Nghĩ về người thầy giáo và quan hệ thầy - trò

10:29 CH @ Thứ Năm - 16 Tháng Mười Một, 2017

Có người bảo: "Thầy giáo là người chở đò qua sông", ý nói: Học trò thường quên ơn thầy, cô; người đời không quan tâm đến các cô giáo, thầy giáo. Lời cảm thán đó phần nào có cơ sở thực tế. Nhưng, tôi - một giảng viên đại học đứng trên bục giảng đã 37 năm - lại nghĩ rằng: Trên đại thể, thì không phải như vậy! Nếu chỉ theo câu nói ấy, thì làm sao lý giải được truyền thống "Tôn sư trọng đạo" của dân tộc ta.

Thời phong kiến, rường mối của xã hội được xác lập bởi quan hệ "Quân - Sư - Phụ". "Quân - Sư - Phụ" thể hiện vị trí, vai trò của người thầy giáo còn quan trọng hơn cả cha, chỉ đứng sau vua. Thật vậy, đã bao đời, nhân dân ta truyền tụng câu tục ngữ: "Không thầy, đố mày làm nên", "Nhất tự vi sư, bán tự vi sư" và lời nhắc nhở: "Muốn sang thì bắc cầu kiều/ Muốn con hay chữ, thì yêu lấy thầy". Lịch sử từ xưa đến nay lúc nào cũng có biết bao tấm gương về những người thầy cao quý, có tài, có đức! Các bậc thầy đáng kính ấy đã đào tạo nên bao thế hệ học trò đầy tài năng, làm nên một đất nước văn hiến. Rõ ràng, từ xưa đến nay, nhân dân ta luôn luôn tôn vinh người thầy giáo và quý trọng nghề dạy học. Vì thế, không phải không có lý, nhà trường xưa kia quy định học trò phải xưng "con" với thầy. Nghĩa vụ của người học trò đối với thầy là phải: "Sống tết, chết giỗ", như bổn phận của người con hiếu thảo đối với cha mẹ. Tình cảm thầy - trò là tình cảm thủy chung, như nhất.

Ngày nay, chúng ta mở rộng quan niệm về tình thầy - trò: Trong tình thầy - trò phải có tình bè bạn, hiểu theo ý nghĩa đúng đắn nhất của khái niệm này. Giàu trí tuệ và đạo đức, người thầy (cô giáo và thầy giáo) là bậc đáng kính trọng, nhưng không phải như ngày xưa là "kính nhi viễn chi" (kính trọng, nhưng chỉ dám đứng xa mà chiêm ngưỡng). Quan hệ thầy - trò là quan hệ giữa hai con người, hai nhân cách, hai thành viên trong cộng đồng, cùng mục đích và lẽ sống. Bởi vậy, đứng ở góc độ con người và nghĩa vụ công dân, thì thầy và trò là bình đẳng. Trong quan hệ thầy - trò ngày nay, phải có tính dân chủ.

Mặt khác, đứng ở góc độ nhà trường, ở kỷ cương trường học, thì thầy phải là thầy, trò phải là trò. Hiểu bình đẳng và dân chủ - với tư cách công dân - trong quan hệ thầy - trò, không phải là sự suồng sã, "cái đối bằng đầu", "cá mè một lứa". Cách xưng hô "em" với thầy cô, khi thầy cô đáng tuổi cha mẹ, thậm chí ngang tuổi ông bà mình, có lẽ có điều bất ổn.

