ChúngTa.com

Lớp người thuộc tuổi "xưa nay hiếm" xem ra không còn hiếm nữa. Tuổi thọ trung bình của nước ta cũng đã vượt qua 70. "Người cao tuổi”của nước ta đang là một lực lượng xã hội hùng hậu. Đó là một “vốn xãhội" rất quý.

Trên một trang Web có thể đọc được đến 37.700.000 tên tư liệu đề cập đền "vốn xã hội".Thế giới bàn về vốn xã hội đã từ rất lâu, đặc biệt rộ lên trong nửa sau thế kỷ XX. Thế nhưng, lại có ý kiến bàn rằng, ở ta "khái niệm vốn xã hội" đã được Trần Nhân Tông trong giai đoạn dựng nướcsử dụng, khi đưa ra một mẫu mực đạolý sống trong một xã hội vừa giành được chủ quyền độc lập và đang ở tronggiai đoạn kiến thiết đất nước. Trong "Cư trần tạc đạo phú”, "sống đời vui đạo", Trần Nhân Tông đã bàn về xây "vốn xã hội" cho con người Việt Nam trongbuổi sơ khai lập quốc ấy khinói về “của báu trong nhà". Của báu ấy trước hết là con ngườiViệt Nam, một vốn quý báu nhất trong xãhội.

Diễn đạt thật gọn, có thể nói "vốn xãhội” nảy sinh từ mốiquan hệ giữa người và người. “Vốn xãhội” giàu hay nghèo, có tác động tích cực hay tiêu cực tùy theo độ tin cậy và tính bền vững củamối quan hệ đó. "Người ta là hoa của đất”,theo triết lý được đúc kết trong câu tục ngữ quen thuộc ấy, thì "người cao tuổi” thuộc loại hoa trường thọ,được nuôi dưỡng từ mảnh đất quê hương. Mảnh đất thấm đẫm máu, mồ hôi, nước mắt của bao thế hệ con người Việt Nam đã sinh thành được "của báu” mà Trần Nhân Tông nói đến. Quả thật,người cao tuổi Việt Nam hôm nay là một lực lượng xã hội đặc thủ, vốn quý của xã hội. Trải qua cách mạng và kháng chiến, họ là chứng nhân của giai đoạn lịch sử hào hừng trong biên niên sứ dân tộc. Những cựu chiến binhmà sự trải nghiệm máu lửa trong chiến đấu đang là những điểm tựa vững chắc trong cuộc chiến đấu chống lại "giặc nội xâm". Ví dụ sinh động và cập nhật có thể nói đến người cựu binh quyết liệt vả bền bi phanh phui vụ "quan ăn đất”, ở Đồ Sơn, HảiPhòng vừa rồi.

Trong đồng loạt những người “đến hẹnlại hưu” còn khá đông những nguồn lực sung sức mà thời gian tích lũylà những tấm bằng vô giá về tri thức chuyên môn cũng như bản lĩnh hoạt động. Không thiếu những người khi nghỉ hưu lại có năng suất và hiệu quả đóng góp cho xã hội cao hơn khi đương chức. Vì, họ bứt ra khỏi được guồng máy đáng sợ của tệ quan liêu, hành chính Nhà nước và "siêu Nhà nước" tầng tầng lớp lớp. Chỉ riêng các buổi họp triền miên và vô bổ cũng đã tiêu hao thời gian vật chất hữu hình và sức tàn phá vô hình đến nhân cách và lối sống. Họ có thể tìm thấy những hình thức hoạt động mới lý thú và bổ ích cho chính mình, cho cộng đồng, cho đất nước. Cuộc sống đã chứng kiến nhiều tấm gương như vậy.

Đối với nhũng người lao động trí óc, những nhà khoa học có trình độ cao, thì lúc nghỉ hưu lại là lúc họ có sự cống hiến lớn và thiết thực vì họ được làm cái mà họ muốn cho dù điều kiện vật chất (phòng thí nghiệm, giảng đường, phương tiện đi lại chẳng hạn) có hạn chế. Với những nhà văn, nhà hoạt động nghệ thuật có thực tài thì chắc là không có khái niệm "nghỉ hưu, vì lúc "hưu” chính là lúc sức sáng tạo của họ chín nhất, mạnh mẽ nhất. Những công nhân lành nghề, cán bộ kỹ thuật bậc cao khi nghỉ hưu cũng lại là lúc có điều kiện truyền dạy kinh nghiệm cho lớp trẻ dưới những hình thức làm việc mới. Một câu hỏi xin được đặt ra: Nhà nước đã có chính sách như thế nào để khai thác, phát huy và bồi dưỡng cái vốn xã hộivô cùng lớn đó? Xã hội đã làm gì để nuôi dưỡng cái vốn quý giá đó?

Đã từng có những lo lắng về sự hụt hẫng đội ngũ chuyên gia đầu đàn trong khá nhiều lĩnh vực hoạt động, đặc biệt là khoa học và giáo dục. Liệu sự hụt hẫng ấy có liên quan đến kiểu tưduy máy móc chưa thoát ra khỏi chủ nghĩa bình quân trong chính sách cán bộ và sử dựng nhân tài? Có phải xét đến cùng là sự quan liêu, ngại trách nhiệm trong công tác tổ chức và chính sách lao động, nhân danh chuyện đào tạo lớp trẻ, vội đẩy những trí thức, chuyên gia du ngành ra khỏi vị trí, mà việc họ ra đi đã tạo nên những khoảng trống khó bù đắp. Đào tạo lớp trẻ là tuyệt đối đúng. Nhưng trong khoa học và giáo dục, vì để đào tạo lớp trẻ mà lại phải biết cách tạo điều kiện cho những chuyên gia đầu đàn chuyển giao tri thức và công nghệ cũng như kinh nghiệm hoạt động mà họ tích lũy trong cả cuộc đời, một cái vốn vô giá mà những quyết định quan liêu, vô trách nhiệm với đất nước có thể làm hao hụt "vốn xã hội" hết sức quý báu.

Kỷ niệm ngày "người cao tuổi", có lẽ thiết thực nhất là cái nhìn sâu hơn về tính đặc thù trong một số ngành nghề chuyên môn để có những chính sách đúng với những người cao tuổi "đến hẹn lại hưu” để khỏi lãng phí chất xám, làm hao hụt và thất thoát “vốn xã hội" do những thiển cẩn và máy móc trong một số chính sách và giải pháp đối với người cao tuổi.