ChúngTa.com

Chúng ta hy vọng web không biến thành một cuộc tranh luận bất tận về tính phổ biến vốn chỉ được đánh giá bởi lượt truy cập của chúng. Nói cách khác, những gì tôi định viết là về… Britney Spears và làm thế nào mà tóc cô ta mọc quá nhanh như thế.

Hãy xem cách mà các tờ báo mạng của Việt Nam cho New York Times “hít khói” về lượt truy cập. Hay một chút giật mình khi không ít diễn đàn chuyên bàn về nội dung khiêu dâm (tiếng Việt) lại dễ dàng qua mặt những đại thụ trong làng báo Việt Nam. Ở đây chúng ta đang chịu đựng đồng thời hai sự lầm tưởng: 1 về vị thế chúng ta với bạn bè năm châu và 1 về những cái mà chúng ta ngỡ rằng mình đã ngăn cản được (phần nhiều).

Chắc bạn còn nhớ cái mà Vàng Anh đã đè bẹp mọi sự kiện thông tin khác. Còn trong 20 website hàng đầu Việt Nam - bỏ qua sự hiện diện của các đại gia quốc tế như Yahoo, Google… thì cỡ một nửa trong số đó thượng hạng từ tào lao đến mức cần cấm tiệt.

Giới xuất bản gần đây xôn xao về sự kiện một người đứng mục nhiều uy tín của một tờ báo mạng bị sa thải chỉ vì bài viết của anh ta không đạt được lượt truy cập cần thiết. Điều này làm tôi nhớ về những năm 80 của thế kỷ trước, thời điểm mà truyền hình là kênh thông tin thống trị, còn những kẻ có vai vế trong giới truyền thông thì chìm trong cuộc sống xa hoa và nhiều quyền lực. Điều này thể hiện mặt trái của chủ nghĩa tư bản cực thịnh, khi mà một thành phần nắm được chìa khóa đế áp đặt sự thống trị của nó lên toàn xã hội. Khi đó các chương trình truyền hình thể hiện đẳng cấp của nó qua các xếp hạng thời gian thực, và sẵn sàng bị hủy bỏ lập tức nếu chỉ số này nằm dưới mức kỳ vọng. Tất cả những điều này được mô tả rất chân thật trong bộ phim truyền hình (hài hước, viễn tướng) nhiều tập "Max Headroom".

Yếu tố chìa khóa trong viễn cảnh này là sự tha hóa của 1 xã hội trong 1 kỷ nguyên mà lượt người xem có ý nghĩa quan trọng nhất, đối nghịch với ý thức về trách nhiệm tập thể hầu như không còn tồn tại. Nó đề cập đến thị trường, thị trường tự do. Đồng tiền là trên hết.

Một số khía cạnh của Max Headroom thật sự đang xuất hiện ngày nay. Tư tưởng "thành công hay là chết" chí là 1 ví dụ, và nó nhắc tôi nhớ đến 1 số lời bình luận buồn cười mà Rick Cotton, luật sư trưởng của NBC Universal, đã nói gần đây. Ông ta nói, "Xã hội lãng phí quá nhiều tiền để kiểm soát những tội như ăn trộm, lừa đảo và cướp Ngân hàng trong khi lẽ ra nên tập trung hơn nạn "lậu” nội dung".

Thể hiện sự hiểu biết ít ỏi về cộng đồng hoặc lương tri về tương lai của nền văn minh, Cotton tiếp tục nói, "Các nguồn thi hành luật pháp của chúng ta đã được sắp xếp một cách sai lầm nghiêm trọng. Nếu bạn cộng tất cả loại hình tội phạm về sở hữu trong đất nước này - mọi thứ từ ăn trộm, lừa đảo, cướp nhà băng, tất cả - nó khiến quốc gia mất 16 tỉ đô trong năm qua. Nhưng tội phạm về sở hữu trí tuệ sẽ làm bốc hơi hàng trăm tỉ USD mỗi năm".

