ChúngTa.com

Văn như Siêu, Quát, vô Tiền Hán
Thi đáo Tùng, Tuy, thất Thịnh Đường.

Người ta nhắc đến hai câu thơ này đã bao nhiêu lần, một cách hả hê lắm. Sở dĩ người ta có thế hả hê được, là vì người ta không chịu nghĩ một chút nào, cũng như người ta nói đến hai hàng bia Văn Miếu mà không thấy đó là hai hàng bia mỉa mai.

Trong những tập văn sử hay trên các báo chương, người ta vẫn thường nói đến ông Hoàng Tuy Lý. Bảo rằng đó là một ông hoàng, thì tôi không cãi được; bảo rằng đó là một bậc đức hạnh đáng khen, tôi cũng xin vâng. Nhưng nói đến văn nghiệp của Tuy Lý vương, thì hãy cho phép tôi do dự.

Tuy Lý vương, nhà thi hào làm mất cả thời Thịnh Đường? Có lẽ, có lẽ lắm. Nhưng dường như thời Thịnh Đường ở bên Tàu thì phải. Vậy thì ông Tuy Lý vương ấy có can hệ gì đến tôi, người Việt Nam? Với tôi, với văn học Việt Nam, Tuy Lý vương chỉ là “thi sĩ củ khoai” mà thôi! Chỉ là một bác thợ thơ tài cũng bé như cái củ khoai, không hơn không kém. Nghĩa là người ta có thể vứt đi như vứt một cái củ khoai, chẳng thiệt thòi gì cho văn chương Việt Nam.

*
* *

Thực thế ư, Tuy Lý vương là một bậc thi hào? Xin người ta đừng nhắc điều ấy mãi mà tôi thêm tiếc. Nếu quả thực Đức Ông là một thì tài lỗi lạc, thì Đức Ông đã gánh vàng đổ xuống sông Ngô. Sao ông không thương đến con cháu là chúng tôi bây giờ, nỡ lòng đem tài hoa của mình phụng sự văn chương ngoại quốc?

Ông giỏi giang đến thế, ông giầu có đến thế, mà ông đành tâm vứt cái tài của ông vào trong những bài thơ chữ Hán, những bài thơ mà người Việt - và cả người Tàu nữa - chẳng biết dùng để làm gì.

Nếu ông làm thơ Việt Nam, thời chúng tôi bây giờ đã có một Tuy Lý vương, đã được ngâm ngợi những lời thơ tao nhã, đã được thường thức một cái văn tài. Nếu ông bỏ cái học mượn của ông đi, chăm chú đến cái học thưc là tiếng Việt Nam mà ông nói với con, với vợ, với cả vua Tự Đức nữa, thì bây giờ chúng tôi đã khỏi ân hận. Nếu ông đừng chê tiếng của mẹ ông, thì văn chương Việt Nam có thể hay hơn văn chương Tàu, vì trong thơ Việt Nam, làm bằng tiếng Việt Nam, cái thi tử lại dồi dào tao nhã hơn thơ Thịnh Đường nhiều lắm. Nếu... nếu... nếu quái gì nữa! Tuy Lý vương ngài đã trót làm thơ Tàu mất rồi!

*
* *

Bây giờ những lời châu ngọc của Tuy Lý vương xếp xó vào chỗ nào? Sang bên Tàu, chúng ta sẽ tìm thấy những bài thơ thất Thịnh Đường của Tuy Lý vương chăng? Hay là thơ của ngài chỉ để cho mọt nó ăn, và cả đến con cháu ngài, e cũng chả hiểu ngài định nói gì trong cái thơ chữ Hán đó. Công trình của ngài đã là công cốc, ngài đã phí thời giờ bóp đầu nặn trán để sinh ra những bài thơ giả, tiêu bên nước Nam chẳng được, mà đem sang nước Tàu, người Tàu cũng cóc cần. Ôi! Chúng ta đã mất Tuy Lý vương! Tuy Lý vương là một đứa con hoang vô thừa nhận. Thơ của ngài không gốc rễ, cái thi tài của ngài, nếu thực lộng lẫy, thì cũng lộng lẫy trong hư vô. Nước Việt Nam đã báo thủ những kẻ khinh tiếng Việt Nam. Vả dù cho ai có đào lịch sử lên để viết ký sự, hay còn sót một ông đồ nào nhắc thơ túy lúy, thì người Việt Nam cũng chẳng dư trí nhớ để nhớ một thi sĩ Tàu mà chính người Tàu cũng chẳng thèm nhìn.

Ai mượn các ông Đặng Đức Siêu, Cao Bá Quát, Tùng Thiện vương, Tuy Lý vương làm mất nhà Tiền Tấn và đời Thịnh Đường?

Các ông làm mất nước Tàu đâu chẳng thấy, chỉ thấy các ông làm mất tiếng Việt Nam. Các ông có vàng mà chẳng tô cho cái nhà quốc ngữ đơn sơ, lại đem dâng công cho một cung điện đã quá giầu, quá sang là tiếng nước Tàu. Sao chúng ta không biết học tiếng ngoại quốc vì tiếng Việt Nam? Được thế thì đâu đến nỗi văn chương Việt Nam còn ít ỏi, nghèo nàn như thế này. Chúng ta đã giấu không biết bao nhiêu là bậc kỳ tài và bao nhiêu ông trạng nguyên xưa đã được ghi tên vào văn học sử.

Trong đôi bài văn thơ chữ nôm, thần Siêu, thánh Quát đã tỏ cho ta thấy những đặc điểm rất hay. Nếu cả tác phẩm của hai người đều viết bằng tiếng Việt Nam cả! Nếu hai nhà vương kia, hai nhà thì bá kia cũng đều chịu nôm na mách quẻ! Nêu vua Tự Đức cũng hiểu cái quan hệ của tiếng nước nhà!

*
* *

Ôi! Có lẽ chúng ta đều là người mất gốc cả. Mấy nghìn năm, chúng ta đã tưởng chữ Tàu là tiếng của ta, và bây giờ, chúng ta cũng đang tưởng những điều tương tự như thế. Thôi, hai câu ngự thi kia, để làm gì nữa? Phải thay đi như sau này, họa chăng mới đúng:

Văn như Siêu, Quát, vô Nam Việt!
Thi đáo Tùng, Tuy, thất Việt Nam!

Văn mà cứ viết chữ Hán, thơ mà cứ làm chữ Tàu như kiểu Siêu, Quát, Tùng, Tuy, thì chỉ tổ mất tiếng Việt Nam mà thôi! Và, thưa các bậc kỳ tài làm văn, làm thơ tây, từ này đến giờ tôi chưa nói mất lòng các ngài, nhưng chắc các ngài cũng khá thông minh để hiểu rằng sở dĩ tôi cãi kịch liệt về Tuy Lý vương, là cố để cho các ngài tự ngắm các ngài một chút.