ChúngTa.com

Hỏi: Thưa ông, báo Vietnamnet đang triển khai một chuỗi bài về vấn đề chống độc quyền. Chúng tôi muốn có cuộc trao đổi với ông xung quanh vấn đề này. Trong thông điệp đầu năm Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng có nói về quyết tâm chống độc quyền của Việt Nam. Nhìn vào nền kinh tế Việt Nam hiện nay ông thấy quyết tâm đấy đã được thực hiện đến đâu?

Trả lời: Về mặt lý thuyết, hiện tượng độc quyền ở Việt Nam là hiện tượng phức hợp vì nó là một hiện tượng có nguồn gốc chính trị, có dấu hiệu kinh tế và cả dấu hiệu hình sự. Để chống độc quyền ở Việt Nam, Chính phủ phải giải quyết một số bài toán chứ không phải chỉ có một bài toán.

Hỏi: Ông có thể nói rõ tại sao lại có dấu hiệu hình sự?

Trả lời: Độc quyền trong điều kiện của thế giới hiện đại có dấu hiệu hình sự, bởi vì phải sử dụng nhiều biện pháp phi chính thống, phi luật pháp mới có thể cấu tạo ra trạng thái độc quyền trong điều kiện cả thế giới chống độc quyền. Ví dụ, tập đoàn Microsoft đã bị kiện nhiều lần về tình trạng độc quyền do các sản phẩm của họ chiếm một tỷ trọng thị trường quá lớn. Độc quyền là một hiện tượng bị ngăn chặn toàn cầu. Ngăn chặn độc quyền là bảo vệ bản chất tự do của nền kinh tế.

Chúng ta đang kêu gọi, vận động thế giới thừa nhận chúng ta là nền kinh tế thị trường, chúng ta phải nhớ rằng cái cốt yếu nhất của kinh tế thị trường là chống độc quyền. Chống độc quyền là để duy trì động lực của nền kinh tế thị trường, tức là đảm bảo để thị trường có thể dịch chuyển một cách tự do. Nói cách khác, nền kinh tế thị trường là một nền kinh tế tự do mà độc quyền là phi tự do, cho nên nếu vẫn tồn tại hiện tượng độc quyền trong một nền kinh tế thì nền kinh tế ấy không thể trở thành nền kinh tế thị trường.

Hỏi: Theo ông, liệu có phải do vấn đề lịch sử không?

Trả lời: Tôi cho rằng không phải do vấn đề lịch sử. Mọi cái đều có giá trị lịch sử, nhưng lịch sử không giữ địa vị ghê gớm trong trạng thái phức hợp của hiện tượng độc quyền. Độc quyền không phải là một hiện tượng kinh tế đơn giản. Nó là hệ quả của một hiện tượng xã hội và chính trị, thậm chí cả văn hóa nữa.

Hỏi: Ông có thể nói rõ hơn, vì sao ở Việt Nam độc quyền lại hợp pháp, lại chính thống và được Nhà nước bảo hộ trong một thời gian dài?

Trả lời: Tôi cho rằng nói như thế là oan cho Nhà nước. Nhà nước chúng ta buộc phải bảo hộ. Nhà nước chúng ta không có lịch sử để xây dựng một nền kinh tế thị trường. Hay nói cách khác, Việt Nam không có nền kinh tế thị trường, kể cả đến thời điểm hiện nay. Chúng ta phải xin mới được thừa nhận là nền kinh tế thị trường, mà trên thực tế cũng chưa ai chịu, chỉ có những nước không có kinh tế thị trường công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường.

Hỏi: Nhưng các nước như Đức, Hàn Quốc, Singapore họ đã công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường đấy thôi?

