ChúngTa.com

Một ví dụ thường được đưa ra để minh họa cho chuyện thông tin bất đối xứng là chuyện mua bán xe cũ (vì tiếng lóng xe cũ là lemon nên có nhiều người tưởng nhầm là mua bán chanh). Chủ chiếc xe cũ hiểu rõ tình trạng xe, biết rõ những khuyết tật mới nhìn qua không thể thấy; trong khi người mua xe chẳng biết gì ngoài thông tin chủ xe cung cấp.

Vì thế, giá xe cũ bao giờ cũng thấp hơn giá trị thật của nó. Thực tế, một máy tính xách tay dù chỉ dùng vài hôm cũng bán lỗ khá nhiều so với giá gốc. Chỗ chênh lệch đó là để bù đắp cho người mua thiếu thông tin.

Trong cuộc sống, qui luật bù đắp tình trạng thông tin bất đối xứng nhan nhản. Khách hàng đi vay lần đầu sẽ phải trả lãi suất cao hơn khách đã quen, có uy tín. Công ty chưa có tên tuổi phải bán sản phẩm với giá thấp hơn đối thủ đã xây dựng được uy tín trên thương trường.

Vấn đề là qui luật này nếu áp dụng vào quản lý nhà nước trong cơ chế thị trường sẽ hạn chế được biết bao vấn đề đang làm đau đầu mọi người - cả quan chức mang gánh nặng quản lý và người tiêu dùng thiếu thông tin. Hiện nay nếu đọc quảng cáo trên báo, một người bình thường sẽ không thể nào chọn được cho mình một nơi yên tâm để học tiếng Anh, chẳng hạn. Nơi nào cũng cho mình là tốt nhất, hay nhất, “quốc tế” nhất.

Nếu có qui định từ phía Nhà nước, yêu cầu các trung tâm phải niêm yết tên tuổi toàn bộ đội ngũ giảng dạy, với những thông tin cơ bản như quốc tịch người dạy, bằng cấp, kinh nghiệm... thì người học sẽ có điều kiện kiểm chứng, ít nhất là chất lượng giảng dạy trước khi nộp tiền theo học.

Thông tin được cung cấp đầy đủ cũng giảm chi phí cho mọi người: trung tâm không phải giảm giá để thu hút người muốn “bù đắp chỗ thiếu hụt thông tin”; người học không phải trả giá cao cho những trung tâm chịu bỏ tiền quảng cáo để “tạo thông tin” cho thị trường. Các vụ lừa đảo trong thương trường cũng giảm bớt nếu có qui định và thực thi đầy đủ các yêu cầu công khai loại thông tin bắt buộc.

Chuyện hậu kiểm doanh nghiệp, chuyện thị trường địa ốc, chuyện giá cổ phiếu... tất cả đều có thể giải quyết nếu cơ quan quản lý dùng thông tin như một công cụ để giảm bớt tình trạng bất đối xứng thông tin từng dẫn đến doanh nghiệp ma, giá đất hay giá cổ phiếu “nóng, lạnh” bất thường.

Trong cải cách hành chính, phải hiểu rằng người dân bị cán bộ trong bộ máy hành chính nhũng nhiễu vì một bên có thông tin, một bên không. Chỉ có điều thay vì được bù đắp, người dân thiếu thông tin phải dùng biện pháp hối lộ để được việc. Nếu qui định rõ, buộc phải dán ở chỗ dễ thấy nhất trong cơ quan công quyền, trách nhiệm của cán bộ khi giải quyết yêu cầu của người dân, con đường đi của hồ sơ hành chính, cách khiếu nại khi không hài lòng... cải cách hành chính sẽ có kết quả ngay mà không cần “một dấu, một cửa”.

Tham nhũng lan mạnh trong môi trường thiếu thông tin, mọi việc che che giấu giấu dưới bức màn bí mật. Vì thế, yêu cầu minh bạch thông tin cũng là công cụ chống tham nhũng không thể thiếu. Các dự án mua sắm của công, công trình đầu tư bằng vốn nhà nước nếu được thông tin đầy đủ, sẽ khuyến khích nhiều bên cạnh tranh tham gia và lúc đó, cán bộ nào muốn dùng “sân sau” của mình để tư lợi cũng phải dè chừng sự phản đối của các bên khác cũng muốn tham gia thị trường.

Vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường chính là giảm bớt tình trạng bất đối xứng thông tin trừ phi cơ quan công quyền xem thông tin là đặc quyền để chiếm phần dễ cho mình. Còn giảm như thế nào thì đây chính là đất dụng võ cho công nghệ thông tin. Thị trường xe cũ ngày nay được giá hơn trước nhờ người mua có thể tìm thông tin dễ dàng hơn; chi phí bù đắp cho tình trạng bất đối xứng thông tin đang giảm mạnh nhờ ai nấy đều có khả năng lan tỏa thông tin qua Internet nhanh nhất với chi phí thấp nhất.

Thành công của các mô hình như eBay, Amazon là nhờ thông tin hai chiều - người bán người mua - được thông suốt. Vấn đề là chúng ta có quyết tâm giải quyết vấn nạn thông tin bất đối xứng trong khả năng của chúng ta hay không cũng như biết được thông tin gì đang cần để yêu cầu cung cấp.