Đặt câu hỏi lớn
Đó không phải là một câu hỏi lớn. Cũng không phải là một câu hỏi không thể trả lời. Trong cuốn lịch để bàn, tôi ghi chính xác ngày nào làm việc gì, mặc dù chưa bao giờ tôi sống chính xác theo cuốn lịch. Luôn có những chuyện bất ngờ xảy ra, hay cơn cao hứng đột ngột, khiến mình làm cái điều không hề tính toán trước. Cũng thường khi, một công việc gì đó lôi mình theo mải miết nhiều ngày liền, đến khi ngó tới cuốn lịch thì bao nhiêu dự tính đã trôi tuột đi. Nhưng cái lợi của cuốn lịch bên mình là bất cứ khi nào mình ngó tới nó là thấy sẵn đó những dự định, đề tài, ý tưởng, công việc… Không làm thì thôi, chứ đâu có thiếu chuyện để làm.
Cũng khoảng thời gian này, giữa mùa thu, giữa học kỳ, sau một buổi giảng, giáo sư ra đề bài làm về nhà. Ông bảo: Hãy đặt ra những câu hỏi lớn. Anh sinh viên ngồi ngay đầu bàn vừa quơ cuốn sổ tay nhét vào túi áo khoác, vừa ngáp dài; rồi đứng dậy đi ngang qua mặt giáo sư, nói “Bye, Professor Questions!”. Giáo sư đáp: “Bye, Mr. Kennedy”. Gần mười tuần, nghĩa là gặp gỡ nhau trong lớp hai chục lần, thầy trò coi bộ thân mật nhau rồi. Thầy đã biết, và chấp nhận, việc sinh viên đặt cho mình biệt danh Giáo sư Câu hỏi. Ông đáp lại bằng cách trân trọng gọi sinh viên bằng họ kèm theo tước Ông hay Bà. Tất cả những giáo sư khác, ngay từ đầu khóa học, đã đề nghị, hay cho phép, sinh viên gọi mình bằng tên trong chuyện trò ngoài hành lang hay thảo luận trong lớp. Xưng hô bằng tên riêng, và tên giản lược, chẳng hạn Elizabeth thành Liz, là để thân mật, và có thể tạo tình huống chuyện trò ngang hàng. Khi nổi giận, giáo sư mới trịnh trọng thưa “Ông Edwards” hay “Bà Lý”.
Nhưng giáo sư Câu hỏi không có vẻ giận hờn gì đám sinh viên của mình, kiểu trịnh trọng của ông là một cách đùa , và qua ứng xử ông thừa biết là sinh viên không có ý xúc phạm khi đặt biệt danh cho ông là giáo sư Câu Hỏi. Tại sao là giáo sư Câu Hỏi? Ngay từ buổi học đầu, khi dứt bài giảng đúng một phút trước khi hết giờ, ông đẩy cặp kính trễ xuống sống mũi, đảo mắt nhìn quanh hỏi: Có câu hỏi nào không? Ông nghểnh cổ nghiêng tai như chờ đợi câu hỏi vàng ngọc vang lên trong lớp, đúng một phút, rồi thõng hai tay ngao ngán nói: Vậy thì tạm biệt!
Từ đó, nghe giáo sư hỏi: Có câu hỏi nào không? Mr. Kennedy quơ sổ tay nhét túi áo đứng dậy chào giáo sư, đi ra cửa trước tiên. Đúng ra thì biệt danh Giáo sư Câu Hỏi trở nên phổ biến từ khi tụi tôi sửng sốt đọc cái đề bài thi giữa học kỳ của ông: “Hãy đặt ra những câu hỏi lớn.”. Bọn sinh viên ngơ ngác: Câu hỏi về cái gì? Như thế nào là câu hỏi lớn? Đặt ra những câu hỏi lớn… như thế nào? Viết từng câu hỏi ra kiểu gạch đầu dòng hay sao? Bao nhiêu câu hỏi cho đủ hai ngàn chữ của một bài thi viết thông thường?Giáo sư nhún vai: Thôi mà, đừng hỏi những câu trẻ con cấp một!
Tất nhiên là bọn sinh viên đều làm được bài. Tôi không biết cụ thể bài của người khác viết gì, phần tôi phải thú nhận là hơi ấm ớ, chỉ được điểm B. Tôi giả định là giáo sư muốn kiểm tra sự tiếp thu của chúng tôi sau mười mấy buổi thảo luận những tác phẩm văn học kinh điển. Phần lớn những tác phẩm này đặt những vấn đề/ câu hỏi lớn như tôi là ai, cuộc sống có ý nghĩa gì, hay… Thượng đế đã chết chưa? Phải chăng giáo sư muốn chúng tôi dựa trên những kiến thức và tranh luận tìm ra những câu hỏi lớn cho mình? Những câu hỏi tôi đặt ra trong bài thi hôm ấy có lẽ cũng lớn nhưng lớn tới mức B thôi.
Sau khi ra trường tôi biết một điều: những câu hỏi lớn không phải trong bài thi hay bài học. Những câu hỏi lớn là những câu hỏi dắt người ta trên hành trình tìm kiếm của đời người. Kiếm tiền bằng cách nào nhanh nhất chẳng hạn, hay phải lấy người như thế nào cho nổi tiếng. Hoặc làm gì cho thế giới tốt đẹp hơn. Trường đại học không phải là nơi cung cấp những giải đáp. Người ta đi qua đại học để biết đặt những câu hỏi lớn cho đời mình.
Nội dung khác
Tại sao con người cần phải học?
15/09/2016Nguyễn Hữu ĐổngTìm kiếm danh phận
22/07/2011Nguyễn Văn Trọng7 phát hiện bất ngờ sau khi đọc nguyên tác "Hành trình về phương Đông"
03/08/2023Thái Đức PhươngNói với các doanh nhân: "Đỉnh của bạn đâu" để có được...
03/08/2023Nguyễn Tất ThịnhThiên thần” vỗ về những đêm dài thao thức.
03/08/2023Tiểu Mai"Đỉnh Ngu" từ Hiệu ứng Dunning & Kruger
05/06/2022Ngọc HiếuTản mạn nghịch lý và tại sao???
29/12/2007Linh LinhToàn cầu hoá và chuyện thịnh suy của môn văn học
31/01/2006Ngô Tự LậpSống chậm giữa đời nhanh
02/07/2010Lê Thiếu NhơnTương lai trong lòng quá khứ
06/02/2009Nguyễn QuânKế thừa tinh thần yêu nước truyền thống của dân tộc ta trong bối cảnh toàn cầu hóa
02/02/2010Mai Thị QuýBóng đá: trò chơi cũ kỹ theo một trật tự cũ kỹ và trong một thế giới cũ kỹ
22/06/2006Trà Đoá