Trả lời: Nếu nói như thế là chúng ta không hiểu vấn đề. Sự công nhận một nền kinh tế là kinh tế thị trường của các nhà chính trị khác với sự xác nhận được thể hiện trong các Hiệp định song phương, đa phương. Tôi có thể công nhận kinh tế của anh là kinh tế thị trường, nhưng khi ký với anh thì tôi vẩn phải cẩn thận. Thế giới rất lịch sự, họ biết cách công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường để động viên Việt Nam, nhưng họ cũng biết cách ngăn chặn sự lợi dụng của Việt Nam đối với các tiêu chuẩn của thị trường. Nếu chúng ta sử dụng các ngôn ngữ ngoại giao để nói về tiêu chuẩn thị trường của nền kinh tế thì chúng ta sẽ không bao giờ mô tả được nền kinh tế thị trường thực sự.

Chúng ta nói về kinh tế thị trường là chỉ nói thuần túy về kinh tế, nhưng như thế chưa đủ. Ví dụ, cho đến bây giờ chúng ta vẫn đang vận động Mỹ bỏ cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam. Mỹ bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam từ năm 1995 và trước đó bỏ cấm vận đối Việt Nam từ năm 1993, nhưng bỏ cấm vận là một khái niệm phức hợp và nó có những cấp độ bỏ cấm vận khác nhau. Thị trường cũng vậy, họ công nhận Việt Nam là kinh tế thị trường trong lĩnh vực buôn bán nông sản, nhưng trong lĩnh vực buôn bán vũ khí thì chưa chắc. Vì nhu cầu tuyên truyền cho nên đôi khi chúng ta gói các sự kiện vào một gói cho dễ nhìn, nhưng trên thực tế không phải như vậy. Vũ khí sát thương là một thị trường. Vẫn còn cấm vận vũ khí sát thương có nghĩa là Việt Nam chưa phải là một nền kinh tế thị trường trong thị trường ấy.

Trở lại câu chuyện độc quyền, tại sao chúng ta lại cần sự độc quyền ấy? Bởi vì chúng ta có một cấu trúc chính trị buộc phải bênh một ai đó. Chúng ta mất rất nhiều thời gian để xử lý những tập đoàn kinh tế như Vinashin, Vinalines, VNPT. Đôi khi chúng ta có cảm giác toàn bộ sức chú ý chính trị của cả hệ thống chính trị chỉ để giải quyết câu chuyện kinh tế nhà nước. Và chúng ta huy động tất cả những nhà kinh tế không chuyên nghiệp để giải quyết các vấn đề kinh tế chuyên nghiệp. Tôi cho rằng để giải quyết vấn đề độc quyền rất khó, vì chúng ta vốn có một cấu trúc xã hội, một cấu trúc chính trị, một cấu trúc kinh tế buộc phải độc quyền ở một số khía cạnh mà chủ yếu liên quan đến các lực lượng kinh tế nhà nước.

Hỏi: Nếu trong trường hợp Việt Nam không độc quyền thì các nhóm lợi ích - những người muốn bảo vệ sự độc quyền - sẽ làm thế nào?

Trả lời: Chuyện nhóm lợi ích tôi chưa muốn đặt vào đây. Hiện nay ở Việt Nam tất cả những sự thảo luận về nhóm lợi ích chủ yếu vẫn là bàn xung quanh cái vỏ của nó. Theo tôi, nhóm lợi ích về bản chất là đa nguyên. Bởi vì khi anh thừa nhận có nhóm lợi ích là anh thừa nhận có người bảo trợ chính trị cho nó. Ở mọi nơi trên thế giới đều thế chứ không phải chỉ có Việt Nam. Bởi vì tất cả các nhóm lợi ích đều đi tìm kiếm bảo trợ chính trị khi nào còn nhà nước. Tại sao chúng ta lại cần các xí nghiệp nhà nước? Để làm cho Nhà nước có những sức mạnh tức thời trong những lúc cần thiết nào đó người ta buộc phải có các lực lượng kinh tế của nhà nước. Rất nhiều người kêu gọi phải tư nhân hóa ngay, đấy là suy nghĩ của những người không chín chắn về chuyện này. Phải có khuynh hướng tư nhân hóa một nền kinh tế, nhưng không phải cứ thế là có ngay một nền kinh tế tư nhân. Chúng ta không thể dùng cái cày cũ để cày tiếp được nữa, nhưng chúng ta cũng không thể đẽo cái cày khác ở giữa đường được nên chúng ta đành phải mượn cái cày của người khác. Chúng ta mượn các yếu tố thị trường để cày thửa ruộng Việt Nam trong giai đoạn xây dựng một nền kinh tế thị trường nửa vời như thế này. Còn cái cày của nền kinh tế phi thị trường cũ chúng ta cũng không vứt bỏ được, cho nên chúng ta buộc phải có định hướng xã hội chủ nghĩa đằng sau. Định hướng xã hội chủ nghĩa chính là vừa cày bằng máy, vừa phải vác theo một cái cày cổ điển để phòng lúc cần.

