Nhạc để nghe hay để xem?

08:51 SA @ Thứ Tư - 28 Tháng Mười Hai, 2005
Việc lăng xê và tôn vinh quá đáng một số chương trình âm nhạc giải trí cùng một vài tác giả chuyên sáng tác loại bài hát để xem đã khiến người ta ngộ nhận rằng âm nhạc hiện nay phải như thế, và người ta sáng tác nó mới là tài năng.

Âm nhạc là loại hình nghệ thuật của thời gian, tức là vào trái tim con người bằng âm thanh, phải nhờ có một khoảng thời gian nhất định đủ cho tác phẩm vang lên (vài phút đối với một bài hát, bản nhạc ngắn; hàng giờ đối với một tác phẩm giao hưởng, opera). Nó khác với tạo hình là nghệ thuật của không gian, tức là tác phẩm cần một bề rộng, chiều cao, cả độ sâu cần thiết - chiếm một không gian nhất định để người ta cảm nhận giá trị tác phẩm. Âm thanh vào trái tim con người qua tai.

Vậy nên loại hình nghệ thuật này chủ yếu để nghe, chứ không thể và không cần thêm yếu tố gì khác (nghe âm chứ không thể nhìn và bắt âm được). Người sành âm nhạc khi thưởng thức một bài ca, bản nhạc thường lim dim hoặc nhắm nghiền mắt lại. Vì như thế, họ sẽ được hoàn toàn tập trung chìm đắm vào thế giới âm thanh, không bị chi phối bởi bất cứ hình ảnh nào, nếu mở mắt sẽ phải nhìn thấy. Nhắm mắt lại, chỉ có âm thanh vang bên tai, đưa họ vào thế giới trừu tượng do tác phẩm diễn tả, biểu hiện.

Bởi vậy, một tác phẩm âm nhạc có giá trị đích thực thì tự thân âm nhạc (gồm các yếu tố: giai điệu, tiết tấu, hòa thanh) đã đi vào trái tim người thưởng thức qua lỗ tai mà chẳng cần bất cứ một yếu tố nào hỗ trợ. Tác phẩm đó chỉ cần được vang lên là người ta đã thích thú. Tất nhiên, cần đánh giá cao vai trò người biểu diễn (người hát đối với bài hát, người đánh đàn đối với tác phẩm không lời). Nhưng bản thân tác phẩm đã có giá trị độc lập.

Có một hiện tượng chẳng lấy gì khó hiểu: Những tác phẩm giá trị, nghe trên đài, trong đĩa, băng tiếng thì thấy hay nhưng trình diễn trên sân khấu, truyền hình thì lại giảm bớt hứng thú. Người xem không thấy hay như trước đây đã nghe. Đó là điều thần diệu riêng có lẽ chỉ âm nhạc mới có. Âm thanh thì trừu tượng mà đưa lên thành hình ảnh thì đã trở nên cụ thể, làm hạn chế khả năng liên tưởng, tưởng tượng của người thưởng thức. Điều này không có gì khó hiểu.

Khi thu tiếng vào băng để phát trên đài phát thanh, hoặc sản xuất đĩa, băng cátxét, không đợi ai phải nhắc nhở, những người sản xuất chương trình đã tự ý thức là khách hàng, đối tượng phục vụ của họ chỉ thưởng thức, đánh giá tác phẩm bằng việc nghe, chứ chẳng có phương tiện gì khác. Nhưng khi đưa bài hát đó lên tivi hoặc biểu diễn trên sân khấu thì ngoài nghe, công chúng còn có mắt để nhìn. Không ai có thể bắt người ta chỉ được nghe mà không nhìn.

