ChúngTa.com

Trong thời đại cách mạng công nghệ, Đại học có vai trò chủ đạo trong toàn bộ hệ thông giáo dục của một nước. Nhưng so với thế giới và khu vực, giáo dục Đại học của ta còn quá yêu kém, tụt hậu còn xa hơn giáo dục phổ thông.

Trước đây ta xây dựng Đại học theo mô hình Liên xô cũ, nay nềnĐại học đó không còn thích hợp với giai đoạn phát triển mới của đất nước, song những biện pháp sửa đổi chắp vá thời gian qua đã phá vỡ tính hệ thống của nó, rốt cuộc tạo ra cảnh tượng lộn xộn, không còn chuẩn mực, không theo quy củ, tuỳ tiện, và kém hiệu quả. Muốn thoát ra khỏi tình trạng này, cần có thời gian và một lộ trình hiện đại hoá thích hợp. Trước mắt, để tạo điều kiện thuận lợi cho toàn bộ công cuộc hiện đại hoá, nên tập trung chỉnh đốn một số khâu then chốt đang tác động tiêu cực đến sự phát triển bình thường của Đại học. Đồng thời xây dựng mới một Đại học thật sự hiện đại, làm hoa tiêu hướng dẫn và thúc đẩy sự đổi mới trong toàn ngành.

1 - Trước hết, cần cái cách mạnh mẽviệc thi cử và đánh giá, chuyển toàn bộ việc học theo hệ thống tín chỉ, thi, kiểm tra nghiêm túc từng chặng trong suốt khoá học, thay vì dồn hết vào một kỳ thị tốt nghiệp nặng nề mà ít tác đụng. Về tuyển sinh Đại học và Cao đẳng, nên bỏ kỳ thi hiện nay, nặng nề, căng thẳng, tốn kém, mà hiệu quả.thấp, để thay vào đó một kỳ thi nhẹ nhàng chỉ nhằm mục đích sơ tuyển, để loại những học sinh chưa đủ trình độ tối thiểu cần thiết theo học Đại học. Sau đó, việc tuyển chọn vào Đại học nào do Đại học ấy tự làm, chủ yếu dựa trên hồ sơ học THPT và thẩm vấn hoặc thi nếu cần thiết.

2- Chấn chỉnh việc đào tạo Thạc sĩ, Tiến sĩ

Bằng Thạc sĩ và Tiến sĩ phải theo chuẩn mực quốc tế, không thể tuỳ tiện, đào tạo cẩu thả, chạy theo số lượng, mà phải lấy chất lượng, trình độ, làm tiêu chí hàng đầu. Thạc sĩ và Tiến sĩ là lực lượnglao động, khoa học cốt cán, nếu trình độ quá thấp, đào tạo dối trá, thì không chỉ tai hại cho giáo dục, khoa học, mà còn ảnh hưởng tiêu cực lâu dài đến nhiều lĩnh vực hoạt động quan trọng khác, nhất là trong một xã hội còn quá chuộng bằng cấp như chúng ta. Vì vậy cần chỉnh đốn từ gốc, rà soát lại để hạn chế chặt chẽ số đơn vị, ngành được phép đào tạo, đơn vị nào, ngành nào còn yếu thì cương quyết dừng lại việc đào tạo trong nước để gửi ra đào tạo ở nước ngoài và chuẩn bị thêm điều kiện. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, lập lại trật tự, kỷ cương, chống gian dối và cẩu thả trong việc đào tạo và cấp bằng. Đồng thời những cơ sở Đại học nào được phép đào tạo cần có đủ quyền chủ động từ việc tuyển nghiên cứu sinh, lựa chọn chương trình, cử người hướng dẫn cho đến tổ chức phản biện, bảo vệ và cấp bằng, để có thể tự chịu trách nhiệm hoàn toàn trước xã hội về chất lượng đào tạo.

3-Chấn chỉnh công tác chức danh GS, PGS

Đây là một trong nhũng khâu then chốt để bảo đảm chất lượng cho Đại học, nhưng trong một thời gian dài cho đến hiện nay, ở nước ta đã thực hiện khá tuỳ tiện và còn quá nhiều bất cập. Một trong những nguyên nhân đóng góp vào sự trì trệ kéo dài của Đại học chính là ở công tác này, thể hiện khá tập trung những khuyết điểm về chính sách nhân tài. Do đó để mở đường hiện đại hoá Đại học, cần sớm chấn chỉnh công tác chức danh GS, PGS, trước hết cải tổ "Hội đồng chức danh GS" thành một hội đồng không trực tiếp công nhận các chức danh mà chỉ xét duyệt hàng năm, định kỳ, để công nhận những người đủ tư cách ứng cử vào các chức danh GS, PGS ở các Đại học và Việnnghiên cứu. Hàng năm các Đại học và Viện nghiên cứu công bố nhu cầu tuyển GS, PGS (với sự chấp thuận của cấp cóthẩm quyền) để cho bất cứ ai đã được công nhận "đủ tư cách" đều có thể dự tuyển. Còn việc xét tuyển được trả lại cho các Hội đồng tuyển chọn của từng Đại học và viện nghiên cứu, Hội đồng này gồm một số chuyên gia thuộc biên chế đơn vị đó và có thể thêm một số chuyên gia ở ngoài. Quyết định của Hội đồng được trình lên cấp trên có thẩm quyền thông qua trước khi thực hiện.