Độc quyền còn tồn tại trong nền kinh tế của chúng ta là vì thế, tức là nó cần cho các công việc khá chính đáng nếu xét theo lợi ích chung xã hội. Đấy không phải là những lợi ích thông minh, không phải là cách thức thông minh, nhưng không thể nói là không chính đáng được. Củ khoai không phải là một thực phẩm thông minh, nhưng nó rất cần cho người đói. Chúng ta không làm thơ về củ khoai trong thời đại này được, nhưng chúng ta vẫn phải cất giấu nó để đề phòng. Độc quyền ở ta có động cơ chính đáng như thế.

Còn nhóm lợi ích cũng là một phức hợp, nó có hai tầng, thứ nhất là các nhóm lợi ích chính thống. Ví dụ, các tỉnh khác nhau là những nhóm lợi ích chính thống khác nhau. Hải Phòng và Quảng Ninh là hai nhóm lợi ích, nếu Quảng Ninh khai thác cảng tốt thì Hải Phòng không còn lợi thế về cảng nữa. Chúng ta xây sân bay Cát Bi là tốt, nhưng nếu chúng ta đầu tư vào làm sân bay Vân Đồn thì liệu sân bay Cát Bi có vấn đề không? Đấy là những nhóm lợi ích mà tôi gọi là nhóm lợi ích tương đối chính thống. Còn bên dưới sự chính thống ấy là các nhóm lợi ích khác, các nhóm đầu tư cho các dự án công khai. Cuộc đấu tranh giữa các nhóm lợi ích cần sự bảo trợ chính trị cho nó. Lực lượng để bảo trợ chính trị cho các nhóm lợi ích không nằm trong mặt bằng công khai của các nhóm, mà nó nằm ở mặt bằng dưới. Cái đó chính là tiền đề cho đa nguyên chính trị.

Có một nhà chính trị cấp trưởng ban của Đảng hỏi tôi về vấn đề này, tôi nói: nếu các anh sa lầy vào việc thảo luận các nhóm lợi ích một cách công khai thì các anh rơi vào bẫy của nó. Các nhóm lợi ích không nằm ở tầng công khai, mà nằm ở dưới đó, bởi vì nó là động lực để tạo ra đa nguyên chính trị. Nếu như chúng ta thừa nhận các nhóm lợi ích là công khai thì đến lúc nào đó, giở trang sau ra là thành đa nguyên chính trị. Cho nên trong cuộc đấu tranh chính trị này nếu người cầm trịch không đủ trí tuệ rất dễ sa vào bẫy. Chính vì những lẽ đó mà tôi mới nói độc quyền là một khái niệm phức hợp.

Hỏi: Ông nói độc quyền sẽ bảo vệ lợi ích của nhà nước ở một mặt nào đấy, nhưng nhìn vào tình trạng độc quyền của chúng ta hiện nay thì không phải thế?

Trả lời: Tôi không bao giờ nói độc quyền bảo vệ lợi ích nhà nước. Độc quyền bảo vệ nhiều cấp độ lợi ích, trong đó có lợi ích nhà nước.

