Lưu Quang Vũ – Người viết định mệnh cho mình

06:20 CH @ Thứ Hai - 29 Tháng Tám, 2016

Cuối tháng 8/2015, nhiều sân khấu dựng lại kịch của Lưu Quang Vũ như một cách để nhớ về một tài năng hiếm có của Việt Nam. Không khác gì các kịch bản lừng danh mang đầy tính dự báo về thời cuộc, con người… của ông, sự ra đi của ông cũng là một dự báo về xã hội với sự hỗn loạn trên các đường chạy mà số phận con người cũng mỏng manh không khác gì trong chiến tranh.

Nhớ lại những ngày tháng đó, với người miền Nam, thật không dễ mà sớm chấp nhận các vở kịch từ phía Bắc tiến vào kinh đô sân khấu của mình từ sau 1975. Cuộc chiến tranh dăng dẳng cùng với những khác biệt bị vun đắp chủ ý đã khiến mọi thứ trở nên dè dặt và khép kín. Nhiều khán giả miền Nam đã coi đó là một ngôn ngữ nghệ thuật đầy sự khác biệt bởi giáo điều và nặng nề tinh thần chính trị, bên cạnh là những cái tên diễn viên, đạo diễn, biên kịch… đều rất xa lạ. Thế nhưng khi ngọn gió mang tên Lưu Quang Vũ lan đến, đã làm miền Nam, đặc biệt là giới thưởng thức, làm nghề ở Sài Gòn lúc ấy xôn xao.

Có một giai đoạn dài sau chiến tranh tương tàn ấy, người ta không dám nói thật, hoặc chỉ nói ‘thật’ theo những điều người khác muốn. Kịch của Lưu Quang Vũ làm trái tim khán giả Sài Gòn rộn rịp vì họ lại được thấy phần nào của sự thật, lẽ phải và ước mơ của mỗi con người đến tương lai, băng qua nghịch cảnh hiện tại.

Sau chiến tranh, việc tìm lại khán giả của sân khấu không dễ, một phần vì kinh tế khó khăn, một phần do tâm lý mệt mỏi của dân chúng. Thế nhưng những đêm kịch từ miền Bắc đem tới – đặc biệt không thu hút bằng những cái tên ngôi sao – nhưng lạ lùng là với cái tên Lưu Quang Vũ, luôn làm khán phòng không bao giờ còn một ghế trống. Trái tim trong trắng, Tôi và chúng ta, Lời thề thứ 9… cho người xem an ủi bằng cảm giác về hiện thực, về một sự thật, dẫu đó chỉ là một phần sự thật trên sàn diễn.


Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh

Trong tiểu sử sinh thời của Lưu Quang Vũ, ông có nhiều năm sau khi giải ngũ, chật vật kiếm sống bằng rất nhiều nghề trong một Hà Nội tan hoang vì bom đạn. Có lẽ đã chạm đến những số phận cùng cực nhất, đi qua những câu chuyện đời không bao giờ được ai nhớ đến… chính những trãi nghiệm đó, mà Lưu Quang Vũ chạm được đến trái tim từng khán giả bình thường qua ngòi bút của mình, như cho họ thấy chính mình trong đó.

Tôi vẫn còn nhớ một lần công diễn, khi diễn viên trên sân khấu cất lời nói chua cay “chúng ta đã trãi qua nhiều thời kỳ, từ đồ đá, đến đồ đồng, đồ sắt… nay thì đã đến thời kỳ đồ đểu”, cả khán phòng lúc ấy bật lên tiếng vỗ tay kéo dài bất thường. Tiếng vỗ tay không những tán thưởng một câu văn hóm hỉnh, thâm sâu, mà như nghe được ai đó giải cho mình một nỗi niềm mà vốn đau đáu không biết tỏ cùng ai.

Lưu Quang Vũ ra đi vào năm ông 40 tuổi, thời ngồn ngộn năng lực muốn cống hiến cho đời. Nhưng chỉ hơn 10 năm sáng tác, thật kinh ngạc Lưu Quang Vũ đã viết hơn 50 vở kịch, tạo nên một vệt sáng khó quên trên bầu trời kịch nghệ Việt Nam.

