ChúngTa.com

MONITOR 360:Lúc nãy ông có đề cập đến một vấn đề là giáo dục, chúng tôi xin hỏi, theo quan điểm của ông chúng ta nên cải tổ giáo dục như thế nào để tăng sức cạnh tranh của Việt Nam trong tương lai?

NTB: Tôi cho rằng năng lực cạnh tranh của con người tăng lên cùng với tự do của họ, tôi đã viết một quyển sách bàn về tự do, có lẽ đấy là quyển sách duy nhất người châu Á viết về tự do. Ở châu Á hình như người ta chỉ thích nói đến những thứ gì ăn được, tự do người ta không có kinh nghiệm để ăn. Trong quyển sách ấy tôi viết rằng, tự do có thể ăn được và tôi chứng minh rằng người ta ăn tự do như thế nào.

MONITOR 360: Vâng đúng là tự do sẽ mang lại đồ ăn trên bàn, ở Mỹ thì tự do quá nên thiếu ăn. Có khi chúng tôi nên đọc sách của ông nhiều để vừa có tự do, vừa có ăn. Tôi xin hỏi về vấn đề TPP, TPP tác động thế nào đến mối quan hệ thương mại giữa hai nước?

NTB: Các bạn biết rằng ở Úc hay ở Mỹ để có một visa cư trú thì người ta phải học một số chứng chỉ, nhất là ở Úc thì những người muốn ở lại Úc là phải có một số chứng chỉ, đủ để chính phủ Úc yên tâm rằng người đó không thất nghiệp, người đó có ích cho xã hội. TPP cũng là một trong những chứng chỉ như vậy đối với cộng đồng kinh doanh Việt Nam, hay đối với chính phủ Việt Nam. Đấy là những lớp học để cho người Việt Nam chuyên nghiệp hơn trong hoạt động thương mại quốc tế. Còn đối với các nhà chính trị thì nó giúp họ hiểu rằng sự ương bướng có thể làm giảm lợi ích của đất nước.

Tôi hoan nghênh TPP và tất cả các cuộc đàm phán của nó. Cách đây độ 10 năm, khi còn đàm phán BTA hoặc đàm phán WTO, thì trong mỗi buổi liên hoan cuối mỗi kỳ đàm phán diễn ra tại nhà riêng của đại sứ Hoa Kỳ, bao giờ tôi cũng được mời. Tôi là người cổ vũ cho những đàm phán trong quan hệ thương mại Việt-Mỹ. Phó đoàn đàm phán của Hoa Kỳ đã từng bảo với tôi là có lẽ tôi sẽ kiến nghị chính phủ tôi là di chuyển sự đàm phán từ Bộ thương mại về công ty của ông.

MONITOR 360: Giữa những nhà lãnh đạo của Việt Nam thì tình cảm, thái độ của họ với TPP là đồng nhất, đồng thuận hay còn mâu thuẫn, và nếu còn mâu thuẫn thì mâu thuẫn như thế nào?

NTB: Tôi nghĩ là nếu có ai đó không đồng thuận lắm thì chắc là họ cũng không nói ra được, bởi vì đó là điều cần giấu. Sự không đồng thuận là điều cần giấu trong nền chính trị của chúng tôi hiện nay.

MONITOR 360: Tôi xin hỏi về vấn đề cải tổ các công ty nhà nước. sự cải tổ này đã đủ nhanh chưa, cần phải làm những gì nữa?

NTB: Phải nói là ý muốn cải tổ đã xuất hiện một cách rất rõ ràng và thể hiện công khai không còn giấu diếm nữa. Bây giờ có hai vấn đề, thứ nhất là họ vẫn chưa hiểu đúng thế nào là tái cấu trúc lại các doanh nghiệp nhà nước. Thứ hai là họ cũng không lường trước được nó khó thế nào, bởi vì trong những cái mang ra để bán có cả những xí nghiệp yếu, và những xí nghiệp chết. Bây giờ thì họ không có đủ năng lực để phân biệt cái nào yếu, cái nào chết và đấy chính là cái khó của họ.

MONITOR 360: Đúng là khó thật vì có ai muốn mua xác chết đâu. Ở Mỹ hiện tại thì người ta cũng rất hứng thú với việc đầu tư vào nền công nghệ cao của Việt Nam. Xin hỏi ý kiến ông là người Mỹ nên làm gì để có thể tăng cường đầu tư công nghệ cao vào Việt Nam?