Hỏi: Nhưng rất nhiều người nhìn thấy rõ ràng sự độc quyền trong nền kinh tế hiện nay đang mang lại những hậu quả phản tác dụng, đi ngược lại những mong muốn ban đầu của nhà nước?

Trả lời: Nói như thế là không đúng. Không phải độc quyền luôn luôn bảo vệ các lợi ích tiêu cực. Bởi vì độc quyền đã giúp chúng ta thắng Mỹ. Những vấn đề liên quan đến cuộc chiến tranh Đông Dương vẫn còn kéo dài cho đến bây giờ. Thượng nghị sĩ John McCain và Nhà trắng đang bàn về việc bỏ cấm vận bỏ vũ khí sát thương, đang bàn về việc châm trước cho Việt Nam một số tiêu chuẩn về nhân quyền để gia nhập TPP. Tất cả những chuyện như vậy là di họa của chiến tranh Đông Dương. Lịch sử liên tục và không bị ngắt đoạn bởi bất kỳ cái gì. Bây giờ chúng ta vẫn đang phải tiếp tục giải quyết vấn đề chiến tranh Đông Dương. Những vấn đề chúng ta đã giải quyết ở Campuchia, đó chính là kết quả của chiến tranh Đông Dương. Chúng ta đang giải quyết vấn đề với người Trung Hoa, đấy cũng là giải quyết kết quả của chiến tranh Đông Dương, bởi chúng ta nợ Trung Quốc để tiến hành cuộc chiến tranh Đông Dương và bây giờ là lúc họ đòi. Do tầm nhìn lịch sử, do vội nên có thể quên mặc áo ra đường. Chính trị cũng có những lúc vội quên cả mặc áo. Vội là vì chúng ta thực hiện một cuộc chiến tranh, chúng ta tự tha thứ cho mình những sơ suất có tính chất pháp quyền. Trạng thái ấy kéo dài và cho đến bây giờ người Việt mới bắt đầu đi những bước đầu tiên để giải quyết hậu quả của chiến tranh Đông Dương trong các quan hệ chiến lược.

Giới trí thức cấp tiến đôi khi có những đòi hỏi bức xúc. Tôi không nghĩ điều đó là xấu, bởi vì giục giã người ta phải chạy thì không có gì xấu. Tuy nhiên, chỉ giục người ta chạy khi ở trên đường bằng, còn lúc người ta ở bên mép vực thì phải để ý, nếu giục quá mà người ta sa chân xuống thì người ta cũng lôi cổ cả mình xuống luôn.

Hỏi: Các nhà cấp tiến thì yêu cầu chúng ta phải giải quyết nhanh bài toán độc quyền, còn ông thì nói bài toán độc quyền này không thể giải quyết vội vàng. Vậy theo ông hình dung thì việc giải quyết vấn đề độc quyền phải có những lộ trình thế nào?

Trả lời: Phải cải cách một cách toàn diện xã hội Việt Nam, từ chính trị, văn hóa đến kinh tế. Phải nói rằng so với những năm 1980 xã hội Việt Nam hiện nay tốt hơn nhiều, đó là kết quả của một cuộc cải cách rất tích cực. Nói không thấy gì là không đúng, là phủ nhận một số thành quả. Tôi là một trong những ví dụ được hưởng lợi thật sự từ chính sách đổi mới và mở cửa.

Hỏi: Đó là một cuộc phá rào trong kinh tế của chúng ta ở giai đoạn ấy?

Trả lời: Không phải phá rào. Đó là một cuộc cải cách chính trị thật sự. Phá rào là một cách dùng chữ sai mà một số người gán cho thời kỳ ấy. Phải nói rằng đó là một quá trình thể nghiệm chính trị rộng lớn trong lĩnh vực kinh tế để tìm ra một quyết định có quy mô toàn diện đối với cải cách kinh tế. Những người cộng sản Việt Nam đã tìm ra được một đáp án rất hay là không thể cải cách kinh tế nếu không đồng thời cải cách chính trị, và họ gọi cuộc cải cách chính trị của họ là đổi mới tư duy. Họ gọi một cách khiêm tốn và kín đáo để tránh khiêu khích người láng giềng chưa kịp làm điều ấy.

