn bà, nửa là quái vật, khuôn mặt cháy nám, hao mòn, biến dạng vì cuộc sống vất vả cơ cực qua – hai con mắt không còn là hai điểm đen tròn nữa, mà đã hóa ra mờ đục, mù lòa, chỉ hơi phân biệt được một cách mơ hồ những đồ vật ở gần" (trang 129-130).

Hoặc một bài báo khác, ông viết: “Trong thế giới loài vật, con mạnh ăn tươi nuốt sống con yếu. Chỉ ở trong những xã hội của loài người, nơi mà tội lỗi lan tràn nhiều nhất thì mới thấy có những biện pháp được đề ra cấm cản sự giết chóc hoặc để binh vực che chở những người yếu thoát khỏi bàn tay những kẻ mạnh. Và ở đó con người bị bắt buộc phải di cư đến những vùng trời khác. Thí dụ ở Paris, lấy chân đá vô mông một con chó thì bị phạt, nhưng khi qua tới một xứ sở xa xôi thì không bị ai hỏi tội hỏi tình gì hết, bởi vì ở cái xứ sở đó, một mạng người giá trị cũng không hơn mạng một con kiến mà trong lúc đi đâu đó mình lỡ đạp chết” (trang 165)...

Vì những bài viết ấy, những buổi diễn thuyết ấy, nhà báo Nguyễn An Ninh đã phải ở nhà lao thực dân 5 lần. Lần thứ năm, ông bị bắt vào ngày 5-10-1939 và cũng là lần cuối cùng. Lần này, Nguyễn An Ninh nhận án 5 năm tù lưu đày Côn Đảo. Ở đây, ông bị hành hạ làm cho kiệt sức và mất trong tù ngày 14-8-1943, hai năm trước khi nước nhà giành được độc lập, hưởng dương 43 tuổi.

Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân, Anh hùng Lao động Trần Văn Giàu nhận xét về Nguyễn An Ninh: “Điều tôi muốn nói là nhân cách của anh trong quan hệ với bạn bè đồng chí, với gia đình vợ con, anh khiêm nhường, hiền từ và nhân hậu. Anh san sẻ bát cơm manh áo, dốc cạn đồng xu cuối cùng cho người khổ hơn anh. Anh nhường từng lon nước, chỗ nằm cho bạn tù. Anh đem cả tình thương, tri thức dìu dắt cho những ai còn lầm lỡ, bất hạnh, kém may mắn hơn anh. Ai đã gặp anh một lần đều yêu kính anh, một nhân cách lớn lắm, một tấm gương sáng ngời cho thời đại này. Tự thân cuộc đời anh đã đẹp, không cần chúng ta phải tô điểm gì thêm. Một con người như vậy không dễ có đâu, bình dị nhưng vĩ đại lắm”.

TheoNgười Lao Động Online

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Nhà báo là ai?

    21/06/2015Nguyễn Hoàng LinhNhà báo là người chuyên làm nghề viết báo (Từ điển tiếng Việt). Không biết như thế đã đầy đủ chưa nhưng tôi rất tâm đắc với một nhà báo nổi tiếng mà tôi đã ngấm nó vào từng tế bào của đời làm báo: Nhà báo là những người chấm ngòi bút vào nỗi đau của nhân loại
  • Cách đây một thế kỷ, những người khổng lồ

    12/05/2009Nguyên NgọcQuả thực, hồi đầu thế kỷ XX, chúng ta từng có được một thế hệ vàng. Quả thật đấy là thời kỳ của những người khổng lồ. Để có được ngày hôm nay của đất nước, không phải chỉ có cách mạng và chiến tranh. Hoặc nói cho đúng hơn, chính những con người như vậy, vào một thời điểm chuyển động quan trọng của lịch sử, đã góp phần không hề nhỏ chuẩn bị tinh thần, trí tuệ, cả chí khí nữa cho dân tộc để có được cách mạng thành công và chiến tranh giải phóng thắng lợi.
  • Nhìn lại phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục

    05/07/2017Nguyễn Trọng TínBỏ lối học từ chương khoa cử, tập trung cho thường thức và thực nghiệm, dạy cả tiếng Việt, Pháp và Hán văn. Chủ trương này lại xuất phát từ tầng lớp nho gia cuối cùng của Việt Nam. Không chỉ thế, chấn hưng công thương, khai mỏ, lập đồn điền, cắt tóc, xuất dương du học… cũng là chủ trương của họ. Dù chỉ tồn tại trong 9 tháng (5.1907 – 1.1908), nhưng trường Đông Kinh Nghĩa Thục thực sự là đỉnh cao của cuộc cách mạng xã hội to lớn đầu thế kỷ 20 có tên là Duy Tân
  • Báo chí - nhà báo và sự hình thành tầng lớp trí thức hiện đại đầu thế kỷ XX

    21/06/2017Trần Văn ToànKhái niệm trí thức hiện đại ở đây được hiểu trong sự đối nghĩa với trí thức - kẻ sĩ trong xã hội Việt Nam truyền thống. Sự hiện diện của tầng lớp trí thức hiện đại, trên thực tế, mới chỉ xuất hiện ở giai đoạn cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Bài viết này sẽ tập trung làm sáng tỏ vai trò của báo chí - một thiết chế văn hóa có nguồn gốc phương Tây - đã đóng vai trò như một dung môi, một tiền đề vật chất cho sự xuất hiện của tầng lớp trí thức hiện đại như thế nào...
  • Cái thẻ bài của mấy ông quan

