ChúngTa.com

Mỗi miền có một nét văn hóa mang màu sắc địa phương nằm trong nền văn hóa chung của đất nước: Không được xa rời bản sắc chung, song cũng không nên đánh mất bản sắc của từng vùng. Ngày xưa, vua Minh Mạng khi phân chia các tỉnh (phần lớn vẫn tồn tại cho đến hôm nay) đã chỉ rõ: việc phân chia tỉnh chủ yếu dựa trên yếu tố địa lý và mối quan hệ cộng đồng.

Mối quan hệ cộng đồng là văn hóa của từng địa phương, một lối sống đặc thù, quan hệ giữa người với người đậm nét địa phương, một truyền thống dân cư lâu đời…

Vùng đất Nam Bộ, vùng đất Sài Gòn đã hơn 300 năm tuổi. Dù gốc là dân Thanh Hóa theo Nguyễn Hoàng, “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân", là dân miền Trung vào Nam bằng đường biển trên các ghe bầu hoặc gồng gánh dắt díu nhau vượt núi đèo, là dân tứ trấn quanh Thăng Long xưa... nhưng khi đã sống trên mảnh đất mới, hoàn cảnh mới này đều hình thành một tính chất Nam Bộ khá rõ nét.

Đó là tính cương trực, dũng cảm đã hun đúc từ những cuộc chiến chống thú dữ, chống giặc cướp, chống sự truy lùng của quan quân nhà Nguyễn, chống lại sự tàn bạo của thực dân Pháp…

Đó là tính giản dị trong cuộc sống do lặn lội giữa đồng nước, nắng gió, rày đây mai đó trên sông rạch, bưng biền nên sắm quần áo làm chi, dựng nhà cửa bền vững làm gì...

Đó là tinh thần lao động hăng hái, có kỹ năng nghề, luôn cải tiến phương tiện để phù hợp với điều kiện làm việc. Người nông dân Nam Bộ nào cũng biết đẽo cày, đóng bừa, làm cộ... Từ nền kinh tế xã hội ở miền Bắc, họ đi vào nền kính tế tự túc từng tốp nhỏ trên đất Nam Bộ nên phải tự lực cánh sinh, tìm cách làm ăn cho phù hợp.

Đó là tinh thần đùm bọc thương yêu nhau, lá lành đùm lá rách, sống thủy chung đã hình thành từ ngày mới đặt chân đến vùng đầy hoang sơ này.

Hôm nay bình tĩnh nhìn lại những suy nghĩ, việc làm của mỗi người dân Nam Bộ, chúng ta thấy vui vì truyền thống tốt đẹp vẫn được phát huy nhưng cũng buồn vì một số việc làm xa lạ với nếp sống văn hóa Nam Bộ.

Chúng ta vui bởi tấm lòng yêu thương nhau, tinh thần lá lành đùm lá rách vẫn được phát huy, biểu hiện qua các phong trào như xây dựng nhà tình nghĩa, nhà tình thương phong trào vì người nghèo, vì người tàn tật, phong trào cứu giúp người bị thiên tai... đã lôi cuốn triệu triệu người. Hay truyền thống sáng tạo trong lao động đã làm náy sinh những cách nghĩ, cách làm mới, phong trào mới con người mới trên cả nước, đặc biệt sôi nổi ở vùng đất Nam Bộ. Điều vui mừng hơn cả là cư dân Nam Bộ - đặc biệt là lớp trẻ ngày càng chú trọng đến học tập bởi vậy tỉ lệ đỗ đạt, thành tài nhiều hơn và đã có không ít nhưng nhà khoa học lớn lên từ mảnh đất mà xưa kia việc học tập vốn bị xem nhẹ. Bởi lẽ, khi xưa người dân có thể kiếm được miếng ăn băng lao động đơn giản cho nên việc học không quan trọng, còn bây giờ, phải học để đi tới văn minh, để xây dựng đất nước giàu mạnh, nhân dân ấm no.

Đấy là những đặc trưng về một nền văn hóa Nam Bộ việc tốt đẹp mà chúng ta ghi nhận. Tuy nhiên, chúng ta cũng phải nhìn nhạn lại những việc làm xa lạ với những gì tốt đẹp của ông cha.
Đã có người tôn trọng nét văn hóa Nam Bộ song chưa trọng người và cách sống văn hóa của các khu vực khác. Họ không hiểu lịch sử nguồn gốc gia tộc trên đất Nam Bộ gây nên mất đoàn kết, chia rẽ giữa các địa phương. May sao, đó chỉ là suy nghĩ của rất ít người mà không phải là cách nghĩ của nhân dân.

Ông cha ta vốn sống giản dị, biết đoàn kết, đùm bọc nhường nhịn nhau trong cuộc sống. Vậy mà thế hệ hôm nay không ít kẻ ăn nhậu xa phí, quên hẳn bà con đói nghèo. Họ phung phí tiền bạc khác, xa tính giản dị chân chất của ông bà. Một số kẻ dối trên, lừa dưới để ăn cắp của công, nhũng nhiễu nhân dân… xa lạ với cách sống trung thực, quây quần bên nhau, đói no cùng chịu, cùng hưởng của cha ông.

Mặt trái của nền kinh tế thị trường cũng đã thâm nhập vào từng xóm ấp vốn thanh bình nơi thôn dã. Việc tranh chấp một đường đi, một mảnh đất cũng có thể biến thành một trận ẩu đả, đánh nhau ầm ĩ, kiện tụng khắp nơi. Những lớp trẻ thôn quê vốn trong sáng, hồn nhiên cũng đã có mặt ở những tụ điểm đen nơi đô thị…

Những mảnh đất hiền hòa bên kinh rạch, bên những vườn cây xanh tốt bây giờ đều đã nóng bỏng, bị cuốn hút vào nhịp sống xa lạ với nền văn hóa Nam Bộ. Sài Gòn Trung tâm lớn của Nam Bộ cũng đang dần đánh mất những nét đẹp văn hóa của cha ông…

Đây là trách nhiệm của tất cả chúng ta phải gạn đục khơi trong, cố gắng gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa Nam Bộ.