Về mặt chính trị, phải nói rằng Trung Quốc đang lạc hậu so với chúng ta. Trung Quốc không có những trạng thái tự do ngôn luận như ở Việt Nam đang có. Ở Trung Quốc không có nhiều ngân hàng tư nhân như Việt Nam. Việt Nam là kết quả của những thể nghiệm kinh nghiệm không chỉ của người Trung Quốc mà của cả người Nga. Việt Nam là sự trộn lẫn ba thứ, phương Tây, Trung Quốc và Nga. Nga là khía cạnh những kinh nghiệm xây dựng khu vực bất hợp pháp của một nền kinh tế, mà đấy là một giải pháp. Tôi có tiếp xúc với tổng thống Hungary ở những khóa đầu của thời kỳ mở cửa, ông ấy nói rằng đôi khi chúng tôi mắt phải nhắm hờ, phải tảng lờ một số khu vực để nó phát triển, bởi vì nếu không tảng lờ chính trị đối với nó thì nó không phát triển được. Người Hungary vào giai đoạn đầu tiên của chính sách cải cách đã dùng giải pháp tảng lờ như thế. Ông ấy còn định lượng là khu vực được tảng lờ để cho nó phát triển chiếm 36% tỷ trọng của nền kinh tế. Còn Trung Quốc là sự kết hợp một cách cưỡng bức giữa xây dựng một nền kinh tế với giữ gìn sự độc quyền lãnh đạo của đảng với một ý chí mạnh mẽ. Kinh nghiệm giữ gìn vai trò của đảng chủ yếu được xây dựng từ Trung Quốc. Chắc chắn trong hàng chục năm tới, nếu đảng cộng sản Trung Quốc vẫn còn tồn tại thì chúng ta vẫn phải học cách của họ. Bởi vì Trung Quốc sợ nhất Đảng cộng sản Việt Nam sụp đổ. Đảng cộng sản Việt Nam sụp đổ là một tấm gương của sự sụp đổ ngay bên nách Trung Quốc. Nếu để điều đó xảy ra có nghĩa là Trung Quốc chứng minh rằng mình không có năng lực điều khiển chính trị đối với các quốc gia ở ngay sát nách, tức là nó thể hiện tính không có sức mạnh chính trị của nền chính trị Trung Quốc, cho nên Trung Quốc buộc phải kiểm soát được sự ổn định chính trị ở Việt Nam. Có lẽ họ cũng sẽ hỗ trợ Việt Nam để kiểm soát chuyện ấy. Họ có nhu cầu để kiểm soát cho họ, và họ có nhu cầu hỗ trợ cho mình kiểm soát. Cho nên việc hợp tác giữa những người cộng sản Trung Quốc và Việt Nam là một tất yếu.

Hỏi: Bao nhiêu năm nay chúng ta vẫn loay hoay với việc xóa bỏ độc quyền, đồng ý rằng nó sẽ cần có thời gian, nhưng đến 2018 chúng ta sẽ phải thực hiện đúng cam kết với WTO?

Trả lời: Trên thế giới này WTO không đủ uy lực để bắt tất cả mọi đối tượng tham gia thực hiện các cam kết. Cam kết của WTO giống như việc một người vợ chưa cưới giữ lời hứa chung thủy. Tất nhiên người ta không phản bội nhau, nhưng người ta có thể trì hoãn các lời hứa. Năm 2018 không phải là lúc chúng ta trả bài WTO về vấn đề cam kết độc quyền. Biết đâu đến 2018 WTO lại giải thích hiện tượng độc quyền theo một định nghĩa khác.

