Có hai từ căn bản trong quan niệm luyến ái của trai gái Việt Nam: thương và yêu. Hai từ này chuyển tải hai thái độ làm người và quan hệ có khác biệt khá nền tảng: thương là quan hệ truyền thống; yêu là quan hệ hiện đại. Mốc phân luồng có thể lấy là khoảng đầu thế kỉ 20 với ranh giới là 19/5 khi chế độ khoa cử bị bãi bỏ dưới thời Pháp đô hộ và phong trào lãng mạn dưới ảnh hưởng của phương Tây với chủ nghĩa cá nhân thịnh hành từ 1925 đến 1945, tức là trước ngày độc lập của dân tộc và kháng chiến chống Pháp.
Phong trào lãng mạn với ảnh hưởng phương Tây nay đề cao sự giải phóng cá nhân khỏi những ràng buộc của gia đình, gia tộc, phong tục luân lí gia trưởng phong kiến mà đại biểu là nhóm Tự lực văn đoàn giai đoạn 1932-1945.
Quan niệm truyền thống hàng ngàn năm của hiến pháp Việt Nam chúng ta có thể tìm thấy trong văn học truyền miệng qua ca dao, tục ngữ và qua các truyện Nôm.
Tần số xuất hiện của từ “thương” trong văn học truyền thống mang nhiều gấp cả chục lần từ “yêu” để chỉ quan hệ luyến ái của gái trai Việt Nam.
Một bài ca dao trên biển là “Mười thương” : Một thương tóc bỏ đuôi gà/ Hai thương ăn nói mặn mà có duyên/ Ba thương má lúm đồng tiền/ Bốn thương răng lánh hạt huyền kém thua/ Năm thương cổ yếm đeo bùa/ Sáu thương nón thượng quai tua dịu dàng/ Bảy thương nếp ở khôn ngoan/ Tám thương ăn nói lại càng thêm xanh/ Chín thương cô ở một mình/ Mười thương con mắt có tình với ai. Còn vô số những bài khác như: Một thương, hai nhớ, ba sầu/ Cơm ăn chẳng được, ăn trầu ngậm hơi/ Thương chàng lắm lắm chàng ôi/ Biết đâu thanh vắng mà ngồi thở than… Hoặc : Một thương, hai nhớ, ba trông/ Tứ chờ, năm đợi, sáu mong kết nguồn; Một thương, hai nhớ, ba vì/ Chín chờ, mười đợi có khi vuông tròn; Một thương, hai thương/ Ba thương, bốn nhớ/ Đạo chồng, nghĩa vợ/ Là đứac cù lao/ Nhớ khi trăng gió mưa rào/ Trăm năm gối phượng má đào bên em; Không đi thì nhớ thì thương/ Đi thì lại mắc chiếc mương, chiếc cầu/ Không đi thì thảm thì sầu/ Đi thì lại mắc cái cầu, cái mương…
Thương và yêu cũng có khi được dùng thay cho nhau, cả trong ca dao tục ngữ, tuy nhiên phần trội bật vẫn là thương. Ở đây, chúng ta tìm hiểu xem đâu là những khác nhau chủ chốt của hai từ này.
Trong chữ Nho cũng như chữ Nôm, thươngcó hai chữ: một là chữ với bộ tâm và chữ sương (kho lẫm); và một là chữ với bộ nhân và chữ dương (trong âm dương). Chữ thương chỉ tấm lòng chứa đựng nhiều, nên sầu bi cảm thông với kẻ khác. Chữ thương là vết thương, sự đau đớn dẫn đến xót xa, chia sẻ với kẻ khác.
Còn chữ yêu trong chữ Nho và chữ Nôm cũng có hai chữ : một là chữ với bộ đại và cái phết ở trên tức bé nhỏ và một là với bộ á và chữ nhữ (đàn bà/con gái), có nghĩa là cần thiết, đòi hỏi, muốn có.
Chúng ta thương người là vì chúng ta đã biết đến đau khổ, cũng như “tay đứt ruột xót”, “máu chảy ruột mềm”, không bi thương thì không thương mình và không có khả năng thương người.