NTB: Tôi nghĩ là có lẽ giai đoạn đầu tiên tăng cường vào đầu tư giáo dục đã. Người lao động Việt Nam chưa đủ năng lực để có thể phục vụ cho một nền kinh tế công nghệ cao. Vì thế cho nên rất nhiều ý tưởng tốt đẹp không nở, không lớn lên được ở đất nước của chúng tôi. Tôi lấy ví dụ để có được một bạn nói tiếng Anh thuần thục như bạn phiên dịch này chẳng hạn ở Việt Nam, nói vậy thôi nhưng không dễ dàng kiếm ra.

MONITOR 360: Chúng tôi xin mạn phép bàn chuyện về con voi mà ông vừa nói, con voi Tàu. Xin hỏi ông bối cảnh hiện tại trong kinh tế và chính trị qua lại giữa VN và con voi Tàu đó đã ảnh hưởng thế nào đến kinh tế chính trị của VN?

NTB: Về mặt lý luận, đấy là một vấn đề thú vị. Rất nhiều bạn bè của tôi là những nhà ngoại giao của Hoa Kỳ vẫn chê chúng tôi là dát, không dám có thái độ một cách thẳng thắn với người Trung Quốc. Tôi có nói với họ là càng xa Bắc Kinh thì con người càng dũng cảm. Chúng tôi có một cái không may là chúng tôi ở không xa họ, đấy là cái rất khó khăn. Các bạn không biết là hàng ngày chúng tôi phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Một trong những lý do mà chúng tôi gặp phải khó khăn trong quan hệ với họ, là bởi vì chúng tôi đã từng dựa vào họ trong cuộc chiến tranh Đông Dương của người Hoa Kỳ. Đấy là một ví dụ lịch sử mà nó giống như một nghệ sĩ múa, phải rất khéo để đi qua được những cái khe hẹp như vậy. Và chúng tôi cũng biết rằng người Mỹ cũng hoàn toàn không dễ dàng trong việc xử lý các quan hệ như thế đối với người Trung Quốc. Bởi vì chúng tôi va chạm với người Trung Quốc cũng giống như người Mỹ, người Mỹ cũng đã từng va chạm với người Trung Quốc ở Triều Tiên. Phải nói rằng tất cả lịch sử ấy để lại rất nhiều khó xử. Tôi có thể nói với các bạn là mặc dù phải đối xử với một bà hàng xóm khó tính như vậy, nhưng chúng tôi vẫn đủ gan để yêu người Mỹ. Đấy là cái duy nhất động viên tôi, khi tôi bắt đầu sự nghiệp tham gia vào việc xây dựng quan hệ Việt – Mỹ cách đây 25 năm.

MONITOR 360: Ông có để cập đến khái niệm anh cả trong sân trường, vậy thì vai trò của người anh cả ấy trong quan điểm của ông là cái gì?

NTB: Nó đang xảy ra trong vấn đề Biển Đông. Đảm bảo tự do đi lại, tự do hàng hải trong khu vực Biển Đông là vấn đề quan trọng nhất. Tất nhiên người Việt Nam chúng tôi đủ thông minh để không hy vọng rằng người Mỹ mang tàu thủy đến, mang máy bay đến để hỗ trợ người Việt Nam đánh lại người Trung Quốc. Chúng tôi không chờ đợi điều đấy và cũng không muốn điều ấy xảy ra. Chúng tôi muốn rằng sự có mặt của những anh lớn như vậy, làm cho những anh lớn lớn khác cũng không bắt nạt những đứa trẻ be bé như chúng tôi. Vậy thì lợi ích là gì? Đấy là câu hỏi rất quan trọng. Tự do hàng hải, đảm bảo ổn định của khu vực này chính là lợi ích chung của cả khu vực này cũng như lợi ích của Hoa Kỳ. Rất nhiều người Việt Nam cực đoan khác thì đòi chúng tôi ôm lấy người Mỹ và làm cho người Mỹ trở thành kẻ đánh hộ chúng tôi. Tôi nghĩ rằng ý đồ ấy không thông minh lắm.

MONITOR 360: Nếu thế thì chắc sẽ có thế chiến thứ ba, cho nên cũng không nên.

NTB: Cũng không dễ mà có thế chiến, nhưng có thể có cuộc chiến tranh be bé dưới mức ấy. Nhưng những cái be bé ấy thôi cũng đã đủ mệt rồi. Dân tộc chúng tôi là kẻ mệt mỏi vì những cuộc chiến tranh be bé dưới mức thế chiến.

