ChúngTa.com

Năm 2011, trong một bài thơ đọc ở buổi tốt nghiệp tại đại học UC Davis, Mỹ, sinh viên Fong Trần đã làm nhiều người xôn xao khi anh mô tả trong đó một chặng đường dài những suy nghĩ về tính cách của cộng đồng Việt Nam. Bài thơ có tên “Tôi ghét làm người Việt Nam”...

Fong Trần là một nhà thơ trẻ được nhiều người biết đến, và cũng từng được báo Sacramento Bee, California giới thiệu. Phóng viên Thiên An của báo Người Việt ở hải ngoại cũng có viết một bài về sự kiện này. Fong Trần viết trong bài thơ của mình anh phải mất nhiều thời gian lắm để vượt qua nỗi cay đắng tại sao mình lại là người Việt, và rất vất vả mới lấy lại được niềm tin về chủng tộc.

Không phải chỉ riêng Fong Trần, sự chán nản của người Việt với tính cách của người Việt ngay trong nước cũng bộc lộ ngày càng nhiều, qua việc nhìn thấy các câu chuyện trên internet, qua những điều được vẽ nên trên báo chí truyền hình… người Việt giờ đây dường như không còn mến yêu như trong ánh mắt của nhiều người, ngay cả cùng giống nòi.

Một người bạn hay sử dụng internet nói với tôi rằng, chưa bao giờ ông thấy việc nhắc lại, đăng lại, gửi cho nhau… những hình ảnh của Việt Nam xưa nhiều như lúc này. Những bức ảnh ghi lại từng con phố, dáng người, địa danh… kèm theo những câu tấm tắc chứa đầy những điều đáng suy nghĩ “người Việt xưa của mình sao hay quá vậy”. Ẩn trong những câu nói đó, có lẽ là một sự nuối tiếc đăng đẳng. Những cuộc trò chuyện hoài niệm như vậy thường kéo theo những điều so sánh về thế hệ hôm nay, Việt nam hôm nay, với những nhận định muộn phiền và nhiều tranh cãi.

Người Việt hôm nay có lẽ đã ăn ngon, mặc đẹp hơn. Nhưng trái tim giận dữ và khó lường. Trên các trang báo kể lại chuyện một người bị đâm chết chỉ vì dai dẳng đùa với hai chữ “đắng lòng”. Cũng có tin các thanh niên giết nhau chỉ vì bị “nhìn đểu”. Sự phập phồng bất an về tính cách người Việt hiện ra trong các bản tin. Những bài viết ngợi ca con người Việt Nam hiền lành, chất phác, dễ gần… như đang chỉ còn là trong kỷ niệm.

Fong Trần nói trong bài thơ rằng anh chán ghét người Việt khi còn bé, vì người Việt hay nhậu nhẹt, người Việt hay bỏ bê con cái… và anh mất một thời gian dài để tự cứu mình không mất đi ý thức chủng tộc khi tìm ra rằng quá khứ của người Việt rất đẹp, và người Việt vẫn có những điều sâu xa níu giữ anh, trước khi anh quá ngao ngán những biểu hiện hằng ngày trong cộng đồng. Fong Trần nói vì ở quá xa quê hương nên cú sốc đó đã xảy ra trước khi anh tìm về lại được cội nguồn trong tâm thức.

Hoá ra người Việt ở đâu cũng vậy. Nhưng nếu hôm nay Fong Trần đứng trên quê hương của mình, có thể anh sẽ “sốc” trở lại, nhiều hơn nữa. Bên cạnh những thói hư tật xấu nho nhỏ mà nhà văn Vương Trí Nhàn vẫn viết ra từng phần, người Việt hôm nay, dù được ở kề bên cội nguồn của mình cũng vẫn ngày càng lạ hơn, vô tâm hơn, thậm chí là đáng ghê sợ hơn.

Sách xưa Quốc văn giáo khoa thư có dạy rằng đi ngang đám tang nhớ nhường đường và cúi chào người đã khuất. Lúc còn bé, tôi vẫn nhớ những khi mẹ tôi giằng tay tôi lại khi đi đường và nhắc nhường lối cho một đám tang. Tôi mang sự tử tế nhỏ bé đó, được khắc ghi từ thế hệ trước vào lòng mình và sửng sốt ở ngày nhìn thấy đám thanh niên đi trên xe hơi, bóp kèn đi qua một đám tang, thậm chí có người còn thò đầu ra văng tục. Tôi và những thanh niên đó chắc ít khi nào viết sai chính tả, thậm chí tiện nghi và hưởng thụ hơn thế hệ trước biết bao lần. Chính bản thân tôi cũng đã phải ngẫm nghĩ nhiều về chuyện thân phận người Việt của mình. Mẹ tôi, một người phụ nữ Sài Gòn viết đầy những lỗi chính tả và ít hiểu biết về loài người, nhưng phải chăng bà đã có một đời sống đáng tự hào hơn trong một thế hệ Việt Nam bị phai nhạt, so với tôi bây giờ?

