ChúngTa.com

Thật bất ngờ, hội trường NXB Trẻ sáng 11-5 chật kín các bạn sinh viên và cả học sinh phổ thông đến dự buổi trò chuyện của nhà nghiên cứu triết học Bùi Văn Nam Sơn về đề tài triết học...

Cùng với MC Tuyết Anh, nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn (trái) có một buổi chuyện trò triết học thật thú vị với các bạn trẻ hôm 11-5 tại NXB Trẻ -Ảnh: L.Điền

Đây thực sự là “giới quan tâm” khi các bạn tự theo dõi thông tin từ Facebook của NXB Trẻ để đến, một số bạn đã mua và đọc loạt ba quyển sách của Bùi Văn Nam Sơn ra mắt trong dịp này là Chat với Hannah, Chat với John Lockevà Ý niệm hiện tượng học (năm bài giảng của triết gia Edmund Husserl).

Hành trình dấn bước vào triết học

Thu hút đám đông bạn trẻ bằng đề tài triết học chưa bao giờ là chuyện “dễ nhằn”, nhưng Bùi Văn Nam Sơn đã thành công ngoạn mục trong buổi sáng 11-5 với phong cách đầy tự tin và duyên dáng.

Nhà nghiên cứu họ Bùi nhớ lại hình ảnh ông thầy dạy triết hồi lớp 12 ở trường Nguyễn Bá Tòng: mỗi lần gặp học sinh, ông đưa tay chào và nói một câu tiếng Pháp, rằng “chỉ có tư tưởng mới hướng dẫn thế giới”.

Hình ảnh ấy, câu nói ấy có ấn tượng mạnh, khiến Bùi Văn Nam Sơn chú ý đến thế giới tư tưởng của con người. Cộng với mối băn khoăn của các vị tiền bối quê nhà thời bấy giờ, rằng người phương Tây nghĩ gì trong đầu? Tại sao một quốc gia oai hùng như Việt Nam mà mấy ngàn người Tây đến lấy dễ như thò tay lấy đồ trong túi vậy? Chính điều đó khiến cho Bùi Văn Nam Sơn khi du học đã chọn con đường đi sâu vào thế giới tư tưởng phương Tây.

Chúng ta nhầm lẫn giữa dạy khoa học và dạy triết học

Ông Bùi Văn Nam Sơn nhận định rằng chúng ta đang nhầm lẫn giữa dạy khoa học và dạy triết học. Ông dẫn lời bà Hannah Arendt rằng khác với khoa học thường có những chân lý chung quyết, triết học thì không, làm gì có vấn đề triết học nào được giải quyết rốt ráo cả rồi và không bao giờ nên đặt lại nữa.

Những câu hỏi về triết học, những vấn đề của triết học khác với bình diện của khoa học. Do vậy, việc đầu tiên trong một lớp triết là cần làm cho sinh viên hiểu rằng, với triết học, không có vấn đề nào phải áp đặt cả. Điều này thì ở ta chưa làm được. Mà nếu chúng ta không “học được triết” là gì? Là một hệ lụy cực nguy hiểm: lạc hậu về tư tưởng.

Bùi Văn Nam Sơn nói một cách day dứt: “Các bạn đừng để mình lạc hậu về tư tưởng, phải biết tư tưởng của thế kỷ 21 này là gì, lạc hậu về tư tưởng sẽ kéo theo các lạc hậu khác nữa. Khi người ta đã đi trước mình về tư tưởng, thì sản phẩm các ngành khác của họ làm sao mình đuổi kịp”.

Từ ý tưởng "chat trong mộng" đến bộ sách lịch sử triết học

Ba quyển đầu tiên trong Tủ sách Bùi Văn Nam Sơn do NXB Trẻ và NXB Đại học Quốc gia TPHCM ấn hành vừa ra mắt bạn đọc - Ảnh: L.Điền

à cũng chính từ thao thức với vấn đề lạc hậu về tư tưởng, bằng kinh nghiệm của mình, ông Bùi Văn Nam Sơn cho rằng rất Việt Nam cần một bộ lịch sử triết học “gồm thâu” đầy đủ tư tưởng của những triết gia hàng đầu xưa nay.

Nhưng ngoài những người theo nghiệp nghiên cứu triết, giới bạn đọc phổ thông nếu không được học triết trong trường, sẽ chẳng bao giờ đụng đến loại sách “Lịch sử triết học” như vậy. “Và tôi nghĩ, vậy thì tại sao mình không gặp (trong mộng) các bác triết gia ấy để tâm tình, rồi kể lại với các bạn trẻ. Nói theo ngôn ngữ hiện đại là một kiểu “chat” với nhau, mình chat với các triết gia nhưng bằng ngôn ngữ của các bạn trẻ hiện nay.

Nói vậy, nhưng khi bắt tay vào làm việc thì tôi thấy mình cần nghiêm cẩn, đặc biệt là không đặt lời nói của mình vào miệng của các vị ấy được”.

Một nam sinh viên hỏi ngay, thế thì tính cách của các triết gia như Hannah Arendt, Jonh Loke, hay Martin Heidegger, Jean - Paul Sartre trong loạt sách này là của các vị ấy hay do ông Bùi Văn Nam Sơn tạo ra? Câu trả lời là ông Bùi đã cố gắng ghi lại trung thực tính cách của các triết gia mà ông chat cùng. Và rằng phần lớn tính cách ấy đều căn cứ trên văn bản, cho nên bạn đọc có thể yên tâm và hoàn toàn có thể dẫn dụng lại được.

Từ ý tưởng “chat trong mộng” với các triết gia như vậy, hai nhà xuất bản là Trẻ và Đại học Quốc gia TPHCM cùng phối hợp xây dựng kế hoạch xuất bản tủ sách Bùi Văn Nam Sơn.

Khi Cách mạng xuất phát từ nhu cầu khao khát tự do và nhân phẩm

Sự hấp dẫn của công việc "chat với triết gia" được ông Bùi mô tả như một lần nữa ông gặp lại những bài học quý.

Chẳng hạn trong lúc “chat”, ông phát hiện bà Hannah Arendt phê phán cuộc cách mạng Pháp và đánh giá cao cuộc cách mạng Mỹ, bởi bà cho rằng những người làm cách mạng Pháp là xuất phát từ nhu cầu cơm áo mà làm cách mạng, còn cách mạng Mỹ là xuất phát từ nhu cầu khao khát tự do và nhân phẩm của người dân.

“Nhận xét này rất quan trọng, và tôi đã tìm lại nguồn cội của hai cuộc cách mạng Pháp và Mỹ. Nhân vật quan trọng tôi tìm gặp là John Locke - triết gia khởi nguồn cho tư tưởng Anh - Mỹ”, Bùi Văn Nam Sơn dẫn đám đông bạn trẻ vào hành trình triết học của ông.

Hành trình ấy thật thú vị, bởi nó làm cho mọi người ồ lên khi biết tư tưởng của Hiến pháp Mỹ thật ra là dựa trên tư tưởng của John Locke, quan niệm “mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng” mà ai ai cũng biết ấy vốn của John Locke. Rồi tư tưởng của Husserl về hiện tượng học là như thế nào, Trần Đức Thảo của Việt Nam là môn đệ của Hiện tượng học và “có thể ngồi ngang hàng với Husserl mà không có gì phải ngại ngùng” là tại làm sao…