Khuynh hướng bảo hộ mậu dich bắt đầu quay trở lại nhiều nơi trên thế giới. Bảo hộ mậu dịch chính là biểu hiện lỏng hơn, biểu hiện nhẹ nhàng hơn hay là biểu hiện thị trường hơn của khái niệm độc quyền. Tôi không nghĩ rằng chúng ta sẽ bế tắc trong chuyện thực hiện các cam kết ở thời điểm 2018. Vấn đề là người Việt Nam có xây dựng nổi nền kinh tế thị trường không. Bởi vì muốn xây dựng nền kinh tế thị trường thì phải có một lộ trình xóa bỏ độc quyền. Cho nên thủ tướng có đưa ra chính sách tái cơ cấu nền kinh tế, đặt trong đó trọng tâm là tái cơ cấu các doanh nghiệp nhà nước. Trọng tâm của tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước là cổ phần hóa, tức là tư nhân hóa ở một mức độ phù hợp với các định nghĩa của Việt Nam. Việc này vất vả, không dễ thực hiện và cũng khó thành công rực rỡ như mong muốn, nhưng chắc chắn nó cũng sẽ nhúc nhích để chứng tỏ là nó còn thở và chưa chết. Một nền kinh tế chỉ cần thở và chưa chết đã là một cái khó trong điều kiện hiện nay.

Hỏi: Nhiều người nói rằng vấn đề độc quyền sẽ làm trì trệ nền kinh tế?

Trả lời: Độc quyền tức là tiêu diệt động lực của nền kinh tế thị trường, tức là không cạnh tranh hay là cạnh tranh hạn chế làm tốc độ phát triển chậm lại. Chống độc quyền tức là nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế, do đó làm cho nền kinh tế phát triển thuận lợi hơn.

Hỏi: Có một ví dụ rất cụ thể của Việt Nam trong vấn đề chống độc quyền, là vấn đề hạ tầng viễn thông. Khi mới chỉ có Vinaphone và Mobiphone thì người dân phải sử dụng với giá đắt, nhưng khi có thêm mạng Vietel thì có một cuộc cách mạng về viễn thông?

Trả lời: Đấy không phải là cách mạng. Có một bà gánh một gánh cá mới đến chợ bán thì cá ở chợ sẽ rẻ đi đôi chút. Sự xuất hiện của Vietel giống như sự xuất hiện của một bà bán cá mới và hiện tượng giảm giá là phản ứng rất bản năng của cái gọi là nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên nó chỉ là trạng thái ban đầu. Vietel, Vinaphone và Mobiphone đều là sở hữu nhà nước, khi Đảng thấy rằng cả ba mạng này không được cạnh tranh với nhau để gây thất thoát, để thu lợi thì sẽ có sự hợp tác. Ở nước chúng ta đã có sự ký kết hợp tác giữa tòa án, chính phủ và viện kiểm soát với nhau bất chấp nguyên lý tam quyền phân lập, một nguyên lý cổ điển của nền chính trị nhân loại. Chúng ta đã từng có sự hợp tác như vậy thì sự hợp tác giữa ba mạng điện thoại di động cũng có thể có. Bây giờ người ta đã thừa nhận hôn nhân đồng tính thì sự hợp tác giữa ba mạng viễn thông của nhà nước hoàn toàn có thể xảy ra. Hợp tác giữa ba mạng viễn thông nhà nước với nhau là hiện tượng đồng tính trong kinh tế.

Hỏi: Để tránh những hiện tượng đồng tính ấy thì chúng ta phải làm gì?

Trả lời: Chúng ta phải có luật chống độc quyền. Luật chống độc quyền tức là chống các liên minh kinh tế tạo ra hiện tượng độc quyền trên thị trường. Luật ấy chính là bộ máy động lực để duy trì tính tự do của một nền kinh tế thị trường.

Hỏi: Tại sao việc ấy chúng ta không làm được?