Lòng thương, tình thương trong Phật giáo gọi là từ bi. Bi là buồn cho sự đau khổ của người khác. Từ là mở rộng lòng để ôm lấy, chữa trị, cứu độ cho nỗi đau khổ đó. Từ bi tiếng Anh là compassion tức công cảm, thông cảm. Từ thương này trong Kitô giáo gọi là passion như trong The passion of Jesus Christ tức sự thương khó của chúa Jesus Kitô, chỉ việc tuẫn nạn trên thập tự giá vì muốn gánh chịu chia sẻ với tội lỗi của loài người.
Như vậy thương bao dung, thâm thuý và cao cả hơn yêu. Vì yêu là mong muốn sở hữu, chiếm đoạt vì thiếu, vì cần, vì không có.
Trầu cau- một trong những biểu tượng về tình yêu, tình yêu thương đẹp đẽ và cao thượng trong kho tàng văn nghệ dân gian của người Việt.
Hai sản vật đặc trưng của Việt Nam trong lịch sử là : ngọc trai và trầm hương. Ngọc trai (như châu trong bụi châu) là con châu bị tổn thương khi bị hạt cát cứa vào thịt, phải dùng nội tiết để chống đỡ, tự vệ và bao quanh hạt cát đó những lớp xà cừ óng ánh bảy màu. Nếu không thắng vượt thử thách này con vật sẽ bỏ mình.
Trầm hương là đặc sản miền Trung Việt Nam ở rừng núi suốt từ Thanh Hoá đến Đồng Nai. Trầm hương chỉ có khi cây dó bị sét đánh, heo rừng húc, hay vết chém và cây dó tự cứu mình bằng cách tự tiết ra những nhựa sống để bao bọc lấy vết thương đó. Lâu ngày, nhựa đó kết thành trầm hương. Trầm là chìm, nó nặng hơn bản thân gỗ dó và nước rất nhiều. Hương, vì nó toả ra mùi thơm nên thường được dùng tạc tượng thờ luôn có hương ngát tự nhiên, ngay cả những thứ gỗ gác bên cạnh đốt lên cũng làm trầm nhang rất quý. Vì trầm quý như vàng nên những người thợ rừng có tục lệ là nếu đi gặp cây dó ta phải chém một vài nhát để hi vọng có trầm hương, không phải cho mình, mà cho người sau. Thành ngữ “Ngậm ngải tìm trầm” là nói đến việc khó khăn phải dùng đế bùa ngải để tìm ra được sản phẩm quý hiếm này.
Tình thương, thương yêu là ban cho, tặng gửi, không phải là ham hố, thèm muốn và thiếu thốn. Chỉ đến thập niên 1920, với sự nảy nở của văn minh thành thị và công nghệ cùng với thế hệ “tài hoa son trẻ” của chủ nghĩa cá nhân du nhập từ phương Tây, chữ yêu mới trở nên thịnh hành và lấn át chữ thương trong quan hệ luyến ái nam nữ thanh niên Việt Nam.
Ngày nay, nếu chúng ta về những vùng nông thôn, sống với xã hội truyền thống sẽ thấy rằng gái trai khi tỏ tình dùng chữ thương nhiều hơn chữ yêu. Có thể họ không cần phân tích, tính toán như nhà thơ Xuân Diệu:
Yêu là chết ở trong lòng một ít
Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu
Cho rất nhiều, song nhận chẳng bao nhiêu
Người ta phụ, hoặc thờ ơ, chẳng biết
( Bài Yêu trong tập Thơ thơ, xuất bản năm 1938).
Ngay ở phương Tây, nữ sĩ de Sévigné (1626-1696) ở Pháp sống trước lãng mạn chủ nghĩa của thế kỉ 19, trong thư gửi con gái cũng định nghĩa rất truyền thống: “Aimer, c’est donner et paroldomer” (Thương yêu là cho và tha cho) mà tôi xin phóng dịch là “muốn ái thì từ bi hỉ xả).
Ngày Tết tôi cũng xin nhắc nhớ một vị thầy đã dạy đơn giản hơn nữa: Thương yêu là ăn chung, ngủ chung và mộng chung. Tức là chia sẻ về vật chất, về sinh lí, và về lí tưởng. Như thế cũng là đắc đạo vậy.
14/02/2019J.B. Huỳnh Mai TrácNgày 14 tháng 2 là ngày lễ Valentine, ngày lễ của những tình nhân đang yêu nhau thắm thiết. Họ gửi cho nhau những tấm thiệp với lời lẽ yêu đương nồng cháy hoặc những cánh hoa hồng rực rỡ tượng trưng cho tình yêu. Trong dịp này người ta thường kể lại câu chuyện tình của quận công d" Orléans.
