ChúngTa.com

Bảo là cánh cửa dân chủ đã mở cũng đúng. Nói cho có vẻ "văn hoa", bảo là "cuộc chơi" dân chủ bắt đầu cũng quá đúng. Nếu ai đó chịu khó quan sát, chịu khó thống kê các sự kiện báo chí Việt nam từ thời đổi mới, từ thời mở cửa.

Bảo là dân chủ bởi báo chí thời "đổi mới", thời "mở cửa" đã thổi vào đời sống xã hội một luồng sinh khí hoàn toàn mới. Cuộc sống trở nên sinh động hơn, tích cực hơn. Nhiều sự kiện, nhiều điều tốt đẹp, nhiều bất công được giải toả, bắt đầu được phát hiện bắt đầu hoặc làm rõ hoàn toàn sự thật từ báo chí.

Báo chí đã trở thành-nói nôm na là "món ăn tinh thần", nói to hơn nữa là thuộc tính của của một xã hội văn minh. Ta hãy tưởng tượng một ngày không có báo chí thì "mặt đất sẽ hoang vu" như thế nào? Đời sống tinh thần và đời sống vật chất của con người sẽ đơn điệu như thế nào?

Thuộc tính của sự vật hoặc thuộc tính của xã hội loài người, tuỳ ở vị trí khác nhau, người ta có thể kê ra những thuộc tính khác nhau. Báo chí với tư cách là một thuộc tính của xã hội văn minh, không nhiều lắm nó nằm trong số những thuộc tính quyền lực, nằm trong số những thuộc tính khiến người ta trở nên "ham muốn". Mà nếu đã là cái đến mức lòng người ham muốn thì không ít thứ ham muốn đã trở thành những "cuộc chơi". Mà đã là "cuộc chơi" thì "cuộc chơi" nào cũng phải có luật chơi.

Nhớ lại, trước thời đổi mới, thời mời cửa thì chưa có luật báo chí. Bây giờ thì báo chí đã có luật. Nhưng hình như Luật Báo chí mới chỉ là luật khung, luật của đức cao vọng cả, luật mang đậm cái mà ta dễ nhận biết là luật của những mệnh lệnh hành chính.

Thời "đổi mới", "mở cửa" báo chí đã đi một quãng đường dài. Quãng đường xông thẳng đến xác lập một quyền lực. Mà ta là một thứ quyền lực, thì cái cơ cấu của Nhà nước pháp quyền, dù là pháp quyền thông thường hay pháp quyền xã hội chủ nghĩa cũng phải có cái cơ chế kiểm soát quyền lực. Để nếu ai đó muốn "chơi" với quyền lực báo chí thì không thể "đùa" được khi sử dụng quyền lực báo chí. Quyền lực sử dụng đúng và tử tế là tiến bộ xã hội, đem lại quyền con người đích thực. Quyền lực sử dụng sai trái thì thật là tai hoạ cho xã hội, cho chính con người, cho loài người.

Hình như Luật Báo chí hiện thời chưa khiến người ta phải thật sự cẩn trọng, thật sự có trách nhiệm. Liệu có ai đó đang "đùa cợt" trong cuộc chơi này không? Liệu có sự "đùa cợt" nào đã dẫn đến chết người? Liệu có cuộc "đùa đợt" nào mà cái giá phải trả không thể tính bằng tiền? Không thể bù thiệt hại được không?

Gần đây trên mặt các trang báo ghi tên nhiều nhà văn, nhà thơ làm báo. Những con tim nhạy cảm, những "cánh chim báo bão" vốn có ở nơi những nhà thơ, nhà văn... Thế nào cũng có những trăn trở, những dự báo mà đâu đó, vào lúc nào đó sẽ đánh những tín hiệu để việc sử dụng quyền lực trên trang báo được cân bằng. Nói một cách khác, như cách nói của các nhà thơ, nhà văn... báo chí cùng với chức năng thông tin còn có một chức năng quảng bá cho cái "Chân", cái "Thiện", cái "Mỹ". Và hình như nếu là bình thường, là cái lẽ tự nhiên thì báo chí là hiện thân của cái "Chân", cái "Thiện", cái "Mỹ"?

Nhưng liệu cái vẻ đẹp "Chân", "Thiện", "Mỹ" và lòng trắc ẩn? Liệu cái mà nhiều nhà văn hoá bảo rằng: chiến thắng cuối cùng thuộc về văn hoá có phải lúc nào cũng tạo ra các trang báo "sạch", trang báo đẹp hay không? Có bao nhiêu bài báo, bao nhiêu trang báo, ở đó cái "Chân", cái "Thiện", cái "Mỹ" đã mất hút bởi những toan tính vị kỷ, bởi những ham hố quyền lực?

Báo chí thời kinh tế thị trường thật sự đã bước váo "cuộc chơi" thị trường. "Cuộc chơi" thị trường này dù là nhà gì đi nữa khó mà thoát khỏi những quy luật của cuộc chơi. Trong trường hợp này những tiếng kêu về cái "Chân", "Thiện", "Mỹ" khó có thể là cái cứu cánh cho vẻ đẹp của báo chí mà con người ta hằng mong ước.

Nếu như kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa thì cần đến một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thì một Nhà nước pháp quyền cũng cần có một nền báo chí pháp quyền. Một Luật Báo chí pháp quyền không biết là "Chân", "Thiện", "Mỹ" đến đâu? Nhưng chắc chắn đang là cái cần thiết để bảo vệ quyền con người, bảo vệ trật tự xã hội, bảo vệ cho chính những người làm báo.