Trả lời: Không làm được vì làm là tự tiêu diệt mình. Nhà nước chúng ta vừa là cầu thủ lại vừa là trọng tài, chúng ta không thể nào đưa ra luật qui định rằng nếu có một cái còi trên miệng thì không được đá bóng. Thủ tướng vừa là tổng tư lệnh của một nền kinh tế, vừa là tư lệnh của một khu vực kinh tế. Thủ tướng chịu nhiều sức ép. Một mặt là sức ép quốc tế trong việc xây dựng một môi trường tốt để có thể chống độc quyền, tức là xây dựng nền kinh tế thị trường. Nhưng mặt khác, các cơ quan kinh tế trung ương lại gây sức ép với Thủ tướng là phải làm thế nào để chúng tôi tồn tại. Điều hành một nền kinh tế nhà nước rất tốn kém. Để bành trướng khu vực kinh tế ấy phải tiêu tốn phần lớn năng lượng của toàn bộ nền kinh tế. Cho nên, Chính phủ giống như một người bị giằng xé giữa một biển mênh mông những người đàn bà đẹp với bà vợ thân yêu của mình là nền kinh tế quốc doanh. Đấy là cái kẹt của Chính phủ và Thủ tướng. Thủ tướng không chống độc quyền được. Chống độc quyền thì khu vực quan trọng mà thủ tướng làm tư lệnh sẽ gặp khó. Nhưng nếu không chống độc quyền thì các khu vực khác và các nền kinh tế thế giới sẽ phản đối thủ tướng vì thủ tướng không tạo cho nó các quyền tự do.

Hỏi: Vậy cuối cùng chúng ta có muốn chống độc quyền không?

Trả lời: Chúng ta chống, nhưng chúng ta kéo dài sự chống ấy cho đến khi nào nó gặp các điểm thuận lợi. Đó chính là nghệ thuật cải cách chính trị, kinh tế và văn hóa ở những nước như Việt Nam.

Hỏi: Như ông nói thì chính sách của nhà nước ta với việc xử lý bài toán độc quyền là đúng đắn?

Trả lời: Không đúng đắn mà thực tế. Thực tế và đúng đắn là hai khái niệm khác nhau. Nó thực tế và tất yếu, không phải là phù hợp. Phù hợp tức là sắp đặt được. Ở đây chúng ta không sắp đặt được. Chính phủ không sắp đặt được, Thủ tướng muốn cũng không làm được, đành phải kéo lê tình trạng này, không có cách gì khác.

Phân tích của tôi còn chưa đặt Việt Nam vào trong toàn bộ những sự phức tạp của nền kinh tế thế giới. Ví dụ người Mỹ cần Việt Nam cho nên rủ rê Việt Nam vào TPP. Đòi hỏi của TPP trong những giai đoạn như hiện nay sẽ khác với những đòi hỏi công bằng hay khách quan vào những lúc khác. Việt Nam tranh thủ vào lúc này trong khi vẫn còn những vấn đề về nhân quyền, về độc quyền, đấy là thực tế quốc tế, thực tế địa chính trị. Cho nên cải cách là phải dọ dẫm những áp lực được áp đặt lên trên một xã hội.

Hỏi: Khi nhà nước có quyết định về độc quyền thị trường vàng, có một doanh nhân đã nói rằng sự độc quyền sẽ tạo ra môi trường cho những quả trứng mafia nở. Những quả trứng này sẽ điều khiển nền kinh tế và đưa cả nền chính trị theo chiều hướng bất lợi mà chúng ta không kiểm soát được. Ông nghĩ thế nào về ý kiến đấy?

