ChúngTa.com

Tôi xin lấy bản dịch bài Chiều ngoại ô Mátxcơvacủa ông Vương Thịnh (1934-2010), nguyên Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế - Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch làm ví dụ.

Clip nhạc bài hát Nga "Подмосковные вечера"

Trong vườn không nghe thấy tiếng rì rào

Tất cả chết lặng cho đến sáng (hôm sau)

Nếu như bạn biết được tôi yêu quý dường nào

Những chiều ngoại ô Mátxcơva

Chiều thanh vắng là đây âm thầm gió rì rào

Rừng cây chim muông lắng suốt canh thâu

Hỡi em! Thấu chăng tình bao lời ca trìu mến

Mátxcơva trong chiều vắng thanh bình.

Rừng dương đứng lặng im không một tiếng rì rào,

Màn đêm đang buông xuống im ắng sao!

Bạn ơi biết chăng là

Chiều ngoại ô Matxcơva

Với tôi sâu nặng tình nghĩa nhường nào!

Dịch giả buộc phải thay chữ “vườn cây” thành “rừng cây chim muông”, “chiều ngoại ô Mátxcơva” thành “bao lời ca trìu mến, chiều vắng thanh bình” để lời khớp với nốt nhạc.

Nghĩa:

Dòng sông vừa trôi vừa không trôi

Như làm từ bạc (của) trăng

Bài ca nghe thấy vừa không nghe thấy

Vào những chiều thanh bình này.

Dòng sông nước nhẹ trôi xuôi về phía chân trời

Màn đêm lung linh sáng ánh trăng soi

Vợi xa thoáng đưa lời đây bài ca đầm ấm

Mátxcơva chứa chan vui trong chiều vắng yêu đời

Dòng sông vẫn cuộn trôi hay dừng bước lững lờ,

Bàng bạc trăng suông chiếu sáng đôi bờ.

Vẳng trong gió mơ hồ

Lời tình ca tha thiết,

Tiếng ngân xa đêm hè lặng như tờ.

⁃ Khái niệm “chiều” trong tiếng Việt không giống trong tiếng Nga. Chúng ta coi chiều là khoảng thời gian sau buổi trưa đến khi mặt trời lặn, người Nga lại coi chiều là từ khi mặt trời lặn cho tới lúc đi ngủ. Vì thế dịch giả Vương Thịnh dịch “đêm” là đúng.

⁃ Dịch giả rất tài khi tái hiện được cái huyền ảo, mơ hồ của cảnh quan: dòng sông chảy hay không chảy, bài hát nghe thấy được hay không nghe thấy được...

⁃ Hàn Mạc Tử viết trước khi bài hát này ra đời “Thuyền ai đậu bến sông trăng đó?” là có cùng một tứ sông trăng.

Nghĩa:

Em yêu, sao em ngước nhìn

Đầu cúi thấp?

Thật khó nói ra và không nói ra

Những gì trong tim anh

Kìa em ngước nhìn ai đôi màu mắt nâu huyền

Dường như bao lưu luyến mối tơ duyên

Sao không nói nên lời, trong lòng anh nàng hỡi

Muốn chia em chung ngàn nỗi tâm tình

Này em gái người Nga, sao lặng lẽ mơ màng?

Nhìn nghiêng nghiêng mái tóc óng tơ vàng.

Làm anh xốn xang lòng,

Ngập ngừng không lời nói,

Nói chi đây khi lòng chứa chan tình!

⁃ Khổ thơ này tác giả lặp lại cách nói “vừa nọ vừa kia” để diễn tả sự xao xuyến của con người trước cảnh quan nửa hư nửa thực “không nói nên lời, trong lòng anh nàng hỡi”

⁃ Một lần nữa dịch giả phải bịa ra rất nhiều từ một cách thành công.

Bình minh rõ nét dần

Xin em hãy làm ơn

Đừng quên những chiều mùa hè này

Những chiều ngoại ô Mátxcơva

Cầm tay nhau em nhé ta vui lên

Hỡi em nhớ chăng mình đêm hè bao đầm ấm

Matxcơva trong chiều vắng thanh bình

Hỡi em nhớ chăng mình đêm hè bao đầm ấm

Mátxcơva trong chiều vắng thanh bình...

⁃ Ở khổ cuối này dịch giả bịa rất nhiều nhưng bịa rất tài!

Tôi muốn nói dịch lời bài hát rất khó, khác với dịch tài liệu khoa học, chính trị, công nghệ, rất khác với dịch văn học, càng khác với dịch thơ.

Và tôi muốn cảm ơn bậc tiền bối Vương Thịnh đã cho nhiều thế hệ người Việt yêu bài hát Chiều ngoại ô Mátxcơva một bản dịch ca từ tuyệt vời!