Để quan hệ thầy - trò đạt được chuẩn mực đạo đức, cần có nhiều điều kiện. Có điều kiện ở chính chủ quan người thầy và người học trò, có điều kiện khách quan do Nhà nước và xã hội tạo nên. Về mặt chủ quan, phẩm chất người thầy được biểu hiện ở hai mặt: tri thức khoa học chuyên sâu và tư cách, đạo đức cao đẹp. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: "Giáo viên phải chú ý cả tài, cả đức. Tài là văn hóa, chuyên môn; đức là chính trị. Muốn cho học sinh có đức, thì giáo viên phải có đức... Cho nên thầy giáo, cô giáo phải gương mẫu, nhất là đối với trẻ con". (Bài nói tại lớp học chính trị của giáo viên, năm 1959; dẫn theo "Hồ Chí Minh - Toàn tập", NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2000, tập 9, tr. 492). Có người cha, người mẹ tốt, người thầy giáo tốt, tất có người con ngoan, người học trò tốt. Nói tóm lại, phẩm chất của người thầy giáo và người học trò, như lời nhắc nhở chí lý, chí tình của Thủ tướng Phạm Văn Đồng cách đây nhiều năm - là "Thầy phải ra thầy, trò phải ra trò"! Đáng tiếc là trong thời gian qua, một bộ phận giáo viên còn yếu kém năng lực chuyên môn, một số giáo viên lại có những hành vi thấp kém về đạo đức, lối sống. Họ đã đánh mất uy tín xã hội của chính mình.

Về mặt khách quan, Nhà nước và xã hội cần tạo điều kiện để "thầy phải ra thầy". Lương giáo viên thấp so với nhiều ngành nghề khác, tiền thưởng cuối năm hầu như không có gì, đời sống giáo viên còn nhiều khó khăn. Việc dạy thêm của giáo viên thật ra cũng chỉ là vạn bất đắc dĩ, và cũng chỉ có ở một bộ phận giáo viên ở các thành phố, thị xã. Tôi có nhiều dịp đưa sinh viên đi thực tập sư phạm ở các vùng nông thôn, miền núi và hải đảo, trực tiếp thấy đời sống của hầu hết giáo viên ở đấy rất nghèo. Bởi thế, dịp đón Tết nguyên đán Kỷ Sửu (2009), Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Thiện Nhân phải khuyến nghị các cấp chính quyền, các doanh nghiệp quan tâm và trợ giúp Tết cho giáo viên! Mà rồi lời khuyến nghị đó cũng rơi vào im lặng. Nhiều lúc nghĩ đến nghề dạy học và các nhà giáo, mà cứ thấy xót xa! Bên cạnh đó, thì lối sống thực dụng của một bộ phận lớn dân cư - lối sống chạy theo đồng tiền bằng bất cứ cách nào; cùng với việc không coi trọng chất xám, sự xâm hại đến nhân cách và cả tính mạng của một số giáo viên, do kẻ xấu bất chấp đạo lý và pháp luật gây ra... tất cả những cái đó, làm cho uy tín xã hội của người thầy bị xúc phạm, bị giảm sút nghiêm trọng.

Bác Hồ dạy: "Người thầy giáo tốt - thầy giáo xứng đáng là thầy giáo - là người vẻ vang nhất... Những người thầy giáo tốt là những anh hùng vô danh" (Bài nói với cán bộ, sinh viên trường ĐHSP Hà Nội - 21.10.1964; dẫn theo: "Hồ Chí Minh - Về vấn đề giáo dục", NXB Giáo dục, Hà Nội, 1990, tr. 236). Nhân dân ta luôn luôn tôn vinh người thầy giáo đồng thời cũng đòi hỏi rất cao về phẩm chất người thầy.

Nguồn:
LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Sự học ngày nay: Ít "bậc thầy" đúng nghĩa?

    12/11/2019Lại Nguyên ÂnGiữa tháng 1, nhà văn Lại Nguyên Ân gửi tới VietNamNet bài viết đưa ra "một cách lý giải về sự học và tình thầy trò ngày nay, cho rằng, khi mà học tập là một phần việc mà mỗi người phải theo đuổi suốt đời, khả năng “làm thầy” thiên hạ bao giờ cũng rất hạn hẹp...
  • Để có những người bay: Thầy dạy bay và bầu trời bay

    16/06/2019Nguyễn Đức LamKhông có lẽ năm này qua năm khác ta cho ra trường đời những "chú gà công nghiệp" mãi sao? Đâu rồi những chú chim ưng dũng cảm, kiêu hãnh, tung cánh vào bầu trời khoáng đạt, bao la? Làm thế nào để có những chú chim ưng biết bay và dám bay?
  • Nghề thầy