4 - Cải thiện chính sách sử dụng Giảng viên Đại học

Tình trạng phổ biến hiện nay ở các Đại học là giảng viên dạy quá nhiều giờ (25-30 giờ mỗi tuần không phải là hiếm), kể cả giờ dạy trong trường, ngoài trường, dưới nhiều hình thức khác nhau, dạy "liên kết” ở các địa phương, dạy tư, luyện thi, "dạy xô”…do đó, ngay ở các Đại học lớn, cũng rất ít nghiên cứu khoa học, và nhiều người đã lâu không có thể quen cập nhật kiến thúc, nâng cao trình độ nhưng lại sản xuất đều đều Cử nhân, Thạc sĩ, thậm chí cả Tiến sĩ. Trình độ GS, PGS của ta nói chung khá thấp so với quốc tế, cả nước số GS đã được công nhận mới chiếm ti lệ chưa tới 0,1%, số PGS chưa tới 5%, trong toàn bộ số giảng viên đã học. Nếu kể cả những người thực tế có năng lực nhưng chưa được công nhận GS, PGS do chưa được công nhận GS, PGS do cách tuyển chọn chưa hợp lý, đội ngũ giảng viên Đại học vẫn rất yếu về trình độ và số lượng, mà tuổi tác lại khá cao, đó là tình trạng không thể chấp nhận được, cần có biện pháp cải thiện nhanh, nếu không sẽ di hại qua nhiều thế hệ.

5- Đổi mớicác trường sự phạm và chính sách đào tạo giáo viên phổ thông

Cần nghiêncứu lại chủ trương xây dựng những trường sư phạm trọng điểm, vì theo kinh nghiệm các nước, chỉ giáo viên mẫu giáo, tiểu học mới cần được đào tạo kỹ về nghiệp vụ sư phạm, còn giáo viên THCS và THPT trở lên thì trước hết phải được đào tạo vững vàng về chuyên môn khoa học rồi mớibổ túc kiến thức và kỹ năng sư phạm. Do đó phải thay đổi cách đào tạo ở các trường sư phạm, chú trọng nhiều hơn phần chuyên môn khoa học, đồng thời phải mở rộng đối tượng tuyển dụng giáo viên phổ thông từ các Cử nhân hay Thạc sĩ, sau một khoá bổ túc ngắn hạn về nghiệp vụ sư phạm. Các Đại học sư phạm nên dần dần chuyển thành Đại học đa ngành, trong đó có khoa sư phạm (giáo dục) chuyên lo về nghiệp vụ giảng dạy và khoa học sư phạm.

6 - Xây dựng "mới" một Đại học đa ngành biện đại, làm "hoa tiêu” cho cải cách Đại học sau này.

Song song vời những biện pháp cấp bách kể trên, cần bắt tay xây dựng ngay một Đại học đa ngành thật hiện đại, theo chuẩn mực quốc tế và sánh kịp các Đại học tiên tiến nhất trong khu vực, để làm hoa tiêu cho toàn bộ công cuộc hiện đại hoá Đại học. Cần xây dựng hoàntoàn "mới" Đại học này, nghĩa là không phải ghép chung lại một số Đại học đã có sẵn (theo kinh nghiệm không thành công như đã làm cho tới nay), mà toàn bộ giảng viên và SV tuyển vào đều là "mới". Lúc đầu không nhất thiết đủ hết mọi ngành, và quy mô có thể hạn chế trong số mấy trăm SV, nhưng Đại học mới này phải được xây dựng theo đúng các chuẩn mục quốc tế về mọi mặt: cơ sở vật chất thiết bị, điều kiện kiện ăn ở học tập của Sinh viên, phương pháp, nội dụng chương trình, trình độ Giảng viên (lúc đầu một số ngành có thể mời giảng viên nước ngoài hoặc Việt kiều) , sinh viên lấy vào… Đại học mới này sẽ đào tạo theo ba cấp học: Cử nhân (Tú tài + 3 - 4 năm), Thạc sĩ, Kỹ sư (Tú tài +5 năm), Tiến sĩ (Tú tài + 8 năm).

7 -Tăng đầu tư cho Đại học, đi đôi vớichấn chỉnh việc sử dụng đầu tư

Cần cải cách chế độ lương và phụ cấp, bảo đảm cho giảng viên Đại học một múc thu nhập phù hợp và năng suất và trình độ từng người để họ có thể dồn tâm lực vào nhiệm vụ chính trong giáng dạy và nghiên cứu khoa học mà không phải lo toan, xoay xởcho đời sống quá nhiều, tạo mọi điều kiện cho họ có thể cập nhật tri thức theo kịp khoa học công nghệ thế giới và khu vục. Tănghọc phí hợp lý phải đi đôi với tăng tích cực chất lượng đào tạo, đồng thời có chính sách học bổng rõ ràng, thiết thục, để giúp đỡ có hiệu quả người nghèo và những người trong diện cần nâng đỡ.