Trả lời: Ý kiến ấy không sai những cũng không đúng. Có rất nhiều nền kinh tế không độc quyền, rất thị trường, nhưng những quả trứng mafia vẫn chất từng rổ. Ví dụ, Yakuza ở Nhật, Ngũ đại gia đình ở New York, v.v. và rất nhiều thứ tương tự ở Nga. Mafia là những virus Ebola tồn tại trong tất cả các thực thể kinh tế trên thế giới này, kể cả nền kinh tế độc quyền và không độc quyền. Khi virus ấy phát tác, nó sẽ điều khiển nền kinh tế. Lúc nào những lực lượng mafia cũng điều khiển một nền kinh tế, và chúng ta gọi nó là nhóm lợi ích. Mọi chính phủ phải đủ thông thái để chống lại sự điều khiển của các tập đoàn mafia. Chúng ta không thể tiêu diệt các tập đoàn mafia để môi trường sạch sẽ hoàn toàn để Chính phủ có thể điều hành một nền kinh tế đầy hoa thơm cỏ lạ. Chính phủ buộc phải đối đầu với mafia.

Chúng ta phải có lý thuyết, nếu chúng ta nhầm lẫn giữa quản lý kinh tế với quản lý xã hội thì chúng ta không quản lý được. Nếu chúng ta muốn quản lý mafia thật sự thì không quản được. Mafia là một thuộc tính của xã hội, nó có ở mọi nền kinh tế. Nó có trước hết ở kinh tế, sau đó len lỏi vào chính trị. Khi nó len lỏi vào chính trị thì nó trở thành yếu tố thao túng chính sách. Tất nhiên thao túng chính sách cũng nhằm mục tiêu kinh tế. Mafia ít có những tham vọng ngoài kinh tế, nhưng nó thực hiện bằng mọi cách để thao túng kinh tế, kể cả gây chiến tranh giữa các quốc gia. Nhiều cuộc chiến tranh ở trên thế giới này là kết quả của hoạt động mafia. Mafia là một yếu tố có thực trong cuộc sống, tùy mức độ khác nhau mà nó chi phối, điều khiển và thao túng các cấp độ khác nhau của một nền chính trị. Hiện nay mafia đang tác động đến nền chính trị của chúng ta qua khái niệm mà Đảng ta gọi một cách thân thiện là nhóm lợi ích.

Định nghĩa không đúng và mô tả không đúng sẽ hướng dẫn một chuỗi hành động không đúng. Mafia không phải là địch để săn đuổi, mafia là các yếu tố tiềm ẩn. Lúc đầu nó là những con sán nằm yên lặng trong các thớ, các mô khác nhau của cơ thể. Nó có năng lực to lên để giải quyết các vấn đề và sau đó lại thu gọn lại. Nó tồn tại vĩnh viễn. Rất nhiều những tên tuổi, những dự án được mô tả một cách đẹp đẽ là những dự án mafia. Nhiều mafia mang lại cho ngân sách là những nguồn thu khổng lồ đã được biểu dương, thậm chí được phong anh hùng.

Hỏi:Nghĩa là phải nhìn nhận mafia một cách đúng đắn và tích cực hơn?

Trả lời: Phải nhìn nhận thực tế hơn mới có thể nghĩ ra được biện pháp chung sống. Tiêu diệt không phải dễ. Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc cũng định tiêu diệt, nhưng so những cái mà người Trung Quốc có với những gì Tập Cận Bình tiêu diệt được giống như người chữa vảy nến, chữa được những vết trên mặt chứ không chữa được gốc của bệnh. Trung Quốc cũng là một nền kinh tế mà mafia thao túng. Đảng cộng sản Trung Quốc buộc phải thực hiện những chiến dịch khổng lồ để khắc phục, hạn chế. Có lẽ đến bây giờ chủ tịch Tập Cận Bình và Đảng cộng sản Trung Quốc cũng phát hiện ra rằng việc cạo rửa tham nhũng và mafia khó hơn nhiều so với việc chi phối hệ thống điều khiển nó. Hay nói cách khác, người ta chỉ có thể tiêu diệt mafia trên cơ sở các công cụ có được từ việc xây dựng nền kinh tế thị trường. Chống độc quyền chính là một trong những công cụ như vậy.