MONITOR 360: Phía Mỹ cũng rất muốn giúp đỡ VN về tự do hàng hải, thế nhưng theo ý kiến của ông thì phía Mỹ nên làm gì để vừa giúp đỡ Việt Nam mà lại không chọc giận bạn Tàu kia?

NTB: Tôi nghĩ là với các nước lớn như Mỹ và Trung Hoa thì chọc giận họ là việc dễ nhất. Cho nên phải rất cẩn thận khi định chọc giận. Còn tôi nghĩ nếu không định chọc giận thì mọi việc đơn giản. Tôi luôn luôn nghĩ là những nhà chính trị ở những nước có kích cỡ như Việt Nam thì sự bình tĩnh, sự thận trọng là phẩm hạnh quan trọng nhất trong việc ứng xử với tất cả các quốc gia khổng lồ. Bình thản đối mặt với khó khăn và phải đủ dũng cảm để đi những nước cuối cùng nếu buộc phải làm. Và chính sự dũng cảm ấy tránh cho con người nhiều việc cực đoan. Có rất nhiều người kêu gào về lòng dũng cảm trong việc to tiếng với các quốc gia, tôi phản đối điều đấy. Tôi cho rằng cái khó của nhà chính trị ở những nước như nước Việt Nam là sự bình thản, bình tĩnh, sự thận trọng chứ không phải là sự to mồm.

MONITOR 360: Hiện tại thì Campuchia với Lào có vẻ ngả theo Trung Quốc. Xin hỏi ông Việt Nam và Hoa Kỳ nên làm gì để giữ tình hữu hảo của các nước Đông Dương hiện tại?

NTB: Người ta sợ con sư tử chứ người ta không yêu được con sư tử. Vì thế cho nên đừng làm con sư tử. Tôi nghĩ là người Campuchia, người Lào không ôm con sư tử, các bạn cứ yên chí như vậy, và các bạn thấy người Miến Điện đã hành động như vậy. Những tộc người ấy họ giống nhau về mặt văn hóa.

MONITOR 360: Ông có nói về vai trò của các nước ở Đông Dương, ở Châu Á Thái Bình Dương là mỗi nước có một vai trò riêng. Chúng ta vừa nói về vai trò của Việt Nam, của Campuchia, của Lào. Còn vai trò gì mà các nước khác nên thể hiện nữa?

NTB: Tôi nghĩ là sự có mặt của phương Tây hiện đại đã cải thiện một cách đáng kể thái độ chính trị của các nước Đông Nam Á. Tôi theo dõi các nước Đông Nam Á từ những năm 50 của thế kỷ trước, từ cuộc đảo chính của tướng Suharto với tướng Sukarno. Tôi theo dõi tất cả những diễn biến chính trị của Philippines, theo dõi các diễn biến chính trị của người Malaysia. Phải nói là có những bước tiến khổng lồ về mặt chính trị của các nước Đông Nam Á theo hướng tự do. Tôi nghĩ là các nước này đã đi theo khuynh hướng đúng, sẽ cởi mở hơn, sẽ liên kết nhiều hơn, sẽ thấy rõ giá trị của phương Tây hơn và không đối lập những khái niệm về giá trị của phương Tây với châu Á. Tôi nghĩ cũng có một vài người châu Á rất thành công, ví dụ như ngài Lý Quang Diệu, nhưng phải nói rằng chính sự thành công trước đây làm cho quan điểm của những người như vậy về phương Tây không cởi mở giống như các nước đang khó khăn sau này. Nếu như ở Singapore người ta thích phương Tây từ tầng lớp trên xuống, thì chính ở các nước chậm phát triển ở khu vực Đông Nam Á này người ta thích phương Tây từ tầng lớp trẻ, từ tầng lớp dưới lên. Và đấy chính là sự khác nhau giữa hai khuynh hướng xích lại với phương Tây từ các nước đang phát triển, và các nước chậm phát triển ở khu vực Đông Nam Á. Người Úc là đồng minh đương nhiên của người Mỹ, nhưng thái độ chào đón của người Úc đối với người Mỹ chưa chắc đã nồng nhiệt hơn những người như người Việt. Đấy là một đặc điểm chính trị mà người Mỹ cần tận dụng.

