ChúngTa.com

Ngay trong những ngày tháng cuối cùng của cuộc đời với tuổi tác và bệnh tật, Chế Lan Viên vẫn là một thi sỹ hiếm hoi có khả năng minh triết đến phút cuối cùng, có khả năng chứa đựng những dày vò và đau đớn của thời đại và có khả năng quyền lực hóa ngôn từ.

Khi nghĩ về Chế Lan Viên, tôi thường nghĩ về sự khởi đầu và sự kết thúc của ông. Sự khởi đầu đó là Điêu Tàn và sự kết thúc đó là Di Cảo.

Đây là hai giai đoạn tách rời nhau và cách xa nhau hàng chục năm, nhưng hai đoạn đó lại mang một tinh thần thống nhất và chuyển động với một nghịp điệu kỳ vĩ trong tinh thần sáng tạo của ông.

Và nếu hai giai đoạn ấy là một dòng chảy không tác rời thì chân dung ông sẽ là một chân dung mà những người yêu thi ca không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới phải ngắm nhìn với một con mắt khác hơn.

Nghệ Thuật Mới số Một xin trân trọng được giới thiệu một số bài thơ chưa từng công bố trong Di Cảo của ông cùng với hai truyện ngắn dể thêm một lần nữa được tôn vinh sự sáng tạo của ông và thêm một lần nữa tưởng nhớ ông.

Chùm thơ di cảo chưa từng công bố của Chế Lan Viên

Vòng lửa

Những vòng lửa sỉ nhục con sư tử
Lại gặp con không bỏ cuộc
Những con đương đầu
Những vòng lửa như thác ghềnh bi kịch
Những Vũ Môn lửa thách thức
Chia hai cuộc đời đẳng cấp
Thậm chí rạch đôi nòi giống
Từ đây
Muốn nhảy qua vòng lửa ở ngoài
Đầu tiên phải nhảy qua cái vòng sợ hãi ở nội tâm sư tử
Cái vòng để lại
Từ triệu năm chủng loại
Giam cầm con sư tử cứ là sư tử mãi
Không hóa thân
Giờ trước mắt là anti sư tử
Cái vòng hiểm trở
Sư tử có thể Hamlet phân vân do dự
Có thể thay đổi số mệnh, thay đổi đời, chớp mắt
Trước và sau cái vòng hỏa ngục
Cái vòng phản phúc
Cái vòng thăng hoa
Cái vòng bức xúc
Một bên là về uống trăng cùng con cái bên bờ suối
Ăn miếng thịt nai con ngon miệng
Rồi ngủ
Một bên là nhảy qua vòng lửa
Cháy vèo bộ lông hùng hổ
Tiêu sinh mệnh và uy danh một đời
Không phải chỉ là sư tử, là thơ
Mà phải đẩy cái nghề thơ, nghề sư tử đến được
Truyền thống để lai sư tử
Anh đưa lên sư tử nhảy vòng
Truyền thống chỉ là nhảy vòng
Anh cho vòng lửa
Rồi vòng kép vòng đơn
100 độ hay 2.000 độ
Hay qua một rừng cháy đỏ
Hay nhảy qua hỏa diệm sơn
Hay nhảy qua vòng, liền thấy đến Vũ Môn
Cùng với cá
Húc đầu vào đá
Hóa nên rồng
Con đường thơ tiến không cùng
Vấn đề là làm thơ, anh làm lịch sử thơ nhân thể.

(1987 - Mới ở dạng phác thảo, rút từ tập NHÁP 5)

Lý do

Ôi lý do gì vậy?
Một tiếng gà trưa gáy
Làm ta vượt thời gian
Trở về lại Tam Quan
Nghe tiếng gà trưa ấy
Ba mươi năm rồi đấy
Từ buổi trưa vàng cháy
Từ bóng râm rặng dừa
Từ xao xác tiếng gà
Từ con tàu băng qua
Dưới màu xanh trưa ấy…

Ôi, lòng ta nước chảy!
Ôi, thời gian sông sâu!
Ôi, lý do gì vậy?
Có lý do gì đâu!

(Những năm 70 - Mới ở dạng phác thảo, rút từ sổ tay Thơ)

Hầm rượu nho

Rượu nho uống dưới hầm
Lấy từ thùng năm trước
Hầm rượu mờ khói thuốc
Bên ngoài tươi nắng xuân
Môi son và hạnh phúc
Xui nhớ lại quê nhà
Xuống hầm đêm bom dội
Con rúc vào tay cha.

(Những năm 70 - Mới ở dạng phác thảo, rút từ sổ tay Thơ)

Tương quan

Rặng vải bên sông
Trái đã ướm hồng
Chỉ chờ một tiếng chim tu hú hót
Tất cả sẵn rồi
Chỉ còn chờ một tiếng chim thôi.

Tiếng chim đã ở giữa hầu chim sắp xổ
Chỉ còn chờ vải chín muồi, vải đỏ
Tiếng chim rơi.

Tương quan giữa thơ với đời là vậy đó
Khi hè đến
Thì tưng bừng sắc đỏ
Và vườn cây tu hú hót liên hồi.

(21/5/1975 - Mới ở dạng phác thảo, rút từ sổ tay Thơ)

Xuân trong bom

Không đồng nhất mình với bom, cây cháy lại đâm chồi
Mùa xuân trong bom, mùa xuân kỳ dị
So với mùa xuân, cây có hình ác quỷ
Nhưng so với cơn bom, cây lại như người.

(Những năm 70 - Mới ở dạng phác thảo, rút từ sổ tay Thơ)

Xe cháy

Tiếng bom im rồi. Lửa cũng tắt rồi
Trận ác liệt chìm vào rừng xanh đang khỏa lại
Chỉ xác chiếc Zim nằm rất yên lành
Lá rừng vào buồng lái
Vô-lăng hoa rừng leo quanh.
Chiếc xe không trở về miền Bắc nữa
Cũng không ra kịp chiến trường, đến nơi lịch sử
Chết dọc Trường Sơn
Nhưng đêm đêm nhìn đồng đội hành quân
Biết mình cũng đã đi qua nửa đường nhiệm vụ.

(Những năm 70 - Mới ở dạng phác thảo, rút từ sổ tay Thơ)

Hai tên

Mỗi người miền Bắc có một danh hiệu thứ hai của mình đánh giặc ở
miền Nam
Cái tên vay mượn ấy đã đổ máu ra để sống cuộc đời thật nhất
Cái tên giả khắc rỡ ràng trên mộ chí bằng tôn
Cái tên thật khắc chìm chôn dưới đất.

(Những năm 70 - Mới ở dạng phác thảo, rút từ sổ tay Thơ)