ChúngTa.com

Trai nước Nam làm gì? Câu hỏi khẩn cấp ấy và làm ta băn khoăn và thao thức ấy ngày nào cũng vẫn thường vẳng bên tai của người con trai nước Việt. Đời tinh thần của dân nước ta lúc này suy yếu như thế nào, một phần lớn thanh niên nước ta lúc này ngơ ngác, sống không tôn chỉ như thế nào chắc ai cũng rõ. Phương thuốc để chữa những suy yếu và bệnh hoạn ấy người Nam ta không phải là không biết: những sách của Đông Tây, thí dụ những nước hùng cường trên thế giới, những suy nghĩ cá nhân, đều đủ khiến thanh niên rõ lẽ hưng vong của mọi sự, hiểu cái đạo hành động và cử chỉ của mỗi người. Nhưng có kẻ hoặc vì hoàn cảnh không thuận tiện, hoặc vì hèn nhát, không thực hành được cái lý tưởng mà họ cho là đẹp. Lại có số đông chìm đắm trong mờ ám, không trông xa quá đời cá nhân của họ, chỉ vụ no ấm yên ổn, để cho mọi tư cách vật chất quyến rũ, không biết có những gì đáng tôn thờ ngoài manh áo, bát cơm và những hoan lạc nhỏ nhặt của đời họ nữa.

Người có tâm huyết đã nghĩ ngợi nhiều, than thở nhiều khi nghĩ đến vấn đề thnh niên. Cũng đã có bao thanh niên, trong cô đơn, âm thầm đau đớn cái bại nhược của thanh niên! Quyển sách của ông Hoàng Đạo Thúy là một lời nói chân thành của một thanh niên trong đám thanh niên đã suy nghĩ. Nó chẳng nói gì mới lạ. nó chẳng nêu ra những lý tưởng phi thường nò. Đọc nó ta không ngạc nhiên, ta gặp những tư tưởng mà trong những nhộn nhịp của cuộc sống hoặc những đêm khuya chậm ngủ ta đã thấy qua óc ta, nghiêm trang hoặc hài hước, thoảng một chút hoặc giày vò ta hàng giờ khắc. Ta gặp ta trong quyển sách bạn ấy.

Trai nước Nam làm gì? không phải là một quyển sách triết lý về đạo đức và hành động. Nó không có phân chia ra thiên, tiết, chương chi cả. Nó chỉ là những lời nói chuyện thân mật, một "bức thư" dài. Vì vậy nó dễ đọc và cám dỗ bằng một thứ giọng bạn hữu thích hợp cho sự giãi bày những tâm sự và những tư tưởng phức tạp về đời sống. Quyển sách của ổng Hoàng Đạo Thúy là một lời hùng biện đáp lại cái ngụy biện của những kẻ đã dám nói rằng: "Thanh niên ta trong hoàn cảnh này, còn làm gì nữa, mà chẳng chơi bời và tìm những hạnh phúc vật chất nhỏ trong đời". Không, bổn phận của ta vẫn là phải tu thân, rèn luyện tinh thần cho cứng, cho có tư cách, nuôi cái chí của ta không lúc nào nản, tích những nghị lực quý báu của mỗi cá nhân để duy trì cái tương lai của nòi giống. Chán nản và thở dài không phải là thái độ hợp thời nữa. Kẻ nào không hy vọng là kẻ có tội.

Tác giả cuốn Trai nước Nam làm gì nói chuyện với ta về cái đạo sống của chung cho tất cả thanh niên Nam Việt, ông nêu một lý tưởng sống trong đó có nhiều nguyên tức hướng đạo. Làm trai nước Nam phải khỏe mạnh (tránh những vui chơi trụy lạc); phải dũng (bao nhiêu bài học trong lịch sử của ta); phải có những đức tính ưa giản dị, ưa hoạt động, ưa thiên nhiên, phải biết trọng nghĩa, khinh những hào nhoáng vật chất và những làm lạc của dư luận (xét lại cái đạo đức vững chắc của nho giáo); phải tín, phải trung, phải yêu gia đình, phải nghĩ đến tổ quốc, phải ngẫm luôn đến những vinh quang của lịch sử và những kiểu mẫu đạo đức của đời xưa. Tóm lại tu thân, Tu thân bao giờ cũng là phận sự cần thiết và khẩn bách. Tu thân bao giờ cũng là phận sự cần thiết và khẩn bách. Tu thân để làm người con hiếu, người ngồi tốt, người bạn tốt, người học trò giỏi, người công dân có tâm huyết.

Trông ở xung quanh thấy người ta bôn ba danh lợi, người ta coi rẻ đạo đức; người ta đua nhau sống lối trưởng giả ủy mị và lười biếng; người ta ăn, ngủ, sinh con đẻ cái, không đặt cho đời một lý tưởng nào cả... "Nguy nhất là sống không có mục đích. Sáng dậy điểm ở gánh phở đầu phố, vào làm trong sở cho qua giờ, về ăn cơm rồi ngủ trưa, làm buổi nữa, ăn buổi nữa, rồi tổ tôm, rồi xem hát, rồi chớp ảnh, ăn đêm. Sáu ngày đều đều như thế; chủ nhật, cuộc chơi đặc biệt, cá ngựa". Bởi ngày qua, tháng qua, "cuộc đời dài dằng dặc, dài ghê".

Ấy một phần thanh niên nước ta như thế đó. Ăn rồi ngủ, nói chuyện với nhau chỉ tăng lương với lên ngạch, hành động chỉ vụ làm giàu, sách không đọc, óc không suy, nói đến lý tưởng, phận sự thì nhún vai, hoặc ngơ ngác, lâu dần mất cả liêm sỉ. Như tác giả Trai nước Nam làm gìđã viết "thành ra một đời dài, dài mà không từng sống, một đống tuổi mà chết từ ngày chưa sống tí ti nào! Kịch bi thảm nào bằng".

Phải, tấn bi kịch ấy bi thảm thật. Và quyển Trai nước Nam làm gìlà một lời cảnh tỉnh đáng để người trai nước Nam nghe và suy nghĩ.

‘Việc quan trọng của một đời ta không phải là ở chỗ nhà cao cửa rộng, vợ đẹp con khôn. Nếu chúng ta tìm được một việc mà làm, một tôn chỉ mà theo, một mục đích mà đi tới, thì cái đời chúng ta có ý nghĩa, cái đời đáng sống…’– Trích Trai nước Nam làm gì?

Một cuốn sách mỏng nhưng chứa đựng những giá trị sâu sắc. Trong bối cảnh nước ta đang bị Pháp đô hộ, tầng lớp thanh niên, trí thức đang bị bủa vây bởi thuốc phiện và những thú hưởng lạc từ phương Tây, tổ quốc đang lâm nguy. Bằng giọng văn giản dị mà cứng rắn, tác giả làm cho người đọc từ cảm giác tự hào đến xấu hổ rồi cuối cùng là nhận ra đâu mới là giá trị thật, đâu chỉ là phù phiếm nhất thời rồi quyết tâm, lập chí cho mình. Ngày nay – 70 năm sau, những lời đó vẫn giữ nguyên giá trị. Nếu không lập chí, không đủ kiên định thì tuổi trẻ thường hay phung phí thời gian và tâm trí cho những giá trị tầm thường rồi ngẩn ngơ, nuối tiếc khi tuổi trẻ đã qua đi còn mình thì vẫn chẳng có gì. Một cuốn sách mà ai cũng nên đọc.