Không biết đến năm nào, mọi thứ trở nên quen dần, nhưng rất lâu sau ngày 1975, Người miền Nam thường không “nhập” được phong cách kịch miền Bắc, mà các nhà phê bình đường phố nói rằng lúc đó mang nặng phong thái kịch tuyên truyền của Nga. Loại kịch nặng nề hình thức mà chính đạo diễn lừng danh người Nga là K. Stanislavsky (1863-1938) từng nói rằng các kiểu cách ấy rồi sẽ khiến khán giả đoạn tuyệt với sân khấu. Trong một lần đến xem phần dàn dựng một vở về chiến tranh, khi chứng kiến phân đoạn các binh lính bị thương được đưa từ chiến trường vào phòng cấp cứu trong sự chậm chạp trầm buồn, cùng tiếng nhạc oai hùng, Stanislavsky đã quát lên và nói rằng “liệu các anh sẽ để đồng đội mình chết, chỉ vì mình muốn có vẻ trầm trọng oai hùng à? Tại sao phân đoạn đó không là sự hối hả cứu chữa và lo lắng hơn là giả dối bộ tịch?”.

Rất nhiều vở kịch trên truyền hình và sân khấu mới sau chiến tranh đầy bộ tịch đó, nhưng kịch của Lưu Quang Vũ là sự khác biệt, dù chịu ảnh hưởng ít nhiều của phong cách Nga. Kịch của ông thật như cuộc đời, chỉ khác kịch phải kết thúc có hậu, phải happy end (giới chính trị kiểm duyệt thích điều này), mà có thể Lưu Quang Vũ có muốn khác cũng không được.

Có người nói Lưu Quang Vũ mà còn sống đến hôm nay, chắc phải là được Nghệ sĩ nhân dân. Thật vô nghĩa! Những ngày tháng miệt mài viết nên những vở kịch lớn của đời, chắc ông chẳng bao giờ nghĩ về một danh hiệu. Người nghệ sĩ tài hoa ấy mượn bi kịch để dựng khát vọng cho đời, ấy vậy mà cuộc đời ông lại kết thúc như một bi kịch. Phải chăng, không những viết cho mọi người, mà ông cũng lặng lẽ viết một định mệnh cho chính mình?

FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Kịch Lưu Quang Vũ - Những vấn đề của đời sống

    17/04/2018Cao MinhNhà viết kịch đầy tài năng Lưu Quang Vũ (1948 - 1988) ra đi đã tròn 25 năm. Sân khấu Việt Nam cho đến hôm nay vẫn chưa có một tác giả nào có
    thể lấp được khoảng trống Lưu Quang Vũ để lại...
  • Trăm năm nữa chưa có Lưu Quang Vũ thứ hai

    29/08/2019Tống Thu Thảo tổng hợpRất lâu nữa đất nước Việt nam mới có những tác phẩm để đời như của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, nhiều người dân Việt Nam luôn yêu mến và nhớ đến anh vì anh đã mang lại cho nền văn hoá nghệ thuật Việt Nam những bước đột phá mới...
  • Lưu Quang Vũ bi hùng kịch và bi hài kịch

    30/07/2018Phạm Vĩnh CưTrong bối cảnh mới, được ấn định bởi nhiều nhân tố nội tại và ngoại lai, thể loại bi kịch sống lại dưới nhiều biến thể đôi khi khó nhận ra. Không đề cập đến vấn đề có hay không tiểu thuyết - bi kịch trong văn xuôi Việt Nam đương đại, bài viết này chỉ tập trung nói về những biến thái của bi kịch trong sáng tác của kịch tác gia tiêu biểu Lưu Quang Vũ...
  • Thi sĩ Lưu Quang Vũ: Những câu thơ tiên tri

    17/04/2018Nguyễn Việt ChiếnLưu Quang Vũ là một tài năng thơ bẩm sinh rất đặc biệt và độc đáo. Những đóng góp của Lưu Quang Vũ cho sự phát triển của thơ hiện đại là khá đa dạng. Nó không chỉ nằm ở bình diện phát hiện các vẻ đẹp của ngôn ngữ thơ mà sự đóng góp ấy còn thể hiện ở việc khắc họa chiều sâu những rung động suy tư của tâm trạng con người trong đời sống hiện đại.
  • Lưu Quang Vũ - Sống trong chiều không gian khác

    27/10/2017NSND Đào Trọng KhánhCó lần Lưu Quang Vũ nói với tôi: “Không có cái chết. Đám ma chỉ là một cuộc diễu hành, đi qua cánh cổng của chiều không gian khác. Sống như đang còn sống, mình sẽ ở bên nhau”...
  • 29-8-1988 ngày định mệnh và tang lễ vô cùng cảm động

    29/08/2016Ngô ThảoCuối buổi chiều, sân 51 Trần Hưng Đạo - Trụ sở của 6, 7 Hội Văn học Nghệ thuật xôn xao, ồn ào rồi bàng hoàng khi nhận được tin: Cả nhà Lưu Quang Vũ chết hết rồi.
  • “Tôi và chúng ta”...