27/08/2018M.Scott PeckMột người yêu thương đích thực xử sự theo tự kỷ luật và một mối quan hệ yêu thương đích thực còn là một mối quan hệ có kỷ luật. Nếu tôi yêu thương thực sự một người khác, đương nhiên tôi sẽ xử sự như thế nào để có thể đóng góp nhiều nhất vào sự trưởng thành tinh thần của người ấy.
10/08/2018Chungta.comMột cô bé trông lam lũ , đứng tần ngần trước cửa một trường học Chủ nhật của Nhà Thờ. Cô bé muốn được vào học mà không có đủ tiền. Vị Mục sư nhìn thấy thương cảm cầm tay em bước vào và nói với Thày giáo hãy cho em được học như các Trẻ em khác...
15/02/2018Nguyễn Đăng TấnNghệ sỹ Thanh Hoa đã từng tâm sự: “Mùa xuân đến rồi đó” như một bức tranh đẹp lộng lẫy về mùa xuân. Giai điệu và âm nhạc của bài này rất giản dị nhưng vô cùng duyên dáng, trong sáng...
10/11/2016Arthur SchopenhauerNgười ta có thói coi các nhà thơ nhất thiết chỉ lo mô tả ái tình. Ái tình thường là đề tài chính của mọi vở kịch, cổ điển cũng như lãng mạn, Ấn như Âu; đồng thời nó cũng vẫn là chất liệu của phần lớn thi ca trữ tình và hùng tráng; chưa hết, ngoài thi ca còn hàng đống tiểu thuyết mà tại mọi xứ văn minh ở Âu, và từ bao thế kỉ nay, mỗi năm sản xuất đều đều cũng như hoa quả của trái đất. Tất cả các tác phẩm ấy xét cho cùng đều chẳng qua chỉ là những sự diễn tả, hoặc sơ sài, hoặc tỉ mỉ, về cái đam mê mà chúng ta đề cập đến đây.
28/06/2016David NivenCuộc hôn nhân hạnh phúc là đích đến của một hành trình không bao giờ kết thúc, mọi người đều mơ ước nhưng không phải ai cũng có được. Chúng ta đều biết con đường đi tìm hạnh phúc đã khó nhưng để được hạnh phúc trong hôn nhân thì càng khó khăn hơn...
08/06/2016Vương Trí NhànCuối năm 1997 trên báo Tuổi trẻ có cuộc bàn luận khá lý thú chung quanh câu chuyện "Thanh niên bảo vệ và phát triển văn hóa dân tộc". Cuộc trao đổi trong mấy tháng cho thấy đây là một vấn đề bức xúc, đáng được mang ra để mọi người trình bày cách hiểu riêng của mình...
12/03/2016Nguyễn Tất ThịnhNhững câu trắc nghiệm dưới đây tôi viết ra, xin tặng các bạn đọc. Không có đúng – sai, không ai phê phán và bình luận, nhưng ít ra bạn có thể nhìn thấy cách mà bạn yêu, những giá trị và chất lượng Tình yêu của mình đối với Người yêu của bạn...
23/11/2015Chúng ta vẫn thường nói thời gian là tiền bạc. Đúng là thật khó hình dung một cuộc sống không có tiền? Thế nhưng, đã bao giờ bạn chọn một cách diễn đạt khác, như: “Thời gian là tình yêu” chẳng hạn? Đơn giản là vì một trong những điều tốt nhất chúng ta có thể dành cho những người chúng ta yêu thương, đó là thời gian...
28/10/2015M. Scott PeckTôi rất ý thức rằng khi toan tính xem xét tình yêu tức là chúng ta đang bắt đầu đùa giỡn với điều bí ẩn. Đúng nghĩa là chúng ta đang toan tính khảo sát cái không thể khảo sát được, và hiểu biết điều không thể hiểu biết được. Tình yêu mênh mông quá, sâu thẳm quá, ta không thể nào hiểu hết hay đo lường hết, cũng không thể giới hạn trong cái khung ngôn từ được...
20/04/2014Ngô Tự Lập"Tôi yêu Em" của Puskin chắc chắn là một trong những bài thơ dịch nổi tiếng nhất ở nước ta nói chung và của dịch giả Thuý Toàn nói riêng. Bản thân người viết những dòng này cũng thuộc lòng bài thơ từ tuổi học trò...
