Bệnh "tam sao thất bản" trên báo chí
Ai đời, tại một kỳ họp quan trọng, có ý nghĩa trọng đại đối với đất nước như kỳ họp Quốc hội, lời phát biểu, chất vấn của các đại biểu được truyền hình trực tiếp tới toàn thể người dân hai năm rõ mười thế kia, vậy mà chỉ hôm sau thôi, đối chiếu cách đưa dẫn trên các báo, đã thấy độ dung sai khá lớn. Gần như rất hiếm tờ báo đưa dẫn khớp nhau tới 100% (trong khi đúng ra, việc này phải như vậy, bởi đã là ý kiến phát biểu trước toàn thể bàn dân thiên hạ, giữa rừng máy ghi âm, thì không thể có chuyện chữ tác thành chữ tộ như việc nghe lỏm ngoài đường được). Đã vậy, nhiều báo lại đưa tin theo kiểu "tóm lược ý chính", dù rằng vẫn gán cái "ý chính" ấy vào miệng nhân vật, như thể họ phát biểu nguyên văn là vậy. Thảng hoặc còn có phóng viên cả gan biên tập, chỉnh sửa những lời phát biểu ấy cho "hợp ý" mình. Những điều tôi nói trên hoàn toàn là sự thật, chỉ cần bạn đọc chịu khó làm một cuộc khảo sát nho nhỏ là thấy ngay.
Giám khảo Siu Black và thí sinh Nguyễn Sơn Lâm trong cuộc thi Việt Nam Idol.
Sở dĩ tôi phải nói căn bệnh làm việc "đại khái" như trên là nghiêm trọng, bởi ai cũng biết, cùng một câu nói, một ý kiến đó, song chỉ cần đưa dẫn sai vài ba chữ thôi là tinh thần của nó có thể thay đổi, và từ đó, thái độ của người nghe cũng thay đổi theo. Thật lạ là có những lời phát biểu của người này người nọ được đưa dẫn trên mặt báo, thu hút nhiều ý kiến trao đổi lại của các tầng lớp độc giả, song mọi người say sưa tranh luận mà có ai để ý rằng, thực tế, đại biểu nọ có phát biểu như vậy đâu (chẳng qua là do phóng viên ghi lại một cách bập bõm, rồi báo nọ dẫn lại báo kia, khiến câu chuyện bị "tam sao thất bản"). Và người tranh luận thì cứ "say máu", đâu biết mình đang tấn công với... cối xay gió. Cũng cần phải nói là, mặc dù bị trích dẫn sai, song không hiểu sao, rất ít vị chịu lên tiếng yêu cầu cải chính, hoặc thậm chí, như ở các nước phương Tây, có thể khởi kiện. Có thể là họ coi thường, (đến độ không thèm chấp?) hoặc ưu ái, thông cảm với cánh phóng viên báo chí quá chăng?
Đại hội Hội Nhà văn Việt Nam lần thứ VIII mới kết thúc cách đây chưa lâu. Là người trực tiếp tham dự đại hội, tôi không khỏi ngạc nhiên khi thấy, có những ý kiến, lời nói được phát ra giữa thanh thiên bạch nhật, hàng mấy trăm con người đều nghe tỏ, vậy mà sau đó, trong các bài tường thuật diễn biến đại hội, lại thấy không ít người (đa phần là các nhà văn có mặt tại đại hội) trích dẫn lại theo kiểu "không ai giống ai". Điều này khiến tôi lắm lúc không khỏi hoang mang. Chẳng lẽ trong thời đại máy móc tối tân như thế này, phóng viên nào cũng kè kè bên mình chiếc máy ghi âm, vậy mà việc ghi lại sao cho chính xác lời phát biểu của một ai đó cũng khó đến vậy sao?
