ChúngTa.com

Lời giới thiệu

Rabindranath Tagore (1861 - 1941) nhà thơ, nhà hoạt động xã hội, nhà văn hóa lỗi lạc của ấn Độ, từ lâu đã không còn là một gương mặt lạ lẫm với bạn đọc Việt Nam. Những tác phẩm thơ, văn xuôi và kịch nổi tiếng của ông đã được dịch ra tiếng Việt. Là người châu Á đầu tiên được giải thưởng Nobel Văn học (1913) nên tên tuổi R. Tagore đạt tới sự vinh quang toàn cầu.

Đọc một sự nghiệp trước tác đồ sộ như của Tagore, dĩ nhiên, là có nhiều cách đọc. Nhưng với bạn đọc Việt Nam, hình như, chúng ta thường chỉ đọc theo cách đọc Na dim Hichmet, một nhà thơ cách mạng Thổ Nhĩ Kỳ: "Tôi rất yêu thơ Tagore và nhạc của Bách; Tôi cóc cần cái vẻ thần bí của họ. Xuyên qua vẻ thần bí trong tác phẩm của họ, cái đọng lại là lòng yêu cuộc sống, lòng yêu cuộc đời" Cách đọc này dường như đối lập sự thần bí với lòng yêu cuộc sống trong thơ Tagore, đối lập tính tôn giáo và tính thế tục ở ông và, do đó, vô hình trung khuyến nghị độc giả gạt bỏ cái huyền bí thiêng liêng ở thơ ông, mà thực chất là gạt bỏ thơ ông.

Thực ra, tình yêu cuộc sống, tình yêu cuộc đời của thơ Tagore nói riêng và toàn bộ tác phẩm của ông nói chung đều xuất phát (đồng thời cũng là sự biểu lộ) của một khởi nguyên là tâm linh Ấn Độ. Tâm linh này, đến lượt nó, lại bắt nguồn từ nền minh triết sâu xa, nhất là triết học sâu sắc của Upanishad (áo nghĩa thư). Đó là quan niệm về nhất thể tính, về Một của vạn vật, trong đó bản ngã hợp nhất với đại ngã, con người hợp nhất với vũ trụ, cá nhân hợp nhất với tộc loại. Sự hợp nhất này chỉ có thể đạt được qua và bằng tình yêu: "Trí tuệ biệt lập ta với những vật cần biết, còn tình yêu biết đối tượng của mình bằng sự hòa hợp". Đó chính là "Tôn giáo của một nghệ sĩ", một nghệ sĩ như Tagore. Và để đạt được sự huyền nhiệm đó, phải phá vỡ những quan niệm cũ lạc hậu ở phương Đông và những quan niệm mới (du nhập) của phương Tây, tức là phải "Thực nghiệm tâm linh".

Giới thiệu hai luận văn tôn giáo - triết học Thực nghiệm tâm linh và Tôn giáo của một nghệ sĩ, chúng tôi muốn bạn đọc, một mặt, tiếp cận được với vấn đề tâm linh nói chung và tâm linh ấn Độ nói riêng đang trở thành một vấn đề "nóng" hiện nay và, mặt khác, qua đó nắm được ngọn nguồn nghệ thuật của Tagore để từ đó có một cách đọc khác về ông. Tagore viết về triết học mà như viết về nghệ thuật, viết một cách nghệ thuật, hay đúng hơn, ở ông triết học và nghệ thuật là một, là tâm linh. Bởi thế, dịch Tagore là rất khó. Bản dịch mà chúng tôi sử dụng ở đây hẳn sẽ có những điểm chưa làm hài lòng bạn đọc, nên rất mong được lượng thứ.

Đỗ Lai Thúy

Mục lục

I. Sadhana

1. Cá nhân và vũ trụ
2. Ý thức về tâm linh
3. Vấn đề cái ác
4. Vấn đề cái ta
5. Thực hiện trong tình yêu
6. Thực hiện trong hành động
7. Thực hiện thẩm mỹ
8. Thực hiện vô biên

II. Tôn giáo của một nghệ sĩ