ChúngTa.com

Vua đi vi hành tìm hiểu về đời sống dân sinh, dọc đường ghé qua một nhà thường dân - thật ra anh ta được dân cả vùng xem là Nhân sĩ - Vua tất nhiên là không biết điều đó, nhưng thật lòng muốn trải nghiệm với cuộc sống hàng ngày của anh ta, nên một mình đến và ngỏ lời 'ba cùng: ăn, ở, làm' ít hôm tại nhà. Anh ta chỉ tỏ thái độ hiền lành, khẽ gật đầu nói: Vâng tuỳ ngài!

Ngày đi ra ruộng cày, Vua lội xuống ruộng nhưng không làm được, muốn anh dạy! Anh đáp: Hôm nay như là buổi cuối rồi, ruộng phải bừa ải xong để mai cấy, tôi dạy ông sẽ muộn việc mất, vả lại xem ra ông là người chẳng phải để làm việc ấy. Rồi anh vừa làm vừa cất tiếng hò khoan dân dã rộn ràng.

Vua trằn trọc nằm, thở dài nghĩ: Ở nhà này cùng anh ta mình chả biết hơn điều gì của nhân tình thế thái.

Sáng hôm sau dậy ăn củ khoai luộc với nước vối! Nhìn anh ta xăm xắn chuyên chú chuẩn bị cho một ngày mới, như không vướng bận về mình. Vua vừa tự ái vừa muốn vớt vát, Ngài gợi chuyện anh ta như có ý để lộ thân phận:

Anh ta vác thúng mạ lên vai quay lại đáp:

Mỗi người tự làm được 'ba việc' ấy hàng ngày dễ dàng cho mình, không phiền người, không đứt gãy hay mất mát....thì thực là phúc rồi.

Anh ta nhanh nhẹn ra khỏi nhà, đừng giữa sân nhìn theo , Vua trầm ngâm: Ta vốn mượn 'ba cùng' để hiểu hơn dân sinh dân tình trong thiên hạ , như ngoài những con người cụ thể, nay nghe anh ta nói mới ngộ ra ba việc 'ăn ở làm' của từng người được diễn ra như thế nào ở nơi họ sống chính là dân sinh dân tình, hoá ra được 'tự nhiên như nhiên' mới là an là quý!

Cả ngày, Vua sau khi đi chiêm quan quanh vùng, về sớm, đã tự dọn nhà sân vườn và nhóm lửa nướng tảng thịt Nai khô mang theo trong túi, lại bày ra thêm một hũ rượu nhỏ hâm nóng. Anh ta về nhà muộn hơn, sau vài câu hỏi han qua lại. Vua xởi lởi bảo cùng ngồi trên nệm rơm ăn uống. Thật khoan khoái vui vẻ. Vua cởi mở nói: nếu bây giờ ta cho biết anh đang được ngồi đối ẩm với Vua thì sao?

Anh ta nâng chén rượu đầy trên tay ngang tầm mắt thi lễ cung kính: Thưa, nếu thế thì thảo dân vẫn có thể tiếp mời được cùng Ngài cạn ly rượu này được chăng?! Và Ngài vẫn nhớ đang ngồi tại ngôi nhà mà thảo dân là chủ của nó chứ ? Ngài vẫn để cho thảo dân nói, muốn nghe những điều bình dị về dân sinh dân tình? Ngài lại không coi thảo dân là thấp hèn mà vẫn tâm sự được chuyện Quốc kế ?

Vua cùng nâng lên ly rượu đáp lễ than: - Ôi, từng câu anh nói đã khiến ta hiểu hơn đạo an dân trị quốc! Khi khoảng cách Vua Dân nhỏ lại, khi tâm tình Vua Dân gần hơn, khi ba điều 'ăn ở làm' Vua Dân đểu là quyền mặc nhiên và bình đẳng thì phúc phận muôn nhà, xã tắc hạnh phúc! Ta đã hiểu vì sao có Quốc gia không hẳn cần lương thực đầy kho, thành cao hào sâu, binh nhiều tướng đống mà vẫn Thái Lạc An Hoà...

Minh họa

Vua tư lự: - Thế thực là anh không muốn hỏi kỹ để xác nhận chính ta là Vua sao?

Anh ta đáp: - Thưa, là Ai thì đã là người đó rồi. Và dù là ai là Ai cũng nên sao cho để người khác chính là họ đang thế, muốn thế, được thế. Ngài đã đến đây, ở đây, 'ba cùng' với tôi mà cả hai thoải mái, quý hoá, thú vị, hay hơn, dù đang là Ai, thế chẳng phải tuyệt rồi sao?

Vua ngửa mặt lên:

Anh cúi người vòng tay chào cung kính: - Xin Ngài Vạn thọ vô cương vì điều Ngài vừa nói!!!!

Vua hóm hỉnh:

Anh khiêm nhường đáp:

Họ cáo biệt nhau, nhưng chuyện còn đến hôm nay.