    08/01/2016Nguyễn Anh NinhNguyễn An Ninh, nhà yêu nước vĩ đại, đồng thời là một cây bút chính luận lớn. Với một bút pháp độc đáo trầm thống, sâu sắc, châm biếm, Nguyễn An Ninh đã viết nên những kiệt tác nhỏ bằng tiếng Pháp. Dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu một vài bài trong Nguyễn An Ninh - Tác phẩm sắp xuất bản.
  • Nguyễn Văn Vĩnh, một người Nam mới đầu tiên

    17/09/2014Đỗ Lai ThúyBạn tôi nói, làm một người Việt Nam mới bây giờ đã khó thì làm một người Nam mới (Tân Nam tử) như Nguyễn Văn Vĩnh hồi đầu thế kỷ XX hẳn khó hơn nhiều. Đúng vậy. Vào những năm đầu thế kỷ trước, Việt Nam chủ yếu vẫn là một xã hội quân chủ nông nghiệp Nho giáo. Người Việt Nam, kể cả tầng lớp có học bấy giờ, vẫn phải sống thân phận thần dân nhiều trói buộc. Đâu có được như ngày nay: đất nước thì đổi mới và mở cửa; thế giới thì ngày một trở nên phẳng; con người thì đang dần là công dân trái đất! Nhưng, có lẽ, thời ấy bộ phận trí thức hình như có quyết tâm đổi mới xã hội cao lắm thì phải. Và, một điều nữa cũng quan trọng không kém: họ là những cá nhân có tài năng.
  • Những “kỳ biến” trong làng báo đầu thế kỷ XX

    20/06/2009Trần Hòa BìnhVề cơ bản, đến những năm 30 của thế kỷ XX, các thể loại báo chí Việt Nam đã định hình khá rõ nét, có phần được chiếu theo những tiêu chí của báo chí phương Tây. Bên cạnh những thể loại cũ, một số thể loại mới xuất hiện, tạo nên những "kỳ biến" trong làng báo đầu thế kỷ XX.
  • Dũng khí công dân

    08/06/2009Nguyễn An NinhNguyễn An Ninh, nhà yêu nước vĩ đại, đồng thời là một cây bút chính luận lớn. Với một bút pháp độc đáo trầm thống, sâu sắc, châm biếm, Nguyễn An Ninh đã viết nên những kiệt tác nhỏ bằng tiếng Pháp. Dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu một vài bài trong Nguyễn An Ninh - Tác phẩm sắp xuất bản.
  • Ảnh hưởng của văn hóa phương Tây qua sự hiện diện của tờ báo

    09/04/2009Trần Văn ToànSự ra đời của báo chí, lẽ tự nhiên, làm xuất hiện một chân dung mới: ký giả, hay nhà báo. Những danh xưng này, trong ngôn ngữ đương đại thiên về ý nghĩa nghề nghiệp thuần túy nhưng ở vào thời điểm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX lại có nét nghĩa chỉ một nhóm có vai trò ưu đẳng trong xã hội (status group). Với quốc dân, họ là đại diện cho luân lý và tri thức, có chức phận dẫn dắt, hướng đạo. Trong một xã hội vốn có truyền thống trọng quan tước, ký giả thậm chí được liệt vào tầng lớp “quan lại cao cấp”.
  • Để hệ giá trị của giai cấp công nhân Việt Nam trở thành một hệ thống giá trị xã hội

    25/01/2008TS. Nguyễn An NinhTác giả đã phân tích một cách khái quát hệ giá trị của giai cấp công nhân biểu hiện trên một số khía cạnh cơ bản: lao động, công bằng, bình đẳng, sự phát triển tự do và toàn diện, phân tích những tiền đề, điều kiện cần thiết cho sự hình thành và phát triển hệ giá trị của giai cấp công nhân. Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề đang đặt ra trong quá trình xác lập và phát triển hệ giá trị giai cấp công nhân ở Việt Nam, tác giả đã luận chứng những yêu cầu về mặt nhận thức và mặt hành động nhằm khẳng đinh và phát huy hệ giá trị của giai cấp công nhân Việt Nam đưa hệ giá trị đó trở thành một hệ giá trị xã hội.
  • Nghĩ về những thói hư tật xấu của người mình

    15/10/2006Dương Trung QuốcKhông biết có phải vì được chứng kiến những bước tiến mạnh mẽ của nước Trung Hoa trong cuộc cải cách mà dư luận hâm nóng một cuốn sách được xuất bản cách đây hai thập kỷ. Đó là cuốn “Người Trung Hoa xấu xí” của Bá Dương...
  • Tìm lại chân dung một nhà báo hàng đầu Việt Nam

    20/06/2006Hôm nay, chúng ta ít nói đến nhà báo Phan Khôi - một nhà báo tài năng, một người cổ vũ cho tư tưởng duy lý phương Tây, phê phán một cách hài hước thói hư tật xấu của quan lại phong kiến và thực dân. Ông cũng là một trong số ít nhà báo tiếp thu nhiều tư tưởng mới lạ, đa văn hóa từ Hongkong, Trung hoa dân quốc, Nhật bản, Pháp...
  • Viết tạp bút như cụ Huỳnh

    08/12/2005Thanh ThảoSuốt một đời đấu tranh cho độc lập dân tộc, cho dân sinh, dân chủ, cụ Huỳnh không chỉ nêu tấm gương một nhà yêu nước, mà trong lĩnh vực báo chí, cụ còn thể hiện được sức mạnh của một ngòi bút can trường, nhân ái, quyết liệt và năng động. "Tôi là một nhà cách mạng công khai", cụ Huỳnh đã tự nhận chỗ đứng của mình như thế. Và đó là chỗ đứng của người cầm bút, của người làm báo, của người đấu tranh bằng con đường ngôn luận...
  • xem toàn bộ