Vậy nên có thể có khuynh hướng ít nhiều châm chước cho chất lượng âm thanh. Thay thế, người ta quan tâm đến hình thức của nghệ sĩ biểu diễn, đến những hình ảnh minh họa cho bài hát, nếu có thể. Đó chỉ là một phần. Phần khác nữa chính là tính trừu tượng của âm nhạc bị hình ảnh cụ thể hóa. Mọi sự minh họa cho bài hát là minh họa phần lời chứ không thể minh họa phần âm nhạc.

Ở đây, âm nhạc đã nhờ vả được các yếu tố khác hỗ trợ: cách trình diễn của diễn viên, cộng với trang phục của họ, cùng ánh sáng, nhiều khi thêm sự phụ họa của loại hình nghệ thuật khác: múa, lại có thêm cả những trò như đèn chiếu, có lúc giống như cinema. Tất cả những thứ ấy được bày biện phô trương trên sân khấu hoặc màn hình - có thể coi như sân khấu gián tiếp, thu nhỏ - để người ta xem nhiều hơn là nghe. Đó thực sự là thứ âm nhạc giải trí, phục vụ sinh hoạt cho người ta vừa xem, vừa có thể nói chuyện, cắn hạt dưa, hạt bí, hoặc nhai một cái gì đó...

Tất nhiên là thứ ca khúc phục vụ cho sinh hoạt, nhất là đáp ứng tuổi trẻ trong những cuộc liên hoan hội diễn văn nghệ, ngày hội hè... vẫn cần có, nhưng không thể lấn át loại ca khúc để nghe. Các đài truyền hình từ trung ương đến địa phương nên hạn chế bớt những chương trình kiểu này. Hãy cứ để các sân khấu nhà hát, các rạp, tụ điểm trình diễn là đủ. Nên thay thế bằng việc giới thiệu nhiều chương trình âm nhạc loại để nghe như đã nói.

…Việc lăng xê và tôn vinh quá đáng một số chương trình âm nhạc giải trí cùng một vài tác giả chuyên sáng tác loại bài hát để xem đã khiến người ta ngộ nhận rằng âm nhạc hiện nay phải như thế, và người ta sáng tác nó mới là tài năng. Nhưng hãy thử làm một cuộc điều tra xã hội học thực sự, hãy trưng cầu ý kiến tất cả công chúng thuộc đủ mọi lứa tuổi, tầng lớp xã hội xem sao. Tin rằng số đông vẫn thích tìm đến loại âm nhạc để nghe mà hiện nay đang bị xao lãng

FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Chỗ mạnh, chỗ yếu trong tâm lý con người Việt Nam khi đi vào thời đại văn minh trí tuệ

    09/12/2015GS.TS. Hoàng TụyPhân tích để hiểu rõ những đặc điểm văn hoá, tâm lý của dân tộc, những truyền thống tốt, những yếu tố tích cực, thúc đẩy sự phát triển, cùng với những nhược điểm, những yếu tố chưa tốt, thậm chí tiêu cực, đang hoặc sẽ níu kéo chúng ta lại sau, là việc làm hết sức cần thiết để giúp xây dựng một chiến lược phát triển đúng đắn, phù hợp hoàn cảnh và điều kiện thế giới ngày nay...
  • Thói hư tật xấu của người Việt: Thị hiếu tầm thường, Thời gian phí phạm

    06/09/2015Vương Trí NhànNgười Nam mình chưa cái gì là cái khéo. Mà càng bắt chước Tây bắt chước Tàu bao nhiêu càng xấu bấy nhiêu...
  • Thói hư tật xấu của người Việt: Học đòi làm dáng, sùng ngoại quá nặng, ...

