ChúngTa.com

Ở góc độ rộng lớn đã từng có những định nghĩa về thế hệ X (sinh ra sau Thế chiến thứ hai, trong giai đoạn bùng nổ trẻ em những năm 1960-1980), thế hệ Y (sinh từ đầu những năm 1980 đến đầu những năm 2000). Nhỏ hơn trong cộng đồng có thế hệ Peter Pan (sống với cha mẹ lâu hơn, trì hoãn việc trưởng thành), thế hệ "chuối" (chỉ những đứa trẻ gốc châu Á, da vàng nhưng mang văn hóa của người da trắng)...

Trong những cách nhìn về thế hệ này, không thiếu những đánh giá một chiều và lo ngại về sự phá hủy những trật tự xã hội vốn đã định hình sẵn.

Tuy nhiên, ở góc độ tích cực hơn, với suy nghĩ kẻ phá hủy là kẻ xây dựng, sự xuất hiện của những thế hệ mới hàm chứa trong nó không ít nét tích cực. Câu chuyện của Times về thế hệ Millennial (như TTCT số đề ra ngày 7-7 trích giới thiệu) không là hiện tượng cá biệt của nước Mỹ, trong không gian phẳng hiện nay.

2. Trong những lo ngại về nhóm trẻ tự đề cao cái tôi cá nhân quá mức, tôi nhìn thấy những hình ảnh người trẻ độc lập hơn thế hệ cha anh của họ. Họ dám phản biện, dám thể hiện cái tôi vốn khép kín của một xã hội phương Đông truyền thống.

Trong tiến trình phát triển, xã hội Việt Nam đã từng có thời kỳ đóng hộp tất cả mọi nhu cầu. Sự giống nhau khiến xã hội chỉ tồn tại một màu. Điều tốt đẹp là không có khoảng cách giữa những người trong xã hội, nhưng vì ai cũng như ai nên không ai có động lực để lao động, năng lực sản xuất đi xuống, đất nước trì trệ trong một thời gian dài.

Quá trình cải cách những năm 1990 đã tạo ra động lực thay đổi, những người sinh năm 1980 trở về sau lớn lên với những điều kiện tốt hơn thế hệ cha anh mình. Họ dám lăn xả và nắm bắt những cơ hội mới của thời kỳ mở cửa. Họ là một phần của "Thế hệ Tôi".

"Thế hệ Tôi" thích những sự mới lạ, thích thể hiện cái tôi. Điều này trái với quy tắc thứ bậc trong xã hội. Nhưng sự đổi mới nào không cần đến phá cách?

Tôi nhớ cách đây một vài năm, báo chí rầm rộ đưa tin trang web của Bộ Giáo dục - đào tạo bị xâm nhập. Người làm việc đó là một học sinh cấp III. Em làm vì bản thân phát hiện lỗ hổng trong hệ thống dữ liệu của trang web. Sau những cố gắng thông báo cho người quản trị mà không được hồi đáp, em đã tự mình thâm nhập vào lỗi mạng đó và chiếm quyền kiểm soát, không quên để lại tên và thông tin liên hệ.

Trong câu chuyện về em học sinh đó, những người ở thế hệ ba mẹ tôi trầm ngâm bảo rằng em dại dột, nhưng những thanh niên ở tuổi em lại cảm thấy một chút đồng cảm, pha chút tự hào về thành tích này. Sự mâu thuẫn trong nhìn nhận một vấn đề luôn tồn tại khi còn tồn tại khoảng cách giữa các thế hệ.

3. Bên cạnh đó, thế hệ sau luôn là sản phẩm kế thừa của thế hệ trước. Những người phàn nàn về sự ích kỷ của "Thế hệ Tôi" chỉ nhìn vào kết quả mà quên đi nguyên nhân tạo ra họ. Có nhiều yếu tố tác động đến nhóm người của thế hệ Tôi - Tôi - Tôi. Sự phát triển của công nghệ thay đổi mô thức giao tiếp, thay đổi cơ chế thăng tiến, tạo ra một thế hệ thụ hưởng mới. "Thế hệ Tôi" nghiễm nhiên được tiếp cận với những phát kiến của thế hệ cha anh.

