ChúngTa.com

Nếu không phải là một ‘fan cứng’ của bộ tiểu thuyết ‘The Hunger Games’ thì chắc chắn bạn sẽ cảm thấy khó hiểu với một vài tình tiết trong phần phim mới ra mắt: ‘The Mockingjay Part 1’. Đặc biệt là về ý nghĩa loài chim tưởng tượng ‘Húng nhại’ và bài hát ‘Cây treo cổ’ khá ám ảnh.

Biểu tượng của cách mạng: Chim Húng nhại

Trong phim, Katniss Everdeen được một cụ bà tặng cái ghim cài áo mang hình dáng con chim ‘Húng nhại’ (tên gốc: Mockingjay) tại chợ trời. Tuy nhiên, trong nguyên tác tiểu thuyết, chính Madge - con gái ngài Thị trưởng Quận 13 và là bạn thân của cô, đã tặng cho cô vào dịp gặp mặt trước khi bắt chuyến tàu đến Capitol. Cái ghim này vốn thuộc về cô ruột của Madge - Maysilee Donner, người đã chết trong Đấu trường Sinh tử kỳ thứ 50.

Hình ảnh chim húng nhại trên bìa cuốn tiểu thuyết

Tại Panem, loài chim húng nhại từ lâu đã là biểu tượng của sự nổi loạn và cách mạng. Mặc dù vậy, khô;ng phải ai đeo nó cũng nhận ra ý nghĩa này, đặc biệt là đám người sinh sống tại Capitol, thường chỉ xem nó như một trào lưu thời trang không hơn không kém.

Trong cuộc nội chiến giữa Quận 13 và Capitol xảy ra vào (ít nhất) 75 năm trước, quân đội Capitol đã chế tạo ra hàng loạt những con vật biến đổi gien và sử dụng chúng như một loại vũ khí sinh học. Họ đặt tên cho chúng là "muttations" (viết láy từ "mutation" - đột biến).

Trong số đó, có một loài khá đặc biệt là con chim "Jabberjay" (tạm dịch: húng nhây), có khả năng ghi nhớ và lặp lại toàn bộ cuộc đối thoại của con người. Chúng là loài chim đưa tin, chỉ có giống đực, được thả đến những vùng địch đang ẩn náu. Sau khi thu được tiếng, chúng sẽ bay trở lại trung tâm để được ghi âm lại. Phải mất một thời gian dài phiến quân mới nhận ra điều gì đang xảy ra và họ đã tương kế tựu kế, cố tình sắp đặt những cuộc đối thoại giả nhằm tung hỏa mù cho Capitol. Kết quả, những trung tâm đó đã bị đóng cửa và loài chim này bị bỏ rơi cho đến chết ở vùng hoang vu. Tuy nhiên, chúng không chết, mà thay vào đó, lại còn giao phối với giống chim nhại mái (một loài chim có thật) và cho ra đời húng nhại.

Húng nhại mất đi khả năng phát âm từng từ nhưng vẫn có thể nhại các giọng khác nhau của con người, từ giọng cao thánh thót của trẻ con đến giọng trầm của đàn ông. Ngoài ra, chúng còn có thể hót lại những bài hát, không chỉ vài nốt mà là cả bài với những đoạn điệp khúc, nếu bạn đủ kiên nhẫn hát cho chúng nghe và chúng thích giọng hát của bạn (một ưu ái không phải ai cũng có).

Katniss Everdeen, cha cô và Prim là 3 trong số ít những người sở hữu giọng hát được húng nhại ưu ái. Ông thường huýt gió hoặc hát cho chúng nghe những bài dài để rồi sau khi ngưng một lúc, chúng luôn hót đáp lại. Theo Katniss, giọng cha cô "thật ngọt ngào, cao vút, trong veo, đầy sức sống khiến cho người ta cảm thấy xốn xang khôn tả". Đối với Katniss, loài chim này mang lại cảm giác an ủi, như một sợi dây liên lạc giữa cha và cô, bảo vệ cô.

Cái ghim cài áo của Katniss

Cinna - nhà tạo mốt của Katniss, đã cố tình dán hình ảnh chim húng nhại vào cô.

