ChúngTa.com

Theo Từ điển từ và ngữ Việt Nam của giáo sư Nguyễn Lân, "cao thượng có nghĩa là vượt lên trên những điều tâm thường, có tư cách và đạo đức hơn người". Cao thượng rất cần thiết cho con người đối với con người; nó còn mang ý nghĩa như một nhân cách. Văn học nghệ thuật không chỉ ngợi ca lòng cao thượng mà còn góp phần thúc đẩy sự cao thượng vốn có của con người.

Cao thượng là bản chất người, là nhu cầu tự nhiên của người trong quan hệ cộng đồng người. Đời người sẽ nghèo nàn ý nghĩa nếu một ngày nào thiếu vắng những giá trị sống vì người; nói cách khác là, con người sống không thể không mang trong lòng mình ít nhiều cao thượng. Ý nghĩa tốt đẹp của cao thượng không dành cho riêng ai, không chỉ dành cho một thành phần xã hội nào. Chiến sĩ của ta trong gian khổ thời kháng chiến đã từng nhường cơm, chia áo ấm cho tù binh bị thương mà trước đó là kẻ nghịch thù nơi chiến trường, ấy cũng là lòng cao thượng của con người. Một nhà văn đã trao hết tài liệu quý của riêng mình, góp phần cho một đồng nghiệp khác hoàn thành tác phẩm lớn cần thiết cho đời khi tự biết mình không đảm đang nổi, hoặc điều kiện sáng tạo không còn. Ngay đến cả một cô gái trẻ trót lầm lỡ làm thân "giang hồ", trong cuộc sống trôi nổi cũng có thể một lúc nào đó làm nên hành động cao thương với người đồng loại; rất tự nhiên cô gái ấy đứng dậy nhường ghế của mình trên chiếc ô tô khách cho bà cụ già ngồi suốt một chặng đường dài. Những trường hợp trên khác nhau về ý nghĩa và tầm cao mục đích, nhưng gặp gỡ nhau ở điểm son cao thượng. Còn biết bao điều cao thượng có thể gặp đó đây ngày ngày trên đất nước ta và hành tinh xanh này.

Tình yêu đích thực, từ tình yêu Tổ quốc đến tình yêu gái trai làm cho con người sống cao thượng hơn; ví như tình yêu đơn phương có chút gì buồn có chút gì vui, kể cả khi người mình yêu kết thân bạn đời trong vòng tay người khác. Viết đến đây, tôi bỗng nhớ 2 câu thơ của một tác giả không nhớ tên:

In only know I love you
Whatever you are!

(Tôi chỉ biết tôi yêu em
Dù em thế nào đi nữa!)

Còn văn học nghệ thuật là còn niềm tin vào lòng cao thượng của con người. Quả đất sẽ đổi màu xám xịt buồn tênh nếu một ngày nào điểm son cao thượng mất đi trong lòng mỗi con người. Cao thượng không chỉ giúp con người sống đẹp hơn mà còn sống lâu hơn; nó là sinh tố bồi bổ tâm hồn người, ảnh hưởng hữu cơ đến máu thịt con người. Cao thượng bao giờ cũng loại trừ tính vị kỷ hẹp hòi, đố kỵ, ghen ghét, tham lam, tàn nhẫn... là nguyên nhân của khổ đau. Phải chăng, một trong những phẩm chất đầu tiên và cuối cùng của nhà văn (tất nhiên còn nhiều phẩm chất khác) là lòng cao thượng và nó càng được bồi đắp thêm lên giữa những cao thượng của nhân cách và đạo đức nhân loại.