Đầy đủ tiện nghi và vật chất, thiếu vắng sự quan tâm của gia đình, tất nhiên sẽ nảy sinh sự ích kỷ và cái tôi quá lớn. Điều này lý giải cho câu chuyện hiện thực xã hội quyết định tính cách của một thế hệ. Tại Mỹ, thế hệ vĩ đại (The greatest generation) (*) đã xây dựng nên một nước Mỹ siêu cường sau Chiến tranh thế giới thứ 2. Còn ở Việt Nam, cuộc chiến tranh giải phóng đất nước cũng làm nên một lớp thanh niên đầy chất lý tưởng và cống hiến.

Hiện tượng một số thanh niên chỉ biết đến lợi ích cá nhân, sống ỷ lại sau những năm 1990 cho thấy thế hệ này đã được cung cấp vật chất quá mức như một hình thức bù đắp cho những năm tháng thiếu thốn. Người bù đắp không ai khác là những người cha, người mẹ đã đi qua những năm gian khó của đất nước.

Sự bùng phát kinh tế như một cỗ xe không phanh cuốn mọi người vào chuyến hành trình đến với của cải, bỏ rơi bên đường các giá trị đạo đức, nhân phẩm của con người. Có thể dễ dàng thấy sự khác biệt về nỗ lực và sự kiên nhẫn khi so sánh giữa một đứa trẻ sinh ra và lớn lên ở nông thôn với một đứa trẻ lớn lên ở thành phố.

4. Như vậy, với cái nhìn lạc quan về sự phát triển của các thế hệ, tôi tin sự xuất hiện của "Thế hệ Tôi" là một sự tất yếu. Chúng ta đã tạo ra thế hệ Tôi - Tôi - Tôi thì hãy chấp nhận nó như là một phần của cuộc sống, và tin rằng họ sẽ tìm ra "thước đo thứ ba" cho thành công của họ.

Trò chuyện với các sinh viên Đại học Smith (một đại học tư về khoa học xã hội cho nữ sinh viên ở Northampton, bang Massachusetts), bà Arianna Huffington, tổng biên tập báo The Huffington Post, đã nói về "thước đo thứ ba" này.

Theo bà, khái niệm thành công của xã hội hiện đại chủ yếu hình thành từ hai yếu tố: tiền bạc và quyền lực... Nhưng nó chỉ là hai chân của một cái ghế, bạn trẻ có thể tạm đứng trên chiếc ghế đó một thời gian, nhưng sẽ khó giữ thăng bằng nếu thiếu một thước đo thứ ba, mà theo bà, đó là "sự khỏe mạnh, thông thái, biết tự đặt câu hỏi và biết cho đi".

Và qua tâm sự của tác giả Bảo Nhi, Vĩ Anh (trên TTCT số đề ra ngày 21-7-2013), chúng ta đã thấy không ít bạn trẻ Việt sở hữu "thước đo thứ ba" này của thành công.

Hi vọng vào sự ổn định của xã hội về đời sống vật chất và tinh thần sẽ góp phần tạo nên một thế hệ người Việt trẻ khắc phục được những nhược điểm của thế hệ trước: tự tin nhưng không ích kỷ, IQ phát triển cùng EQ, xây dựng mục tiêu cá nhân trong sự tổng hòa mục tiêu xã hội và cộng đồng.

^(*): The greatest generation là một thuật ngữ của nhà báo Tom Brokaw, nhằm chỉ những người sinh ra và lớn lên sau cuộc đại khủng hoảng, liền sau đó là Chiến tranh thế giới thứ 2. Họ tham gia cuộc chiến không vì danh tiếng hay để được công nhận mà xem đó như một bổn phận phải làm (http://en.wikipedia.org/wiki/Greatest_Generation)