ChúngTa.com

Nhìn lại lịch sử có thể giúp ta nhận ra vài dấu hiệu của bong bóng tài chính.

Rất lâu trước SPAC và NFT, các nhà đầu tư đã yêu thích mọi thứ, từ những bóng đèn kỳ lạ cho đến Pets.com. Những gì lịch sử cho thấy là một góc sáng tạo của thế giới tài chính có thể biến thành một cơn mê thu hút những kẻ lừa đảo và xóa sổ các nhà đầu tư.

Khoảng 300 năm trước, các nhà tài chính ở châu Âu nhận thấy họ rất kinh ngạc về triển vọng tài chính của các công ty thương mại mới được chính phủ Pháp và Anh cấp các quyền đặc biệt trong thương mại quốc tế. Cổ phiếu của các phương tiện giao dịch này — Công ty South Sea của Anh và Công ty Mississippi của Pháp — tăng vọt và sau đó sụp đổ vào năm 1720, quét sạch hàng loạt nhà đầu tư tham vọng.

Những thước phim lịch sử như vậy khiến một số nhà sử học kinh tế nhíu mày về những gì đang xảy ra trên thị trường tài chính ngày nay, với Phố Wall một lần nữa chìm trong cơn sốt khó hiểu đối với các phương tiện đầu tư mới.

Giá bitcoin, tiền điện tử, đã tăng hơn sáu lần trong năm qua. Trong khi đó, các công ty vỏ bọc được gọi là công ty mua lại có mục đích đặc biệt – còn được gọi là SPAC, niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán và sau đó mua các công ty mục tiêu – đã huy động được hơn 100 tỷ đô la trong năm nay, theo Dealogic. Các nhà đầu tư cũng đang săn lùng các mã thông báo không thể xóa được, chứng chỉ kỹ thuật số cho các mặt hàng của người sưu tập trực tuyến, như tác phẩm nghệ thuật hoặc chữ ký.

Những công cụ này báo hiệu một thế giới mới tươi sáng trong tài chính hay điều gì khác?

Lịch sử cho thấy rằng những cơn sốt đầu tư thường gắn liền với sự đổi mới tài chính, những công cụ mới được tạo ra bởi những người trung gian ở Phố Wall, được bao quanh bởi sự bí ẩn và được thúc đẩy bởi những kỳ vọng về lợi nhuận lớn trong tương lai.

Và đôi khi kỳ vọng của chúng ta hoá ra đi rất tệ.

Mối liên hệ mật thiết với cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009 – sự kiện  gần như hạ gục toàn bộ hệ thống tài chính Hoa Kỳ là sự bùng nổ của các nghĩa vụ nợ có thế chấp (các gói thế chấp rủi ro) và hoán đổi nợ tín dụng (các giao dịch bảo hiểm cho các khoản thế chấp rủi ro.) Trước đó, đã có internet phi lợi nhuận. các công ty trong những năm 1990 đã niêm yết công khai với mức định giá khổng lồ. Nhiều người trong số họ đã phá sản trước khi kiếm được một xu.

Trước khi các công ty thương mại của những năm 1700 – rong ruổi khắp thế giới – “làm thương mại và môi giới” nô lệ ( tôi muốn dùng từ ngữ hiện đại để diễn tả việc buôn bán nô lệ), cùng với những củ hoa tulip Hà Lan kỳ lạ vào năm 1636 và 1637, được đánh giá cao vì sự đa dạng và khả năng mọc lại của chúng. Theo lịch sử của Charles Mackay, “Những ảo tưởng phi thường nổi tiếng và sự điên rồ của đám đông,” một củ của Viceroy trong tập phim đó trị giá hai bó lúa mì, bốn bó lúa mạch đen, có khi là bốn con bò, tám con lợn, 12 con cừu, hai con heo rượu , bia, bơ, pho mát, một chiếc giường, một bộ đồ và một chiếc cốc uống nước bằng bạc.

Tôi còn nhớ giáo sư Robin Greenwood, giáo sư Trường Kinh doanh Harvard đã nói đại ý thế này trong tiết học về bong bóng: “Các giai đoạn đổi mới tuyệt vời rất thú vị từ góc nhìn của nhà đầu tư bởi vì bạn có thể biện minh cho nhiều mức định giá khác nhau. Ông nói một ví dụ kinh điển khác là sự bùng nổ vào những năm 1920 của quỹ phòng hộ, danh mục đầu tư giao dịch trên sàn giao dịch. Trước khi chứng khoán sụp đổ năm 1929, việc phát hành quỹ phòng hộ đã tăng vọt và giá của các quỹ này cao hơn rất nhiều giá trị cơ bản của các khoản đầu tư của họ.

Đôi khi bản thân sự đổi mới tài chính có thể tồn tại trong bong bóng và sụp đổ, như trường hợp của khái niệm quỹ phòng hộ vào những năm 1920 và chứng khoán internet trong những năm 1990.

Mặc dù sự bùng nổ kỳ lạ của các công cụ mới có thể là một dấu hiệu cho thấy có điều gì đó không ổn trên thị trường, nhưng không phải những thứ trong giống như bong bóng là bong bóng Cổ phiếu công nghệ đã tăng vọt vào đầu những năm 1990 và có gần một thập lỷ thịnh vượng.

Bản thân sự đổi mới đã là yếu tố lâu đời của thế giới, và nó liên tục xảy ra. Điều nổi bật về đổi mới tài chính trong thời kỳ bong bóng là các công cụ mới trở thành thiết bị để đầu cơ và dư thừa. Bản thân sự đổi mới có thể không phải là vấn đề. Vấn đề có thể là khi đầu tư vào phương tiện được thúc đẩy bởi sự gia tăng các khoản vay.

Sẽ là ngu ngốc khi cố gắng kết luận rằng hiện tại – năm 2021 và 2022 có phải là bong bóng tài chính hay không. Câu hỏi phải là: hiện tại – chúng ta đang ở đâu trong giai đoạn hình thành bong bóng. Nợ đang tăng nhanh, nhưng vẫn ở dưới mức đỉnh năm 2009, và dấu hiệu của nợ vay thế chấp tiêu dùng đang tăng chậm lại trong năm nay, và chính phủ của chúng ta đã có kinh nghiệm và chính sách tốt hơn rất nhiều để tránh khủng hoảng.  Việc của chúng ta ở đây là, mở to mắt để biết, khi nào thì nên dừng lại đối với bất kể khoản đầu tư nào.