ChúngTa.com

Trong thời đô thị hóa, phương Tây hóa này, phần dương tính trong từng con người khá mạnh. Nó có cái tốt là năng động, chú ý tới phần vật chất nhưng lại yếu ở chỗ không chú ý đến phần tinh thần của con người.

Tôi nghĩ ta phải cân bằng lại. Cũng may dân tộc ta luôn có sự điều chỉnh, bổ sung để hài hòa hai phần này.

Thời Trần Nhân Tông sau 3 lần đánh quân Nguyên xong, phần dương tính quá mạnh, nên cụ lại phải chấn hưng lại đạo Phật, cụ lên Yên Tử đi tu. Người lãnh đạo tối cao phải luôn tìm cách để hài hòa hai phần dương, âm.

Phải sống hết mình với cuộc đời này

Cái đặc biệt của đạo Phật ở Việt Nam là rất gần gũi với đời sống. Trong tiểu thuyết của ông cũng vậy, nhà sư vẫn đi bộ đội hay một người giang hồ cũng có thể trở thành sư...

Dân ta có câu: Thứ nhất là tu tại gia, thứ nhì tu chợ, thứ 3 tu chùa. Đạo Phật vào Việt Nam đã được Việt hóa. Dân tộc mình rất thực tế chứ không phải chép y nguyên đạo Phật của Ấn Độ, Trung Quốc.

Quy luật văn hóa là như thế, một yếu tố văn hóa nào vào một dân tộc nào thì phải qua cái lăng kính của dân tộc ấy. Văn hóa ấy phải biến động tùy thuộc vào tâm lý, yếu tố văn hóa nội sinh của dân tộc ấy.

Vì vậy, đạo Phật ở Việt Nam rất nhập thế, không lý thuyết mấy và nặng về cái hành xử hằng ngày ở đời. Vua đi đánh giặc, đánh giặc xong rồi đi tu. Thầy dạy của vua Trần Nhân Tông cũng là một cư sĩ chứ không phải nhà sư, ông ấy vẫn có vợ con, vẫn ăn thịt, chỉ đọc sách Phật.

Như vậy là có thể kết hợp một cái rất là vật chất ở thời hiện đại này và cái rất tinh thần của đạo Phật?

Phật giáo hiện đại kết hợp giữa cái rất trần tục với cái cao siêu, hai cái kết hợp với nhau thì mới hấp dẫn được con người hiện đại chứ. Nếu toàn ăn chay, không lấy vợ... thì con người hiện đại không chấp nhận đâu.

Họ chỉ chấp nhận những cái thực, những cái mang lại cho con người hạnh phúc thực sự trên cõi đời này chứ không phải đi sang tận Niết bàn nào, kiếp nào mới được hưởng. Phật giáo còn là lối sống. Người ta phải được sống về tinh thần thì đạo đức, tử tế, về vật chất thì hạnh phúc no đủ ở ngay thế gian này.

Riêng tôi nghĩ con người chúng ta không cần phải tu thành Phật. Tôi không tu thành Phật nhưng những yếu tố của Phật giáo thì tôi rất trân trọng.

Đó là những yếu tố gì thưa ông?

Tôi chỉ cần tu mấy chữ Từ - Bi - Hỉ - Xả. Phần vật chất thì ta sống hết mình với cuộc đời này. Ta sống ở cõi đời hiện đại thì phải tùy duyên, phải làm việc cho hết mình, yêu thương hết mình, sống một cái cuộc sống thật no đủ về mặt vật chất và làm cho mọi người đều sung sướng.

Đó là lý tưởng của Bồ Tát, làm cho mọi người xung quanh đều sung sướng. Về tinh thần chỉ cần Từ - Bi - Hỉ - Xả. Từ là phải có lòng thương với tất cả mọi sinh vật từ cây cỏ đến con vật, con người...

Bi là đối với người gặp khó khăn, khổ sở, gặp bất hạnh, phải luôn cứu giúp. Hỉ là đối với những người thành công ta cũng phải vui với họ không được ghen tị, kèn cựa... Còn Xả là tất cả những gì thành công, thất bại ta đều coi là bình thường.

Tôi có được cái giải thưởng này nọ thì nó cũng thế thôi, có gì hạnh phúc ghê gớm lắm đâu. Dĩ nhiên là mình không coi thường nó nhưng đừng lấy thế làm cái gì ghê gớm quá, bình thường thôi. Hoặc khi thất bại thì cũng đừng bi quan quá, phải ngẩng cao đầu mà sống.

Đừng đạp lên người khác

Thời hiện đại, tính cạnh tranh rất cao. Nhiều khi người ta phải dẫm đạp lên nhau, dùng thủ đoạn với nhau để đạt được mục đích của mình?

Cạnh tranh thời hiện đại cũng phải có đạo lý, có văn hóa đấy, đừng đạp lên người khác. Khi nào làm đau khổ người khác là không được rồi.

Có thể họ thất bại vì năng lực, tiền bạc... của họ kém, còn nếu mình dùng mưu mẹo, thủ đoạn để chơi xỏ người ta là không được. Làm gì thì cũng phải giữ được 4 nguyên tắc Từ - Bi - Hỉ - Xả.

Thế thì quả là khó quá

Phải xác định đó là cái mình hướng tới thôi chứ sao mà đạt ngay được. Có lúc mình cũng nóng vội, cũng ghen tị, bực bội... nhưng phải cố gắng buông xả, cố gắng hướng tới những cái cao thượng tối cao.

Có lẽ tuyệt đối thì không được, nhưng tương đối thì có thể. Theo tôi con người hiện đại cũng phải nghiên cứu đạo Phật để dẹp bớt phần dương tính hiện đang lên cao quá. Chính vì vậy tôi mới viết “Đội gạo lên chùa”.

Đấy cũng là tùy duyên, thưa ông?

Tùy duyên là ý của cụ Trần Nhân Tông: Cư trần lạc đạo thả tùy duyên (hãy ở cõi trần này vui với đạo và tùy theo duyên).