ChúngTa.com

Sự trộn lẫn giữa nghệ thuật, triết học và hàng núi dollar tạo nên một blockbuster của Hollywood. Nhưng Matrix kết thúc như thế nào trong chuỗi dài kinh doanh quanh co và độc đáo?

Đó là một chiều mưa, lạnh giá và thê lương tại London. Nhưng nhà sản xuất Hollywood, Joel Silver lại thấy lòng hào hứng. Trong khi chiếc Mercedes có tài xế riêng len lỏi trên những con đường trơn trượt, ông nhìn ra bầu trời xám xịt và vui vẻ thốt lên: "Một ngày thật tuyệt!"

Ông đang sống trong một thế giới khác? Ông có tri thức siêu việt? Ông là The One? Viên kế toán của ông ắt đã nghĩ thế.

Trong sáu năm qua, cuộc sống của Silver đã đổ vào bộ film fantasy viễn tưởng có tên The Matrix. Là người chịu trách nhiệm chính trong việc phối hợp tạo lập nên serie film hàng tỷ dollar, Silver nhận được về phần mình khoảng 7% phí nhượng quyền hàng hoá và phần còn lại sau khi những nhà trình diễn nhận được phân nửa doanh thu box office. Chúng đủ để mua thật nhiều nắng cho một ngày mây mù phủ mờ.

Cho đến nay, 2 film đầu trong bộ ba Matrix đã thu về 1,9 tỷ USD. Riêng phần 2, The Matrix Reloaded, phát hành đầu năm nay đã thu về hơn 1 tỷ USD về doanh số box office, 1 trò chơi điện tử, 1 soundtrack và các hàng hoá khác. Đĩa DVD phát hành ngày 14/10 chắc sẽ gom thêm ít nhất 200 triệu USD. Ngay cả khi các nhà làm film dừng lại ở 3 bộ film này thì có một điều họ có thể long trọng công bố, tất cả các hoạt động nhượng quyền đem lại doanh thu gần 3 tỷ USD. Silver, người hàng nhiều năm đã lăn lộn cực nhọc tại Hollywood đã nói: "Nó như IPO ( initial public offering - đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ) của tôi."

Muốn thu vào nhiều ắt bạn phải mạo hiểm nhiều. Studio phân phối film, Warner Bros. Pictures của Time Warner cùng với đối tác tài chính của dự án, một ministudio Úc, Village Roadshow Pictures, đầu tư 300 triệu USD một lúc để trình chiếu 2 phần cuối của The Matrix. Khoản phụ thêm 150 triệu USD được cam kết phục vụ cho công tác tiếp thị. Đương nhiên những phần kế tiếp chỉ được bật đèn xanh một khi phần đầu thành công sán lạn, trưởng studio của Warner Bros, Alan Horn thừa nhận.

Mặc dù đã thành công rộng khắp trên thế giới, The Matrix Reloaded chỉ thu về 289 triệu USD tại thị trường nội địa và ngậm ngùi xếp sau Finding Nemo của Disney trong box office mùa hè vừa rồi tại Mỹ. Bây giờ, film thứ 3 trong serie, The Matrix Revolutions, đang được tung ra trong tháng 11. Nó có cùng những ngôi sao, cùng cốt truyện phân tầng cặn kẽ, hành động nhanh và hiệu ứng đặc biệt choáng váng. Một thành công chắc chắn? Không thực sự như thế. Nó có thể thu lợi nhờ lực đẩy nhưng cũng có thể phải chịu đựng sự quá tải. Nếu giới trẻ chẳng mấy chung thủy khám phá ra siêu phẩm số 3 của Hollywood không cool lắm thì nó sẽ nổ tan tác như bom.

Để so sánh, khoảng cách giữa 2 film đầu là 4 năm. Thời gian chờ đợi quá lâu này đã tạo ra sự chờ đón nhiều đến mức ngày film phát hành cuối tháng năm đã thành một chuyên mục đặc biệt 30 phút trên Dateline của NBC, và những ngôi sao trong film lên trang bìa của cả Time và Newsweek.

Tác động truyền thông đã kéo mọi người đến rạp nhưng nó cũng tạo ra sức ép kỳ vọng mà chung sống với gánh nặng này chẳng dễ dàng gì. Những review thờ ơ và khán giả thở dài thất vọng khi credits chạy trên màn ảnh. "Thật khó cho một cuộc trình diễn đáp ứng những mong đợi treo lơ lửng trên tầng bình lưu," Horn than thở.