Ý nghĩa loài chim húng nhại, theo nhiều người tại Panem nhận định, chính là "cái tát vào mặt đám người Capitol". Bởi vì không những không tiệt chủng mà loài chim đó còn tiến hóa thành một hình thái khác tốt hơn trước và bất tuân phục. Chính vì thế, khi Katniss đeo cái ghim có hình húng nhại tham dự Đấu trường Sinh tử lần thứ 74, Tổng thống độc tài Snow đã rất khó chịu. Trong Đấu trường, Katniss lại cứu và thương xót cho Rue - vật tế từ Quận 11 và liều chết với Peeta, bất chấp sự đàn áp của Ban tổ chức. Chính những yếu tố này đã khiến cho Katniss ngầm biến thành biểu tượng của một cuộc cách mạng vốn đã âm ỉ từ lâu.

Kết quả như thế nào thì mọi người cũng đã biết, hoặc đi xem phim sẽ biết.

Bài hát ‘Cây treo cổ’ (Tên tiếng Anh: The Hanging Tree)

Không có bất kỳ câu chuyện hay truyền thuyết cụ thể nào từng được đề cập trong bộ tiểu thuyết giải thích về nguồn gốc của “Cây treo cổ”. Chỉ biết rằng khi còn nhỏ Katniss đã được cha dạy cho bài hát trong những buổi đi săn. Vốn nhạy cảm với âm nhạc cộng thêm giai điệu như thơ và dễ hòa âm, Katniss thuộc ngay và hát đi hát lại như một thói quen mà không hề mảy may quan tâm đến phần nghĩa đen có phần hơi rùng rợn của nó.

Nguyên văn của bài hát “Cây treo cổ”:

"Are you, are you
Coming to the tree
They strung up a man
They say who murdered three.
Strange things did happen here
No stranger would it be
If we met at midnight
In the hanging tree.

Em có, em có
Đến bên cái cây
Nơi họ treo cổ người đàn ông
Kẻ họ nói đã giết ba người
Nơi đây đã xảy ra bao điều kỳ dị
Nào còn chi lạ lẫm
Nếu chúng ta gặp vào lúc nửa đêm
tại cây treo cổ

Are you, are you
Coming to the tree
Where dead man called out
For his love to flee.
Strange things did happen here
No stranger would it be
If we met at midnight
In the hanging tree.

Em có, em có
Đến bên cái cây
Nơi kẻ chết kêu gọi
Tình yêu đời mình cùng chạy trốn
Nơi đây đã xảy ra bao điều kỳ dị
Nào còn chi lạ lẫm
Nếu chúng ta gặp vào lúc nửa đêm
tại cây treo cổ

Are you, are you
Coming to the tree
Where I told you to run,
So we'd both be free.
Strange things did happen here
No stranger would it be
If we met at midnight
In the hanging tree.

Em có, em có
Đến bên cây
Nơi anh đã bảo em chạy trốn
Để cả hai có thể cùng tự do
Nơi đây đã xảy ra bao điều kỳ dị
Nào còn chi lạ lẫm
Nếu chúng ta gặp vào lúc nửa đêm
tại cây treo cổ

Are you, are you
Coming to the tree
Wear a necklace of rope,
Side by side with me.
Strange things did happen here
No stranger would it be
If we met at midnight
In the hanging tree.

Em có, em có
Đến bên cái cây
Với cọng dây thừng trên cổ
Bước chung bước với anh
Nơi đây đã xảy ra bao điều kỳ dị
Nào còn chi lạ lẫm
Nếu chúng ta gặp vào lúc nửa đêm
tại cây treo cổ"

Vào một ngày, sau khi trở về nhà từ buổi đi săn trong rừng cùng cha, Katniss ngồi trên sàn bên cạnh em gái Prim, khi ấy chỉ mới chập chững biết đi, và làm một cái vòng cổ bằng dây thừng cũ. Cô rõ ràng đã lấy cảm hứng từ bài hát (Đoạn: ‘Em có đến bên cây, đeo cái vòng dây thừng trên cổ). Bỗng nhiên, mẹ cô giựt lấy cái vòng ném đi và quát mắng to tiếng. Bất ngờ vì hành động này, Katniss đã bung ra khỏi nhà và trốn dưới bụi kim ngân trên đồng cỏ sau nhà. Cha cô tìm được cô ngay lập tức, vỗ về và bảo rằng không sao hết, chỉ là không ai trong gia đình nên hát bài đó nữa. Mẹ muốn cô quên nó đi. Katniss khắc sâu từng chữ vào não và thực hiện lời dặn đó rất nghiêm khắc.