    19/11/2017Đỗ Chí NghĩaĐược cắp sách đến trường đã là hạnh phúc. Nhưng sẽ còn hạnh phúc bội phần khi có được những người thầy sẻ chia, nâng đỡ trên mỗi bước đường đời. Dù là cậu bé trường làng hay cô sinh viên trên giảng đường đại học, người thầy vẫn có một ảnh hưởng lớn lao không ai thay thế được...
  • Thư của một thầy giáo gửi học trò nhân ngày 20-11

    19/11/2017Lê Thị Liên HoanTuy vẫn tôn trọng những thứ đó, nhưng Tý ơi, thầy nói thật với em nếu mấy chục năm dạy học, thầy chất tất cả các món quà ấy trong phòng thì chắc chắn thầy đã ở trên nóc nhà từ lâu rồi, do nhà thầy rất bé.
  • Ông thầy và thời đại

    27/03/2016Phan ĐăngMột trong những nguyên tắc giáo dục đại học ở Singapore là người thầy phải luôn cập nhật và giúp SV nắm bắt những thông tin thời sự mới nhất của lĩnh vực tin mình phụ trách...
  • Thư gửi thầy giáo

    20/11/2015Lê HoàngĐến giờ phút này em mới dám cầm bút viết thư cho thầy. Không phải vì em bận (em còn bận gì nữa đâu!), không phải vì em lười, mà vì em cần có thời gian tìm ra con đường của mình...
  • Đạo đức thầy cô: "Con sâu làm rầu nồi canh"

    01/07/2015Linh Thủy (lược thuật)“Chúng ta có nhiều thầy cô là tấm gương đạo đức. Nhiều thầy cô lên làng bản xa xôi đầy khó khăn sống, làm việc như một niềm kiêu hãnh. Những hiện tượng tiêu cực là con sâu bỏ rầu nồi canh, là những vết hoại tử trong cơ thế giáo dục?" - Nhà báo Nguyễn Quang Thiều
  • Người thầy trong thời đại mới

    20/11/2013Hà Văn Thịnh"Cơn bão" của thời kinh tế thị trường, toàn cầu hoá, net hoá đang ào đến mọi ngõ ngách xã hội; một mặt, khẳng định vị thế ngày càng quan trọng hơn của người thầy; mặt khác, nó "định nghĩa lại", quy nạp lại hai chữ làm thầy...
  • Diễn đàn “Ơn thầy cô trả bằng gì?”

    19/11/2009Ý Nhi – Trung Dũng – Như Thuần (ghi)Ngày xưa, khi còn học phổ thông, tôi thường tự tay làm thiệp tặng thầy cô. Có năm còn tham gia diễn và dàn dựng các tiết mục văn nghệ của lớp để tri ân thầy cô. Năm nay, không có dịp làm thiệp hay thực hiện các tiết mục văn nghệ nhưng tôi sẽ gửi những tin nhắn với nhiều lời chúc tốt đẹp nhất đến từng thầy cô vào sáng ngày 20.11.
  • Quan hệ thầy trò

    19/11/2009Lưu Dung- Nhất Cư dịchTrưa nay, mẹ đến trường gặp các thầy giáo của con. Ban đầu cha nghĩ, thành tích của con như vậy thì mẹ không cần đến trường. Nhưng giờ không thể không thừa nhận mẹ đã quyết định đúng, bởi mẹ đã mang từ trường về một số tin tức cha mẹ không biết, và cũng cho các thầy biết nhiều thông tin để hai bên gỡ bỏ khúc mắc.
  • Thầy giáo - Thầy thuốc

    02/05/2009Nguyễn Thị Thùy Dương

    “Muốn sang thì bắc cầu Kiều, muốn con hay chữ thì yêu lấy Thầy” Thầy giáo đối với người Việt ta từ ngàn xưa đóng một vai trò rất quan trọng. Truyền thống tôn sư trọng đạo từ lâu đã đi sâu vào đời sống văn hóa Việt Nam. “Một chữ cũng là Thầy, nửa chữ cũng là Thầy”, Thầy giáo không chỉ quan trọng với mỗi người mà quan trọng với cả một quốc gia và một nền văn hóa....