Điều khả dĩ có thể lôi kéo những người nói không trở lại lần nữa chính là kiểu kết cục hồi sau sẽ rõ của bộ film cuối: Liệu nhân vật của Keanu Reeves, Neo, có thể giải thoát nhân loại khỏi ách nô dịch của chương trình máy tính cài đặt vào não bộ của chúng ta một thực tại giả lập trong khi sử dụng cơ thể con người tạo ra năng lượng? Liệu Neo có thể cứu cộng đồng tự do cuối cùng của trái đất thoát khỏi sự tuyệt chủng không? Liệu anh ta có thực sự là The One?

Có phải là The One?

Tổng thu nhập của The Matrix

The Matrix
Box Office nội địa - 171 triệu
Box Office hải ngoại - 294 triệu
Video/DVD: 398 triệu

The Matrix Revisted
Video/DVD: 11 triệu

The Matrix Reloaded
Box Office nội địa - 289 triệu
Box Office hải ngoại - 453 triệu
Video/DVD (vừa phát hành) - 200 triệu?

"Enter The Matrix" (videogame)
3.25 triệu bản đã bán giá $49.95 - 162 triệu

The Animatrix
2.7 triệu bản đã bán giá $24.95 - 68 triệu

The Matrix Reloaded (soundtrack)
1.85 triệu bản đã bán giá $19.99 - 37 triệu

Hàng hoá ăn theo - 3.5 triệu

Cũng tương tự như sự khác biệt mờ nhạt giữa hiện thực và giả tưởng trong film, công chúng mơ hồ nhận định The Matrix Reloaded như một thất bại tài chính. Nhưng điều đó đã sai. Doanh số box office thế giới của film đã lên đến 742 triệu USD. Videogame "Enter the Matrix" sử dụng 20 triệu USD trong ngân sách làm film đã bán được 3.2 triệu bản với giá $50 một bản, thu lại 162 triệu.

Chín film video ngắn, The Animatrix, giải thích cặn kẽ hơn các tình tiết phức tạp của truyện film đã phát hành bản DVD cùng lúc với phần 2 chiếu rạp. DVD giá 25 USD/đĩa này đã bán được 2.7 triệu bản. Soundtrack film cũng bán ra 1.8 triệu bản thu về 37 triệu USD.

Warner Bros. chịu chi phí phân phối film tại Mỹ và trên hầu hết thị trường thế giới. Sau đó Warner và Village Roadshow cùng chia đôi chi phí 300 triệu cho 2 film cuối cũng sẽ chia lợi nhuận. Thậm chí sau khi phân nửa doanh số box office phải chia cho hệ thống rạp chiếu thì lợi nhuận vào két sắt của các studio và những tay chơi lớn của vẫn còn khá nhiều. Thêm vào cùng Silver là các đạo diễn và một vài diễn viên. Trong 2 film cuối, Keanu Reeves nhận 30 triệu USD và thêm khoảng 7.5% lợi nhuận gộp. Ngôi sao cao giá kế tiếp là Laurence Fishburne nhận 15 triệu USD và chừng 3.75% lợi nhuận.

Các sản phẩm ăn theo film là lộc trời cho đối với nhiều người khác. Jada Pinkett-Smith nhận thù lao khiêm tốn trong 2 film cuối nhưng lại thu về khấm khá trong khoản videogame mà cô là ngôi sao chính. Pinkett-Smith được trao 10% lợi nhuận của game khiến tiền thu về của cô lên gần 5 triệu USD. "Tôi đã kiểm tra kỹ lưỡng," gần đây cô xác nhận. "Thật chỉ biết thốt lên, ‘Wow!'". Khá bất ngờ, những nhân vật chính này đã chia sẻ lại một phần thu nhập cho đội ngũ cán bộ sản xuất.

Hầu hết các nhượng quyền của film Hollywood (như Star Wars hay Lord of the Rings) đều là các `show` trình diễn đắt giá đo ni đóng tấc sẵn cho các chương trình khuyến mãi thức ăn nhanh và thu hút một số lớn khán giả đi xem film. The Matrix có phạm vi hẹp hơn. Do bị xếp loại R (về bạo lực) nên đã loại phân khúc từ 12 tuổi trở xuống ra khỏi thành phần khán giả. Điều này đồng nghĩa với việc những mô hình nhỏ đi kèm Happy Meal sẽ không thấy rơi rớt trên nệm băng ghế xe hơi. Tuy nhiên tổn thất trong khu vực hamburger có lẽ đã từng bước được gỡ lại. The Matrix Reloaded là film xếp loại R thu vào cao nhất trong lịch sử, vượt hơn 200 triệu USD so với ứng cử viên số 2, Terminator 2 của Arnold Schwarzenegger.

