ChúngTa.com

Trải nghiệm, với nhà văn, có thể bằng cách lăn mình vào đời sống hoặc thông qua những trang sách. Tác giả như Huỳnh Trọng Khang (tiểu thuyết Mộ phần tuổi trẻ) đã chứng minh rằng sự trải nghiệm qua sách cũng có sức thuyết phục, khác với quan niệm của chủ nghĩa hiện thực rằng trải nghiệm phải là vốn sống giữa cuộc đời...

1. Huỳnh Trọng Khang đọc rất nhiều, và một khối lượng lớn kiến thức lịch sử, cả chính sử và dã sử, văn chương, nghệ thuật, kể cả tâm trạng của thời đại, được huy động dày đặc. Thử đọc vài câu: “Nàng yêu con trai họ, và theo phong tục Việt Nam, dẫu người chồng đã chết thì người vợ vẫn phải có trách nhiệm phụng dưỡng bố mẹ chồng. Nàng sẽ ở đó, không đan áo, không quay tơ, không hái mơ, cũng không ba sẵn sàng, năm đảm đang. Nàng chỉ là đàn bà, một người đàn bà hát, một người đàn bà yêu” (trang 200). Trong mấy câu ấy có kiến thức phong tục lễ nghĩa phương Đông, có thơ Nguyễn Bính, có thông tin về những phong trào thanh niên và phụ nữ thời chiến tranh ở miền Bắc, có biệt danh của ca sĩ Nga Alla Pugacheva... Đấy là những trải nghiệm mà ở tuổi đôi mươi của Huỳnh Trọng Khang chỉ có thể có được bằng cách “mọt sách”. Nói thêm, tác giả còn chủ ý lái ba đảm đang thành “năm đảm đang” theo kiểu nói chệch dí dỏm, một thứ hài hước kín đáo có thể thấy trong cả cuốn sách.

2. Đây là trường hợp cho thấy nhà văn có thể đọc 100 cuốn sách để viết ra cuốn thứ 101. Nhưng Huỳnh Trọng Khang không dừng ở việc liệt kê trích lục những kiến thức sách vở mà còn phủ lên đấy một ấn tượng suồng sã. Anh đùa với hết lượt các hạng người, kể cả văn nghệ sĩ, chính khách, doanh nhân. Ở trang 102, tác giả miêu tả cặp trai gái mới lớn đi vào dinh tổng thống như đi chợ, còn ông tổng thống Việt Nam Cộng Hòa thì thò đầu ra khỏi cửa sổ mà gọi cháu, cứ như một ông viên chức quèn mở cửa sổ nhìn ngay ra đường. Như thế, kiến thức sách vở được chuyển hóa thông qua một cái nhìn hóm hỉnh, qua một rãnh nứt trên cặp kính, khiến cho sự vật chỗ phồng chỗ xẹp theo kiểu giễu cợt. Khi ấy lịch sử cũng như đời sống không còn là chính nó mà chỉ là ấn tượng tác giả muốn truyền tới người đọc. Và có lúc bảo vệ sự khác biệt vùng miền có thể gây cảm động vì sự nhiệt tình nhưng suy cho cùng cũng giống như nỗ lực hăm hở mở một cánh cửa không khóa.

3. Một số tác giả mới, đọc nhiều sách nước ngoài, có xu hướng pha chế một hỗn hợp: một tí huyền ảo, một tí phi lý, một tí cấu trúc lạ hậu hiện đại. Rốt cuộc rất nhiều hỗn hợp chỉ chứng minh là họ đọc nhiều mà chưa tiêu hóa hết. Riêng Mộ phần tuổi trẻ đã chọn cho mình một cấu trúc theo dòng ý thức, vừa đủ độ để phát huy thủ pháp đồng hiện phục hiện, cùng lúc thả trôi người đọc qua những biên giới không gian và thời gian. Những bước nhảy giữa hai khoảng thời gian khác nhau được thể hiện theo kiểu trôi miên man và khá trơn tru, dù cuộc chuyển cảnh đầu tiên ở trang 15-16 khiến người đọc hơi sững lại.

Mộ phần tuổi trẻ nhắc đến một số sự kiện lịch sử, cho nên tác giả cũng có lúc phải loay hoay xử lý độ vênh nhất định giữa dòng ý thức và sự kiện theo trình tự thời gian. Có thể đã có những con số chưa chính xác: phong trào Đồng Khởi là năm 1960, không phải 1961 như tác giả viết nhầm. “Trong suốt bốn năm đầu thập niên bảy mươi (trang 48)... Ba tôi khi ấy vẫn còn sống, ẩn cư ở một vùng hẻo lánh miền Nam nước Pháp, nơi mà các tướng lĩnh cũ của Việt Nam Cộng Hòa vẫn thỉnh thoảng mon men tới (trang 49)”. Cảnh hậu chiến, tức là sau 1975, thì không phải là xảy ra trong khoảng 1970-1974. Hay là tác giả còn hàm ý một thời gian nào khác mà chưa tự làm rõ được? Một chi tiết nữa cũng liên quan đến thời gian: “Anh sang Mỹ vào cuối mùa xuân thì sang hè, mẹ tôi nhận được cuộc điện thoại từ ông bạn giáo sư nọ, báo tin anh tôi đã bỏ học cả học kỳ (trang 16)”. Cuối mùa xuân cho đến khi mới sang hè là khoảng thời gian rất ngắn, ít nhất cũng phải đến “cuối hè” thì mới đủ ba tháng, vừa vặn cho một học kỳ ba tháng (quarter), chưa nói đến học kỳ sáu tháng (semester). Một vài chi tiết như vậy có thể sửa lại cho hoàn chỉnh.

Bước chân đầu tiên của Huỳnh Trọng Khang vào văn chương là một cuốn sách gợi nhiều cảm hứng cho người đọc.

Mộ phần tuổi trẻ, tiểu thuyết của Huỳnh Trọng Khang, Nhã Nam và NXB Hội Nhà văn 2016