Kiểu suy nghĩ điên rồ này, nếu được thực hiện, sẽ dẫn đến sự hỗn loạn theo kiểu Max Headroom, và có vẻ đó là nơi chúng ta sẽ đến, vì dường như không ai bất đồng với phát ngôn này. Nhưng đó chỉ là một nửa câu chuyện. Nửa còn lại là sự cần thiết trong việc "câu lượt xem" trên phần lớn các trang Web. Tôi đang phàn nàn bởi vì chúng ta cần xem xét những yếu tố khác, chẳng hạn các mối quan tâm đại chúng. Không phải mọi thứ đều phải phổ biến. Ví dụ những sự thật đáng chán nào đó cần phái được báo cáo, và những cuộc điều tra lâu dài cần phái được phơi bày vì chúng đã được theo dõi. Hãy thử tưởng tượng 1 thế giới mà mọi bài hát từng được viết ra phải là 1 sự thành công ngay lập tức, nói cách khác là nhóm nhạc sẽ tan rã sau 1 thất bại. Điều này không chỉ buồn cười mà còn không phải là mối quan tâm của bất kỳ ai.

Bây giờ, nếu nhà báo kế trên bị sa thải vì bài viết rẻ tiền, không chính xác, vô ích, thế thì lượt xem trên những bài báo trực tuyến của anh cũng chắc chắn sẽ xuống thấp, nhưng những lý do chấm dứt công việc của anh ta nên dựa trên tiêu chuẩn khác. Cần có 1 thước đo nào đó vượt trên sự phổ biến thuần tuý trong việc xác định thông tin ảnh hưởng đến cộng đồng. Cần nhắc lại một chút: các nhà báo phục vụ công chúng ở phạm vi rộng, theo từng giai đoạn.

Tính phổ biến hiếm khi phục vụ quyền lợi công chúng nhưng thay vào đó là phục vụ các doanh nghiệp và những nhân vật nổi danh như 1 ống dẫn cho dòng chảy của đồng tiền. Bạn sẽ thấy nhiều tờ báo chẳng đầu tư vào thứ gì khác hơn những đề tài phù du như tin tức về các nhân vật nối danh, mà không hề quan tâm đến vấn đề nào khác cho cộng đồng lớn hơn.
Một Giáo sư Harvard xuất hiện và nói rằng mọi nội dung dần dần sẽ được dẫn dắt bởi lượt người xem. Chẳng có gì để nói về tính giá trị cộng đồng, tôi nghĩ ông ta đã sai và đang bỏ qua sự thật quan trọng rằng Web là 1 bộ cân bằng vĩ đại. Trong khi những Công ty xuất bản lớn đã lo lắng về lượt người xem và tính phổ biến thì những nơi gặp gỡ khác đang phát triển và có khả năng tạo ra những con số khổng lồ tương tự mà không có bất kỳ website nào khác có thể tạo ra.

Các ông chủ và Biên tập viên báo chí khắp thế giới nên tin vào đánh giá riêng của họ liên quan đến chất lượng nội dung. Rút cuộc, đó là nhiệm vụ của họ, và họ là người chọn nên đăng cái gì. Nếu bạn sắp sa thải ai đó vì kết quả trực tuyến nghèo nàn, sau đó bạn nên sa thái cả nhóm liên quan đến nỗ lực đó - chứ không chỉ là người viết.

Tôi cũng đã chứng kiến nỗ lực trái ngược, trong đó một người nào đó kiên trì viết những đề tài phổ biến nhưng bị Tòa soạn xem là quá thiên về trào lưu chủ đạo và do đó không được mong muốn theo các tiêu chuẩn của nó. Viễn cảnh tệ nhất cho nhiều độc giả là, trong 1 số trường hợp, tác giả yêu thích của họ bị sa thải vì 1 lý do kỳ quặc nào đó.

Nói cách khác, tất cả những gì tôi định viết là về Britney Spears và làm sao tóc cô ta mọc quá nhanh như thế (hay là về anh chàng siêu sao Trần Quán Hy đánh nhau với chồng người yêu cũ). Bạn chú ý đến điều đó, đúng không nào?