Trong các nhượng quyền từ film nhắm đến đối tượng người lớn thì không nhiều film thực sự tiến hành nghiêm túc như The Matrix. Chuỗi film James Bond khởi đầu năm 1962 một cách rất nghiêm túc nhưng sau đó dần chuyển sang hướng khôi hài trùng lắp. Diamonds Are Forever năm 1971 đã thấy Sean Connery châm chọc chị em. The Matrix Revolutions có lẽ cũng đại ngôn với kiểu đối thoại điển hình "Nếu ngày mai chiến tranh qua đi? Liệu chiến đấu có thực sự đáng giá? Liệu hy sinh có hữu ích?".

The Matrix đã được mong đợi là một film bậc trung tề chỉnh của Hollywood khi ra mắt năm 1999. Với chi phí sản xuất 80 triệu USD, trong tuần đầu công chiếu film đã thu về khoản tiền vé đang nể - 28 triệu. Nhưng thông tin truyền khẩu thì khá khủng khiếp. Nó cool về tượng trưng tôn giáo, các pha võ thuật, nhân vật sáng sủa và kỹ thuật film digital tiền phong. Film kiếm tới 450 triệu USD tiền vé trên thị trường thế giới. DVD phát hành cùng năm đã trở thành film đầu tiên vượt quá 1 triệu bản đối với định dạng này với hơn 30 triệu bản.

Cha đẻ của film, hai anh em Larry và Andy Wachowski trong độ tuổi giữa 30 đến từ Chicago đã viết kịch bản cho 2 phần kế tiếp. Họ muốn quay chúng cùng lúc theo kiểu Lord of the Rings. Đoàn là film quay 270 ngày tại Úc và thêm một thời gian nữa tại bắc California, nơi một xa lộ dài 1.6 dặm được xây dựng dành riêng. Tổng cộng có trên 3.600 vai phụ được thuê, 3.500 phục trang được thực hiện và khá nhiều bộ tóc giả được mua cho nhân vật Agent Smith (kẻ nhân bản) đủ để trải thảm một căn nhà bốn phòng ngủ.

Anh em nhà Wachowski viết kịch bản videogame có liên hệ đến nội dung film nhưng kể lại một câu chuyện riêng. Họ cũng thực hiện việc phát triển 9 film hoạt hình ngắn đi sâu vào những tình tiết phía sau The Matrix. Họ tung ra một web site và chi 350.000 USD cho một đoạn film tài liệu đã thu lại 11 triệu USD từ DVD và video.

Bỏ qua tính cult thì truyện film đề cập đến hệ thống tín ngưỡng và một nhóm tiểu văn hoá tân thời bí mật và ảm đạm. Nhưng nếu tác động quá liều lên các phương tiện truyền thông và cố gắng tạo vẻ chính thống cho film có thể làm mất tính độc đáo và khiến các fan thất vọng. Silver quả quyết, "Những gì chúng tôi làm bắt buộc phải cool". Phụ tránh chính về marketing tại Warner, Dawn Taubin đã điều động các đồng nghiệp hoạt động như "cool police". Họ đã nỗ lực rất nhiều. Heineken, Samsung và Coca-Cola được chấp thuận sử dụng các quảng cáo mô phỏng phong cách film, đẩy mạnh tiêu thụ các mặt hàng của họ đồng thời với film. Các quảng cáo của Heineken sử dụng võ thuật và các tuyệt chiêu của những nhân vật trong film. "The Matrix tạo dựng cho chúng tôi tính hợp thời và tương thích đối với phân khúc từ 21 đến 34 tuổi" Steve H. Davis, phụ trách tiếp thị cho Heineken USA tại White Plains, New York cho biết.

Các mã vi tính màu xanh riêng biệt đổ xuống màn hình vào đầu film thứ nhất đã trở thành một hình tượng. Nước giải khát thể thao của Coca-Cola, Powerade, đã tung ra mẫu đóng gói mới trong chai xanh màu Matrix hồi tháng 5. Đêm công chiếu đầu tiên của The Matrix Reloaded tại Cannes, các diễn viên trong film đã hoà cùng hoàng tộc Hollywood trong buổi tiệc trên bãi biển Địa Trung Hải, khui champagne và ngắm pháo hoa màu xanh lá cây bắn lên trên biển.

Tàn cuộc: film thứ 3 chắc chắn sẽ làm film cuối trong serie. Horn của Time Warner tuyên bố ông ta không cố gắng thuyết phục anh em nhà Wachowski làm khác hơn. Nhưng ông thừa nhận "Tôi muốn biết họ còn nghĩ gì khác trong đầu."

Có thể dùng lại câu "Tôi muốn được một mình" của Greta Garbo, anh em Wachowskis tiết lộ thoả thuận của họ với studio quy định họ không xuất hiện quảng cáo hay tiếp xúc với giới truyền thông. Đây có thể là cú quảng cáo tối hậu nhưng cũng dễ gây kết quả ngược. Danh tiếng ngành showbiz phù du như bóng câu qua cửa sổ.

(Theo Forbes)