Nhiều lần, trên mạng internet, tôi đọc thấy những câu chuyện mà mọi người kể cho nhau nghe về sự tử tế của cảnh sát, của chính quyền hay con người từ quốc gia nào đó. Những câu chuyện mang tính so sánh với hiện thực Việt Nam kèm với những lời mỉa mai đủ để thức và trằn trọc vì sao dân tộc, tổ quốc mình với 39 năm thống nhất trong hành trình Cộng sản, luôn vỗ ngực tự xưng là “ưu việt”, lại đến nông nổi này.

Đúng là con người Việt Nam đang đổi thay, từ quần chúng ngu ngơ cho đến những người đại diện chính quyền. Thậm chí, trong rất nhiều sự kiện, công an, dân phòng, nhân viên hành chánh công quyền… đang đại diện cho một sự hỗn loạn của đất nước này. Cả thế giới đang nhìn thấy người Việt đang biến đổi dị hình qua nhiều năm tháng được giáo dục với tinh thần cộng sản chủ nghĩa. Dân Việt bị cảnh báo như kẻ xấu ở nhiều nước. Người Nhật nhìn các quan chức Việt Nam như “giòi bọ”, Charlie Pryor, một nhà sản xuất truyền thông kiêm nhà văn, viết trên trang blog của mình rằng cảnh sát giao thông là những cướp đường mạt hạng…

Cũng trên các trang báo, tôi nhìn thấy câu chuyện ở Phú Yên, với 4 công an viên đánh đập đến chết một người vô tội, mà các trang báo ghi lại rằng họ bất chấp lời van xin của nạn nhân. Lòng tôi quặn thắt khi nhìn thấy đứa con gái nhỏ hôn lên di ảnh của ba mình. Trái tim Việt Nam hồn nhiên đã rạn nứt ngay từ khi thơ dại. Cũng trên các trang báo, tôi nhìn thấy ở Gia Lai hình ảnh một người phụ nữ uất ức quỳ lạy xin hai chữ công tâm trước cửa toà án, cho một vụ án oan. Dáng người phụ nữ đó không khác gì một người mẹ của tôi, hay của bạn vậy. Những nhân viên nhà nước đó đã được giáo dục điều gì, đã thụ hưởng những gì khi tự mình cào xé hai chữ đồng bào ra khỏi tim mình và tự biến mình thành dã thú trước đồng loại?

Những chuyện như vậy dường như qua nhanh trong tâm trí người Việt, không gây được được quan tâm bằng chuyện một nữ diễn viên bước ra đường quên mặc áo lót. Người Việt còn nghĩ đến nhau trong tình đồng bào nữa không? Những thương tâm đó đã không còn chấn động lòng người nữa rồi? Nhất là ở những người có chức phận? Hay đã có một âm mưu tiêu diệt tình đồng bào nào đó, được dựng nên từ trong bóng tối, để hôm nay, người Việt không còn mến yêu. Người Việt hút máu nhau trên các ngã tư đường, người Việt được vỗ béo và được huấn luyện giỏi, để nhe nanh cắn đồng bào của mình, khi họ xuống đường chống ngoại xâm?

Tôi đọc đâu đó, người ta tạm lý giải rằng người Việt hôm nay giận dữ vì sự phân hoá giàu nghèo đã quá lớn, hoặc đã điên cuồng vì duy vật chất. Đời sống xa hoa của một lớp người bày ra trước mắt đám đông nghẹn ngào từng bữa khó khăn đang là bóng đen tiềm ẩn, xô con người vào những hỗn loạn không thể kiềm chế. Nhưng có phải vậy không? Lịch sử người Việt đã trải qua bao khốn khó, kể cả chiến tranh, hận thù… nhưng có là lạ lùng như hôm nay?

Câu hỏi này tự tôi không thể đủ sức trả lời. Tôi chỉ muốn sẻ chia một suy nghĩ, về nước Việt và người Việt tôi mến yêu trong kiếp sống không có quyền chọn lựa. Tôi muốn nhìn thấy, muốn được ôm chặt những gì mình đã biết và thương nhớ, nhưng mọi thứ đang dường như sụp đổ quanh tôi chầm chậm, rõ ràng. Và tôi cũng muốn hỏi bạn rằng, liệu có phải người Việt hôm nay, vì lẽ gì, đã không còn đủ phẩm chất để còn được mến yêu?