    29/05/2015Vương Trí NhànCứ chiều đến, độ sáu bảy giờ, đứng ở góc hồ Hoàn Kiểm, trông kẻ đi qua người đi lại, thấy ngứa mắt quá. Nhăng trông mấy ông ăn mặc quần áo Tây. Gớm, sao mà khéo bắt chước, giả sử sự học hành, sự buôn bán mà cũng bắt chước được khéo thế thì hay quá!
  • "Cần nhìn lại văn hoá Việt Nam một cách sòng phẳng"

    10/07/2014Minh ThiChúng tôi nghĩ, trước một thực trạng văn hoá đang xuống cấp về mọi mặt, điều quan trọng là phải bắt đầu từ một nền giáo dục toàn diện & tiên tiến. Giáo dục tiên tiến dạy cho con người ta khả năng đầu tiên là khả năng phản đối trước khi đồng ý, với nguyên lý cơ bản là tạo ra con người độc lập, tự do cho xã hội
  • Thói hư tật xấu của người Việt: Dễ thỏa mãn, tầm nhìn hẹp, không giữ tín, ...

    16/04/2014Vương Trí NhànÓc ti ti như óc dơi, mắt ti ti như mắt muỗi, ngoài buồng the, bếp núc, vẫn không biết gì là nước non, trừ sọ bò đầu heo, vẫn không biết gì là rồng rắn. Huống chi vết xấu ở gia đình, thói hư ở xã hội, gắn sâu buộc chặt trải mấy nghìn năm, đoàn thanh niên cho đến phường tân tiến, đua tranh danh giá, chẳng cu-li thượng đẳng thời nô lệ quá ưu, miệng chưa ráo sữa đã lóc lẻm những thẻ bạc bài ngà
  • Thanh niên Việt Nam đã sẵn sàng đối thoại văn hoá?

    25/12/2005Đình NamLàm thế nào để đối thoại văn hoá trở thành công cụ tăng cường hoà bình và an ninh, thúc đẩy phát triển bền vững là những vấn đề cơ bản được thảo luận tại Hội nghị "Đối thoại giữa các nền văn hóa và văn minh vì hòa bình và phát triển bền vững". Trong đó không ít nhà nghiên cứu đã đặt câu hỏi về mức độ sẵn sàng của thanh niên Việt Nam trong tiến trình đối thoại văn hoá, văn minh...
  • Xây dựng văn hóa người Hà Nội

    20/12/2005… Sẽ có nhiều việc phải làm. Bởi rất nhiều nét đẹp, văn hóa Hà Nội còn… lạo xạo những hạt sạn...
  • Có những tình ca càng nghe… càng rối

    13/11/2005Trọng HoàngNhư một lẽ thường tình, những bài hát nhạc trẻ phải phục vụ cho đối tượng nghe là tuổi trẻ và tất nhiên, điều quan tâm nhất của tuổi trẻ không gì hấp dẫn bằng tình yêu. Nhưng, cách thể hiện ca từ trong những bài hát trong thời gian gần đây thì lại quá dễ dãi. Nhiều nhà phê bình âm nhạc đặt câu hỏi, có phải quan niệm về tình yêu của tuổi trẻ bây giờ như vậy, nên âm nhạc cũng “lùng nhùng”, rối tinh, rối mù như vậy chăng?
  • “Đừng tưởng đỏ là chín”

    09/08/2005Ngọc LanVào một ngày đẹp trời, bỗng nhiên nhận được một lời đề nghị tặng thưởng rất trang trọng hoặc một tấm “mề đay” lóng lánh từ phương trời xa lắc xa lơ nào đó, bạn sẽ ứng xử thế nào? Hân hoan, nửa tin, nửa ngờ hay phát cáu lên vì cho rằng đó là trò “bịp” của kẻ nào đó muốn chơi khăm mình?
  • Hip-hop nhìn từ văn hoá thời trang

    06/06/2005Bài viết này được viết ngẫu hứng bằng những suy nghĩ rời rạc, tản mạn của tác giả về một góc của cái trào lưu đang chi phối giới trẻ ngày nay: hip-hop và văn hóa hip-hop. Tôi không còn trẻ và cũng chưa già, nhưng biết mình cũng không ngoại lệ tầm ảnh hưởng khó cưỡng lại ấy.
  • xem toàn bộ

Nội dung khác