19/02/2014Dr. Mortimer J. AdlerDescartes lưu ý trong The Passions of the Soul rằng từ “tình yêu” có thể áp dụng cho “những đam mê của một người tham vọng đối với vinh quang, của kẻ nghiện rượu đối với rượu, của người đàn ông đầy thú tính đối với người phụ nữ mà hắn muốn chiếm đoạt, của người đàn ông đứng đắn đối với người bạn hay tình nhân của ông ta và của người cha tử tế đối với con cái của ông ta.” ...
13/02/2014Có những hình ảnh, những vật đã trở thành biểu tượng của tình yêu trên khắp thế giới, giúp những người đang yêu bày tỏ tình cảm một cách vô cùng lãng mạn mà không cần nói bằng lời...
09/11/2014Trường GiangTình yêu là sự rung cảm hoà hợp giữa hai trái tim, hai tâm hồn. Đó là quan niệm chính thống. Về lý thuyết, nó được nhất trí gần như tuyệt đối. Trong thực tế, quan niệm đó cũng được đa số chứng minh rõ ràng. Song do sống trong trạng thái tình yêu khác nhau nên có không ít người quan niệm về tình yêu cũng khác nhau...
16/08/2013Phan Duy KhaTình yêu luôn là một đề tài thu hút sự quan tâm chú ý của người đời (trong đó hai người đang yêu là một cái gì đó “bí mật” cần phải khám phá để có câu chuyện “ làm quà” cho nhau. Khi câu chuyện đã “bị” nhiều người biết, có người ủng hộ, vun vào, những cũng không ít người cố tình “phá” rối tung tin thất thiệt này nọ. Chúng ta cần phải phân biệt, ai là người góp ý chân thành, ai là người có “ác ý”. Trước sự thử thách của tình yêu, bạn cần phải hết sức tỉnh táo và tự chủ.
14/11/2010Đóng góp cho việc tìm hiểu tình yêu không chỉ những nhà văn, nhà thơ mà cả những nhà khoa học và các triết gia. Những người này, bao giờ cũng vậy, họ chia nhỏ hiện tượng, định tên khái niệm, xác định các thành phần và xuất bản những gì thu thập được...
22/09/2009Arthur SchopenhauerSchopenhauer thường hay nói: "Tôi không phải là ông thánh". Và lời tuyên bố này chả có gì là tự hạ. Sự mâu thuẫn giữa nhân cách và tác phẩm do đó được bù đắp bằng sự hòa hợp giữa tác phẩm với đặc tính tri thức của tác giả, với đường nét của thiên tài của ông. Và, đối với Schopenhauer, sự hòa hợp này là điều thiết yếu, vì theo ông, nhân cách tri thức, chứ không phải nhân cách đạo đức, tạo ra con người hơn người.
14/05/2009Phan AnĐàn ông thỉnh thoảng cũng có yêu. Yêu là chết trong lòng một ít. Đàn ông thỉnh thoảng cũng chết như đàn ông thỉnh thoảng uống rượu say...
14/02/2009Nguyễn Tất ThịnhTình yêu là điều không thể thiếu trong cuộc sống tinh thần mỗi người đang sống. Ở đó là sự hội tụ của những cảm xúc riêng tư nhất, con người nhất với tất cả những lý do mong chờ, tìm được sự khao khát tuyệt đỉnh về những điều đẹp đẽ, những điều khiến người ta THÁNH THIỆN hơn bản thân họ rất nhiều...
22/01/2009Trịnh Trung HòaTừ xưa đến nay, tình yêu luôn luôn là cảm hứng , là đề tài muôn thủa của các loại hình nghệ thuật mà ai cũng biết rằng đối tượng của nghệ thuật bao giờ cũng là cái đẹp, phải chăng tình yêu và cái đẹp luôn quan hệ khăng khít với nhau? Như mùa xuân đang đến, vạn vật thắm tươi, những trái tim dâng trào khát vọng.
17/12/2008Nguyễn Khắc NhoTrong cuộc sống hàng ngày, ai mà chả mong mình được sống trong tình yêu và hạnh phúc. Lời chúc muôn thuở của con người mãi mãi vẫn là chúc nhau mạnh khỏe, thành đạt và hạnh phúc. Thế nhưng thử hỏi tình yêu là gì, hạnh phúc là gì, vì sao con người lại chúc nhau và mong mỏi thiết tha đến thế?