Mặc dù vậy, sau khi cha của cô qua đời, “Cây treo cổ” lại trở về trong đầu của Katniss. Và lúc này đây, cô mới ngồi phân tích nội dung của bài hát.

Theo Katnisss trong cuốn tiểu thuyết: "Đoạn đầu nghe như một chàng trai cố rủ bạn gái hẹn hò bí mật vào lúc nửa đêm. Nhưng địa điểm hẹn lại rất kỳ quặc: Cây treo cổ - nơi một người đàn ông bị treo cổ vì tội giết người. Người yêu của kẻ sát nhân chắc hẳn có liên quan tới vụ giết người, hoặc có thể đằng nào người ta cũng sắp trừng phạt cô, vì hồn ma của anh kêu gọi cô hãy chạy trốn. Rõ là quái đản, chỗ hồn ma biết nói ấy, nhưng đến đoạn ba mới gọi là sởn da gà.

Ta nhận ra người hát bài hát này chính là kẻ sát nhân đã chết. Anh ta vẫn quanh quất bên cây treo cổ. Và dẫu có bảo người yêu tháo thân thì anh ta vẫn không ngừng hỏi cô có đến gặp mình không. Câu, Cho tôi nhắn nhủ ‘Chạy đi để ta cùng tự do’, là câu rắc rối nhất vì ban đầu tưởng rằng anh ta đang nói về lúc bảo cô gái bỏ trốn, có lẽ là đến nơi an toàn. Nhưng sau ta lại tự hỏi có phải anh ta muốn bảo cô hãy chạy đến với mình không. Với cái chết. Ở khổ cuối, rõ ràng đó chính là điều anh ta chờ đợi. Người yêu chàng trai, cổ tròng dây thừng, treo lủng lẳng bên anh ta".

Mẹ của Katniss, có lẽ đã cho rằng bài hát quá phức tạp đối với một đứa bé 7 tuổi. Đặc biệt là với đứa dám tự làm cho mình một cái vòng bằng dây thừng để quấn quanh cổ. Ngoài ra, tại quận 12 – nơi Katniss sinh sống, cũng từng có rất nhiều người bị hành hình theo cách này. Bà Everdeen rõ ràng không muốn con gái mình nhắc quá nhiều về cái hình ảnh thê lương ẩn trong bài hát.

Ngay cả Jennifer Lawrence, người thủ vai Katniss, cũng từng chia sẻ “Cây treo cổ” quá bi thương, đến nỗi cô không thể hát nó trước mặt mọi người và yêu cầu đạo diễn cho phép mình nhép miệng trên nền giọng của nữ ca sĩ Lorde. Tất nhiên là yêu cầu này đã bị từ chối và chính Jennifer là người đã trình bày nó trên màn ảnh rộng.

Trong phim, Plutarch và Tổng thống Coin của Quận 13 đã sử dụng hình ảnh Katniss hát "Cây treo cổ" như một lời kêu gọi chiến đấu (thế từ "rope" thành "hope" - hy vọng). Thế nhưng khác với đoạn tuyên truyền trước, bài hát chết chóc này lại khiến cho phiến quân... không sợ chết. Hệ quả là nhiều người đã tự sát và bỏ mạng khi cố gắng phá hủy nhà máy thủy điện ở Quận 5. Nói tóm lại, tất cả chỉ là những quân cờ trên vũ đài chính trị Panem - nơi đang diễn ra cuộc chiến giữa Tổng thống Snow và Tổng thống Coin. Với họ, sinh mạng con người là không quan trọng khi đặt cạnh hòa bình và lợi ích quốc gia (hoặc cá nhân họ).

"Mockingjay Part 1" hiện đang được công chiếu rộng rãi trên toàn quốc.