ChúngTa.com

“Thần hậu mệnh” của con người

Khởi thủy, chó được sử dụng giúp con người săn bắn, trông nom nhà cửa và các đàn gia súc. Từ mấy chục năm nay cho cứu người bị vùi lấp các đống đổ nát sau động đất hoặc bão tuyết. Chó cũng giúp chăm sóc người tàn tật. Trong tai họa khủng khiếp ngày 11/9/2001, con chó 3 tuổi, giống labrador đã đưa chủ nhân – kế toán viên 51 tuổi mù lòa Michael Hingson từ tầng 78, một trong những tầng đang sụp đổ của Trung tâm Thương mại thế giới HTC ở New York. Gần đây tại Mỹ và Châu Âu người ta bắt đầu huấn luyện chó để giúp đối tượng bị bệnh động kinh trước nguy cơ tái diễn hoặc bấm nút gọi cấp cứu trong trường hợp người bệnh đột ngột ngất xỉu hoặc nhồi máu cơ tim. Chó cũng là trợ thủ đắc lực trong điều trị bệnh tự kỷ cho trẻ em.

Suốt mấy thập kỷ các chuyên gia tâm lý học nỗ lực chứng minh rằng, chó không có khả năng đền đáp lại tình cảm, mà con người dành cho chúng. Tại phòng thí nghiệm của nhà bác học Paplốp, các nhân viên từng phải phạt tiền vì sử dụng những khái niệm như "chó đoán ra", "chó khao khát” hoặc "mong muốn”.

Trong khi đó, chủ nhân những chú chó từ lâu đã suy nghĩ khác, thế nhưng mãi đến gần đây, những nghiên cứu mới nhất mới chỉ ra rằng, chó thường đọc được chính xác tình cảm của con người, ngôn ngữ thân thể, cử chỉ và đoán được ý định của thân chủ. Không có con gì trong động vật, thậm chí cả loài gần nhân loại nhất như tinh tinh cũng không có trí thông minh và khả năng hiểu cơn người như chó.

TS. Brian Hare, chuyên gia nhân chủng học (HarvardUniversity) từng làm thí nghiệm thú vị. Trước đàn động vật tham gia nghiên cứu, ông úp ngược hai cái bát. Bên trong một trong hai bát có đặt thức ăn và ra hiệu chỉ ngón tay, gật đầu hoặc gõ gõ vào cái bát đó. Sau nhiều lần chỉ dẫn, trong 11 con tinh tinh tham gia cuộc chơi, chỉ có hai con đoán trúng.Còn với chó - chớp nhoáng, chỉ cần sau một lần giới thiệu đã có tới 9 trong số 11 con đoán trúng! Thậm chí không thể lừađược chúng, cả trong trường hợp các nhà khoa học cố ý chỉ dẫn "nhầm".

Bạn bốn chân của con người thông minh nhất

Con người đóng vai trò chủ chốt cả trong quá trình tiến hóa sinh học của chó nhà, cũng như trong sự phát triển năng lực nhận biết của chúng. Bela, con chó phốc của gia đình nhà Tober (Ba Lan)biết rất rõ giờ giấc Eva-bà chủ ra khỏi nhà và bao giờ cũng đứng chờ trước ở bậu cửa 15 phút. Nó cũng biết, khi nào Eva bắt nó về từ nhà bố mẹ chồng - nó kết thúc cuộc nô đùa với chó mẹ sớm hơn và quấn lấy chân bà chủ mới - Eva Tober kể lại trong cuộc trò chuyện với phóng viên tạp chí "Chó của tôi”.Chanel, giống chó ngắn chân của Sara Muldner, cô gái sắm vai Julka trong bộ phim truyền hình nhiều tập "Những chuyện vui, buồn” thậm chí còn đoán được gói quà nào dành cho nó trong dịp Tết giáng sinh vừa rồi và dùng răng tự cởi dây buộc gói tặng phẩm. Nó còn học được cách thổi tắt những ngọn nến trên chiếc bánh ga tô nhân ngày sinh nhật của bản thân!

Đến chó sói - con thú có họ hàng gầngũi với chó cũng không thể có khả năng đoán biết suy nghĩ và ýtưởng của con người như với trường hợp kể trên. Với những thí nghiệm thực hiện với chó, chó sói còn chứng tỏ đần độn hơn cả tinh tinh. Độc nhất lũ sói được con người thuần hóa đạt kết quả khá hơn, song còn kém chó nhà rất xa. Những thí nghiệm của Brian Hare cùng các chuyên gia thuộc Viện nghiên cứu mang tên Marks Planck ở Lep- dich còn cho thấy, không chỉ chó lớn, mà cả chó con mới và ba tuần tuổi cũng có khả năng giải mã cử chỉ của con người. Ngay chó con nuôi trong trại, chỉ có mối quan hệ rất hạn chế với nhân viên trông nom cũng dễ đàng hiểu được con người. Chó nhà chứng tỏ năng lực thông tin với con người tương tựtrẻ sơ sinh - đối tượng ngay từ những tháng đầu cuộc đời biết phản úng và cử chỉ người lớn .Chó có khả năng thậm chí đoán trước một số phản ứng của con người, thí dụ bày tỏ hối hận, trước khi thân chủ nổi cơn thịnh nộ."Bằng cách đó, chó chứng tỏ cảm giác nhận lỗi, mà khi lỡ đại tiện ra tấm thảm hoặc mắc sai phạm nào đấy" - Desmond Morris khẳng định trong cuốn sách “Vì sao chó sủa”.Và điều thú vị là không lệ thuộc vào nòi giống, tất cả họ hàng nhà chó bẩm sinh đều có văn hóa ứng xử như vậy.