Chưa dừng ở đó, cách đây ít ngày, dư luận thêm dịp bàn tán về việc một thí sinh của cuộc thi Việt Nam Idol, trong lá thư gửi bà Võ Hoàng Yến, Giám đốc chương trình khuyết tật và phát triển - DRD - thuộc khoa Xã hội học, Trường đại học Mở TP Hồ Chí Minh, đã có ý kiến phê phán thái độ kỳ thị người khuyết tật của ca sĩ Siu Black, một trong những thành viên Ban Giám khảo cuộc thi (thí sinh này tên gọi Nguyễn Sơn Lâm, là một chàng trai chỉ cao có 83cm, nặng 23kg). Điều đáng nói là mặc dù cuộc hỏi đáp cũng như các tình tiết khác diễn ra giữa thí sinh Nguyễn Sơn Lâm và giám khảo Siu Black đều được quay phim để phát sóng, nhưng căn cứ trên những gì hai người cung cấp cho báo chí thì thấy có những câu nói được họ trích dẫn với nội dung không khớp nhau. Và cả hai đều "khuyến cáo" dư luận hãy chờ xem đoạn băng trên được phát sóng, khi ấy mọi việc mới "hạ hồi phân giải".
Từ câu chuyện trên, bất giác tôi lại nhớ tới bài viết chê trách nhà thơ Trần Đăng Khoa của một nhà văn nọ. Trên trang web của mình, nhà văn này đã thẳng cánh phê Trần Đăng Khoa là "hàm hồ", là "bất khiêm" vì - theo nhà văn này - Trần Đăng Khoa đã can tội "gọi anh mình là Đỗ Phủ, gọi mình là Lý Bạch". Tôi đã đọc bài thơ "Gửi bác Trần Nhuận Minh" của Trần Đăng Khoa, bài thơ có nhắc tới Đỗ Phủ, Lý Bạch thật, nhưng không phải Trần Đăng Khoa ví anh trai mình (tức nhà thơ Trần Nhuận Minh) với Đỗ Phủ, còn mình với Lý Bạch. Nguyên văn hai câu thơ của Trần Đăng Khoa là: "Người bảo bác theo Đỗ/ Em phải học Lý thôi". Sự thật là vậy, đâu phải vỗ ngực so sánh mình đến độ bất khiêm như nhà văn nọ quy kết. Có thể nói, từ một văn bản thơ thế này mà nói ra thế nọ, chính người phê phán Trần Đăng Khoa mới là "hàm hồ". Tiếc rằng, không phải ai cũng biết tới bài thơ này của Trần Đăng Khoa để mà hiểu đúng sự tình.
Như vậy, ta có thể thấy, việc một văn bản in trên mực đen giấy trắng hẳn hoi mà còn bị người ta trích dẫn và hiểu ra thế kia, nói gì tới việc ngồi nghe lớt phớt ở đây ở đó rồi ghi lại một cách "đại khái"...
Nguồn:Văn nghệ Công An
Nội dung khác
Tại sao con người cần phải học?
15/09/2016Nguyễn Hữu ĐổngTìm kiếm danh phận
22/07/2011Nguyễn Văn Trọng7 phát hiện bất ngờ sau khi đọc nguyên tác "Hành trình về phương Đông"
03/08/2023Thái Đức PhươngNói với các doanh nhân: "Đỉnh của bạn đâu" để có được...
03/08/2023Nguyễn Tất ThịnhThiên thần” vỗ về những đêm dài thao thức.
03/08/2023Tiểu Mai"Đỉnh Ngu" từ Hiệu ứng Dunning & Kruger
05/06/2022Ngọc HiếuTản mạn nghịch lý và tại sao???
29/12/2007Linh LinhToàn cầu hoá và chuyện thịnh suy của môn văn học
31/01/2006Ngô Tự LậpSống chậm giữa đời nhanh
02/07/2010Lê Thiếu NhơnTương lai trong lòng quá khứ
06/02/2009Nguyễn QuânKế thừa tinh thần yêu nước truyền thống của dân tộc ta trong bối cảnh toàn cầu hóa
02/02/2010Mai Thị QuýBóng đá: trò chơi cũ kỹ theo một trật tự cũ kỹ và trong một thế giới cũ kỹ
22/06/2006Trà Đoá