  • Bi kịch không chỉ của thầy Khoa

    07/12/2008Huy Đức“Ngày 20.11 năm ngoái, tôi bị lãnh đạo gọi sang trường đe doạ, nhục mạ ngay trước mặt hơn chục thầy cô… 14.11 vừa qua, tôi bị hai bảo vệ (của trường) vào nhà đe doạ và cướp máy ảnh. Có lẽ, đây là ngày 20.11 đau buồn nhất sau 15 năm làm thầy của tôi… Đến trường, đồng nghiệp chẳng dám hỏi han, chia sẻ… Học trò cũng không dám ngồi bên cạnh…”. Đó là tâm sự đăng trên VietnamNet của thầy giáo Đỗ Việt Khoa và đó cũng là kết cục “đương thời” của một thầy giáo được truyền thông biến thành ngôi sao sau những lá đơn tố cáo.
  • Muốn trường tốt phải có thầy hay

    16/11/2005Hồ Tú Bảo (GS. Tin học, Viện Khoa học & Công nghệ tiên tiến Nhật Bản - JAIST)Chúng ta đang bàn đến xây dựng ĐH chất lượng cao, nhưng tên gọi chính xác nên như thế nào, tiêu chí cụ thể ra sao, và đặc biệt đội ngũ giáo sư giảng dạy ở đó có thực sự là chất lượng cao hay không? Bài viết ngắn này bàn về một chuyện theo tôi là cốt tử nhất trong việc xây dựng đại học chất lượng cao ở nước ta, nhưng chưa được bàn thảo kỹ lưỡng.
  • Thầy cũng tụt hậu, ai lo?

    08/10/2005Tuấn HàCâu hỏi thường trực trong niềm tin của sinh viên trước những người thầy của mình: Sinh viên tụt hậu, đã có các thầy cập nhật, giúp đỡ. Vậy các thầy tụt hậu thì sao? Ai lo?
  • Phỏng vấn một thầy giáo

    16/12/2003Một cuộc nói chuyện toát lên thực trạng giáo dục Việt Nam là học tập quá tải và máy móc dập khuôn...
  • Bắt đầu từ người thầy

    30/11/2003NGUYỄN THỊ OANHNhắc đến vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy, người ta thường nhắc đến trang thiết bị hiện đại như phòng thí nghiệm, phương tiện nghe nhìn, học cụ... và thường lại quên điều chính yếu nhất. Đó là sự đổi mới trong tư duy và cách dạy của người thầy cùng sự chủ động hưởng ứng của người học. Từ ngàn xưa Lão Tử đã nói: “Cái gì ta nghe ta quên, cái gì ta thấy ta nhớ, cái gì ta làm ta biết”. Phải tự mình làm mới biết...
  • Khi thầy không còn được kính!

    20/11/2003Đỗ Quang ĐánMệnh danh là trường phổ thông trung học chuyên - một thời là niềm tự hào của tỉnh nghèo hiếu học, nhưng cơ chế thị trường lại ùa vào lớp học. Thành ra thầy cũng chẳng được chọn, mà trò cũng chẳng còn được chuyên như trước nữa. Niềm tự hào chạy đâu mất, chỉ còn lại những ì xèo khôn tả.
  • Để có chất lượng cần nhất là cái tâm của người thầy

    20/11/2003Tại cuộc gặp mặt với các đại biểu Quốc hội trong ngành giáo dục (GD) ngày 29-10-2003, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Nguyễn Minh Hiển đã cho biết quy mô học sinh (HS) ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông đều tăng hơn năm trước và sẽ tiếp tục tăng nữa. Như vậy, ngành GD-ĐT sẽ vẫn phải tiếp tục giải một bài toán khó và ngân sách dành cho GD, cơ sở vật chất trường lớp cũng như đội ngũ giáo viên ...
  • Để củng cố quan hệ thầy - trò, hãy củng cố chính nền giáo dục!

    20/11/2003Giáo sư Nguyễn Cảnh Toàn là tấm gương lớn về một nhà khoa học, một nhà giáo gương mẫu, lao động không biết mệt mỏi vì sự nghiệp "trồng người". Câu chuyện với ông xoay quanh chủ đề: quan hệ thầy trò và đạo đức nhà giáo - một trong những vấn đề đang gây sự chú ý của toàn xã hội...
  • xem toàn bộ