Đến nay giới nghiên cứu vẫn chưa giải thích được, bằng cách nào trí thông minh của chó đã phát triển: Có phải là kết quả của quá trình con người thuần hóa, hay tổ tiên loài người đã chọn lựa những giống chó dễ cảm thông với con người? Các nhà khoa học hy vọng sẽ tìm ra câu trả lôi xác đáng thông qua thí nghiệm tiếp theo sẽ được TS. Hare thực hiện đến cuối năm nay tại Xiberi cùng đồng nghiệp, TS. Dmitri K.Bielajew thuộc Viện nghiên cứu Tế bào học và Di truyền học Nga ở Novoxibircơ. Nhà di truyền học Nga đã nuôi dưỡng giống chó sói trắng, qua quá trình thuần hóa khá dài. Suốt 45 năm để nhân giống, ông chỉ chọn duy nhất những con hiền tành và từ nhỏ đã tỏ ra thân thiện với con người. Những con sói trong trang trại của Bielajew đã trở nên dễ chịu hơn và thay đổi diện mạo (đầu nhỏ hơn, gương mặt và hai tai ít lông hơn), song chưa bao giờ qua huấn luyện. Theo Ts.Hare: “sẽ không có gì nghi ngờ nếu như đàn sói trơn cũng có khả năng "đi guốc" trong bụng thân chủ trí thông minh của chó đúng là kết quả của quá trình con người thuần hóa”.

Sống và chết y hệt con người

Nhờ mối quan hệ gần gũi với con người, chó có cuộc sống nội tâm có lẽ phong phú nhất trong tất cả các loại động vật. Giống người, ngoài cảm giác sợ hãi, chó còn có cảm giác ghen tuông và đau buồn. Chúng có, thậm chí cả cá tính. Những nghiên cứu của GS. Samuel Gosling {Đại học Texas) chứng tỏ rằng, những đặc điểm cá tính của chó có thể xác địnhmột cách chính xác giống như đặc điểm tính cách của con người. Trong 3 thí nghiệm, các nhà tâm lý học nhà nghề, chủ nhân những con chó và người quen đã đánh giá 78 đói tượng trong nhiều tình huống khác nhau, theo những tiêu chuẩn, như tính hòa đồng, khả năng kích thích thần kinh và sự cởi mở - những tiêu chí vẫn được áp dụng trong nghiên cứu cá tính người. Tất cả cá nhân tham gia trắc nghiệm dường như đều có chung nhận xét. “Trên một nửa đặc điểm của chó được nghiên cứu là kết quả di truyền, còn lại nhờ nuôi dưỡng và kinh nghiệm sống" - GS.Gosling khẳng định trên tạp chí "Personality and Social Psychology".

Tương tự như người, tuổi thọ của chó ngày càng kéo dài Và nguyên nhân tử vong cũng gần giống con người. Tuổi thọ trung bình của tất cả các giống chó đều tăng lên 10 tuổi (so năm trước chỉ bằng một nửa). 30%tỷ lệ chó tử vong vì các bệnh tim mạch và 20% - vì các bệnh ungthư, Giống con người, nhất là ở các quốc gia phát triển, chó ít bị đe dọa bởi các bệnh lây nhiễm so với trước đây, song lại thường trở thành nạn nhân của chứng phát phì, tiểu đường và hội chứng tự kỷ.

Cần phải cho chứng uống những tân dược, thí dụ như thuốc chống tiểu đường hoặc tiêm insulin, một số chó thậm chí còn phải áp dụng tâm lý trị liệu. Cơ quan kiểm soát thực phẩm và thuốc chữa bệnh Mỹ (FDA) đã cấp giấy phép lưu hành cho hai biệt dược. Loại thứ nhất – Clomicalm dùng cho chó, đối tượng khó chấp nhận việc phải chia tay chủ nhân trong thời gian dài (hội chứng hành hạ 20 - 40% đàn chó nhà). Thừ hai là Anipyl, biệt dược có nguồn gốc đặc trị bệnh Parkinson, dành cho đàn chó cao tuổi. Phải chăng chó là động vật duy nhất do con người tạo ra và dành riêng cho con người?