ChúngTa.com

Các nhà tài trợ trong Hội nghị vào tháng 6/2007 đã chỉ ra rằng sự chậm trễtrong cải cách giáo dục và đào tạo là một trong những trở ngại chính trong quá trình hội nhập của nước ta sau khi bước qua ngưỡng cửa WTO.

Muốn tạo ra sự đột phá trong cải cách giáo dục, phải can đảm từ bỏ cách nghĩ, cách làm đã lỗi thời để sử dựng nguồn nhân lực và ngân sách đào tạo hiệu quả hơn.

Nếu trước kia mục tiêu của giáo dục Đại học là tập trung trang bị kiến thức hàn lâm cho sinh viên thì ngày nay, bên cạnh mực tiêu về kiến thức và đạo đức nghề nghiệp, những trường danh tiếng còn đề ra nhiều mục tiêu thiết thực không kém phần quan trọng khác về các mặt: kỹ năng thực hành, khả năng tự học suốt đời, óc phê phán và sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề, ý thức lập nghiệp, kỹ năng giao tiếp, làm việc tập thể, phát triển bền vững và ý thức về môi trường, kiến thức xã hội, đạo đức thẩm mỹ và tất nhiên cả ngoại ngữ.

Đó là vấn đề gắn liền với triết lý đào tạo và yêu cầu về chất lượng mà xem ra cho đến nay vẫn chưa được xác định rõ, ít ra là trong thục tế vận hành cả guồng máy đào tạo.Vì vậy, để khắc phục những bất cập đang tồn tại, vấn đề trước tiên là cần thay đổi triết lý đào tạo cho phù hợp với yêu cầu của thời đại, chứ không phải chỉ chú tâm cân đong xem chương trình đào tạo được thiết kế có bao nhiêu kiến thức, phải tăng thêm thời lượng bao nhiêu, thay đổi hình thức tuyển sinh điểm ưu tiên... mặc dù đó cũng là những việc cần làm.

Hàng năm trời đã trôi qua mà cuộc tranh luận về việc xây dựng một Trường Đại học đẳng cấp quốc tế theo hướng lập một trường mới hay trên cơ sở một trường đã có vẫn chưa có hồi kết. Vấn đề gút mắc nhất vẫn là quyền tự chủ được trao đến đâu. Lấy gì đảm bảo một trường theo cơ chế quản lý hiện nay sẽ được tự chủ về chương trình đào tạo, thoát khỏi chương trình khung của bộ hay được quyền sàng lọc đội ngũ cán bộ giáng dạy, những việc nhất thiết phải làm khi được trao nhiệm vụ đào tạo chất lượng cao?

Cũng tương tự, lấy gì đảm bảo cổ phần hóa một Trường Đại học công sẽ cải thiện được chất lượng đào tạo, nếu triết lý đào tạo và quản lý vẫn như cũ, cho dù saokhi cổ phần hóa trường đó không để chạy theo lợi nhuận? Vẩn đề cốt yếu không phải là tiền, tuy đó là yếu tố quan trọng. Theo dự tính đã được công bố đầu tư cần thiết lập cho việc hình thành một trường về Đại học đăng cấp quốc tế khoảng xã 100 triệu đô la Mỹ. Chỉ riêng số tiền đã chi không hiệu quá cho củ một đề án như Đề án tin học 112 đã là 3.700 tỉ đồng cũng đủ để thành lập hai trường đại học như vậy. Thử hình dung, nếu một Trường Đại học nổi tiếng của nước ngoài lập chi nhánh ở nước ta, nhưng buộc phải áp dụng chương trình khung của bộ và chịu sự quản lý như các trường trong nước thì liệu có đào tạo chất lượng cao được không?

Phương pháp đào tạo ngày càng trở nên quan trọng hơn nhiều so với yêu cầu ghi nhớ số lượng kiến thức cụ thể, điều mà bộ nhớ của các máy tính và Internet làm được tốt hơn nhiều. Dạy Đại học trước hết là dạy cho sinh viên cách học. Nếu trước kia vai trò chính của người thầy là truyền đạt kiến thức còn sinh viên là người tiếp thu kiến thức chủ yếu từ thầy, thì ngày nay vai trò chủ yếu của người thầy là hướng dẫn sự học tập của sinh viên, còn sinh viên tiếp thu kiến thức chủ yếu thông qua tự học và thảo luận nhóm, dưới sự hướng dẫn của thầy, theo phương châm lấy sinh viên làm trung tâm.Yêu cầu mớiđòi hỏi phương pháp đào tạo giúp cho người học khả năng thích ứng cao với môi trường không ngừng biến đổi nhờ hình thành động lực tự học mạnh để tự hoàn thiện bản thân biết cách đặt vấn đề sáng tạo, đề xuất những ý tưởng mới, có hoài bão và ý chí lập thân lập nghiệp cùng ý thức về nghĩa vụ, trách nhiệm đối với xã hội.

Những chủ trương mạnh dạn của Bộ trưởng BộGiáo dục và Đào tạo trong thời gian gần đây rất đáng trân trọng, nhưng xétđến cùng thì vẫn chỉ trong giới hạn cải tiến các giải pháp kỹ thuật. Việc khắc phục sự hụt hẫng về chất lượng đào tạo đòi hỏi một chuyển biến thật sự trong triết lý đào tạo, thông suốt từ cấp quản lý cao nhất đến tùng cán bộ giảng dạy và cả người học, từ đó thay đổi cách quản lý, chương trình đào tạo, phương pháp dạy của thầy cô và phương pháp học củasinh viên. Biến triết lý đào tạo mới, tư duy mới thành hành động của toàn bộ máy giáo dục là điều không thể trì hoãn hơn nữa.

Lâu nay người ta thường phê phán phương pháp dạy, những tiêu cực của một bộ phận thầy cô giáo, tính thụ động của sinh viên, nhưng lại không đề cập đến triết lý đào tạo và tư duy quản lý rập khuôn, bao cấp, cội nguồn của những chương trình đào tạo nặng về nhồi nhét kiến thức lý thuyết, nhưng phiến diện, cùng những thủ tục nhiêu khê, chạy theo thành tích, số lượng, nhưng rất sơ hở về quản lý chất lượng. Phương châm phát triển quy mô đào tạo song hành cùng chất lượng hay chí ít là không làm giảm chất tượng cả hệ thống đã không diễn ra đúng trong thực tế. Tin từ Trung Quốc, có khoảng 60% sinh viên tốt nghiệp Đại học không thể tìm được việc làm là lời cảnh báo về tác hại từ xu hướng chạy theo số lượng bất chấp yêu cầu thực tế. Xây dựng một trường đại học đắng cấp quốc tế là niềm mơ ước từ lâu của nhiều người, nhưng một cây làm chẳng nên non, vì vậy cần mạnh dạn cởi trói để chấn hưng cả nền giáo dục Đại học của nước nhà.