    29/08/2016Tiến HảiĐó là chuyện và kịch xưa, đã cách đây gần 30 năm, nhưng mỗi khi ngẫm lại thấy vẫn còn mang ý nghĩa nhân văn...
  • Một bức phù điêu cho Lưu Quang Vũ

    17/04/2016Trần KỳNgười viết những dòng chữ này đã từng được đến xem Nhà hát vũ kịch do Pháp xây dựng ở Pê-trô-grat, ở Sô-phi-a. Hình thức và nội thất của nhà hát đó giống y Nhà hát lớn Hà Nội. Ở trên cao, giữa khung sàn diễn có bức phù điêu của kịch gia Mô-li-e. Nên chăng, các nhà hát của ta cũng có một bức phù điêu như thế cho Lưu Quang Vũ?
  • Lưu Quang Vũ và một quãng đời, một quãng thơ thường bị bỏ quên

    15/05/2015Vương Trí NhànTrước khi vùng vẫy tung hoành trên sân khấu, Lưu Quang Vũ đã được biết tới như một người làm thơ. Ấy là một nhà thơ thuộc loại bẩm sinh, dễ dàng giãi bày mọi vui buồn của mình trên trang giấy. Những lúc mở lòng ra chan hoà tâm tình với người thân, với bè bạn, với cuộc đời, anh đã có thơ; những lúc buồn bã quay về một mình đơn độc, anh lại cũng chỉ có cách tìm tới thơ để tự an ủi. ..
  • Đọc lại một bài thơ của Lưu Quang Vũ

    02/05/2015Đỗ Quang NghĩaBài thơ được Vũ viết từ những năm đầu thập kỷ 70, nhưng chỉ sau khi Vũ mất khá lâu, khi trên thế giới này, cuộc đấu tranh ‘ai thắng ai’ chỉ còn có một bên muốn làm chiến sĩ, bài thơ mới được in ra nhờ tấm lòng của những người chí tình với thơ và với Vũ...
  • Ký ức về những lần kiểm duyệt kịch Lưu Quang Vũ

    30/08/2014Hà LinhGiá trị phát hiện và phơi bày thực trạng xã hội trong kịch Lưu Quang Vũ đã khiến các đạo diễn "trầy vi tróc vẩy" với những quy chụp nói xấu chế độ ở cái thời "ai cũng có quyền kiểm duyệt"...
  • Nếu đó là tội lỗi...

    21/03/2014Lưu Quang Vũ"Và nhân thế sẽ còn yêu ta mãi
    Bởi giữa thuở bạo tàn ta đã ca ngợi tự do"
    Ca ngợi tình yêu giữa thế giới hằn thù
    Trước đau khổ của nhân dân thơ đã không gian dối...
  • Ăn mặc chơi xem nghe đọc một thời

    23/01/2014Dương Phương VinhVì sao nhiều người thích ôn lại thời gian khó? Có phải khi nhìn lại nó với một nụ cười kèm chút ngậm ngùi, họ thấy mình đủ mạnh và rồi sống với phương châm: Ngày hôm nay phải hơn hôm qua và kém xa ngày mai.
  • “Sự trăn trở của một kẻ lười biếng” khiến ta phải trăn trở

    09/06/2013Clip “Sự trăn trở của một kẻ lười biếng” đã gây chấn động trong cộng đồng mạng. Một học sinh lớp 12 tự cho mình trăn trở với nền giáo dục của đất nước và nói lên sự trăn trở đó suốt một giờ đồng hồ...
  • Nhớ thơ tình Lưu Quang Vũ...

    02/11/2012TS. Nguyễn Thị Minh TháiTrong sáng tạo của con người tài hoa Lưu Quang Vũ, thơ là hồn cốt thâm hậu, chứ không phải kịch nghệ, báo chí, văn xuôi hay hội họa. Thơ là nơi ẩn náu cuối chót của chàng thi sĩ buồn này.
  • xem toàn bộ