MONITOR 360: Xin hỏi về nước Nga, không biết là công ty ông có dính líu gì đến đầu tư của Nga hay không, nếu có thì xin hỏi ý kiến của ông là đầu tư của Nga ở Việt Nam sẽ ảnh hưởng đến cục diện chính trị và kinh tế của Việt Nam như thế nào?

NTB: Phải nói là nếu như người Trung Hoa và Việt Nam gắn bó với nhau bằng lịch sử và bằng cả các đặc điểm văn hóa tương đồng, thì người Nga gắn bó với Việt Nam bằng chiến tranh lạnh và bằng lịch sử chính trị. Vì thế cho nên tôi không nghĩ rằng đây là một mối quan hệ lâu dài và bền vững, quan hệ này là một quan hệ buôn chuyến có chất lượng lịch sử. Có một chừng mực nào đó, chúng tôi cân bằng với các mặt tiêu cực của người Trung Hoa, nhưng nó không đủ để làm bất kỳ cái gì hơn thế.

MONITOR 360: Rất cảm ơn ông, đó là câu hỏi cuối cùng của chúng tôi

NTB: Bây giờ đến lượt tôi hỏi các bạn. Tôi nói với các bạn với tư cách là một người rất yêu sự nghiệp của tôi, đó là tổ chức và củng cố quan hệ đối với Hoa Kỳ. Nếu tôi làm việc này thì có đáng để làm không và các bạn có thể góp ý với tôi để làm tốt hơn được không?

MONITOR 360: Ông đã làm nhiều việc hết sức đáng ngạc nhiên để giúp củng cố mối quan hệ Việt – Mỹ. Trong mối quan hệ Việt - Mỹ thì khó khăn tiềm ẩn là chúng ta nhìn thấy nhau, hiểu về nhau hơi ít. Những người như ông là những người rất đặc biệt, ủng hộ mối quan hệ này, nhưng lại có sự tiếp cận gần gũi với người có vai trò rất lớn ở Việt Nam. Ví dụ như những chính trị gia lớn ở Việt Nam, những người này là người phía Mỹ không tiếp cận được, thì ông lại tiếp cận được, đấy là điều giá trị nhất. Một nhận xét riêng của chúng tôi, đó là giữa những người chúng tôi đã làm việc trong chương trình hỏi những nhân vật có tầm ảnh hưởng đến lịch sử đất nước Việt Nam trong thời kỳ hiện đại, về riêng mối quan hệ Việt – Mỹ thì chúng tôi xin được phép đánh giá ông là một trong những nhân vật quan trọng nhất, và chúng tôi rất vinh dự được nói chuyện về vấn đề này.

NTB: Tôi rất cảm ơn, và xin kể một câu chuyện để kết thúc buổi nói chuyện này. Tôi có đưa một nhà chính trị hàm Bộ trưởng, là người đứng đầu bộ máy tổ chức của Đảng Cộng sản đến nói chuyện, ăn cơm với đại sứ nước Úc. Tôi có nói với ngài đại sứ rằng: Tôi cố gắng tổ chức hai ngài gặp nhau là để cho nhà chính trị của chúng tôi biết rằng đại sứ của một nước phương Tây họ sẽ hỏi những câu gì. Và tôi cũng muốn ngài đại sứ một nước phương Tây hiểu rằng nhà chính trị Việt Nam họ trả lời như thế nào. Tôi nghĩ là chúng ta bằng nhiều cách xử lý như thế, chúng ta sẽ làm cho các nhà chính trị hàng đầu của chúng tôi có thể nói chuyện với các nhà chính trị của các bạn, và không phải nói trong các nghi lễ, mà nói như những con người với nhau. Bởi vì khi trao đổi với tư cách là con người với nhau thì mọi sự khác nhau vô cùng. Và điều cuối cùng tôi muốn nói với các bạn là tôi rất muốn có quan hệ với tổ chức của các bạn. Chúng ta có thể cùng nhau nghiên cứu các vấn đề về quan hệ Việt – Mỹ hoặc các vấn đề về Việt Nam nếu các bạn thấy có thể có ích cho các bạn. Lần đầu tiên tôi kết hợp với KPMG để thắng cuộc thầu cực kỳ quan trọng của ngân hàng thế giới 2,4 triệu đô la tiền phí. Đấy là nghiên cứu quá trình tư nhân hóa nền kinh tế Việt Nam. Nhưng sau đó người đi ký hợp đồng ấy là ông bộ trưởng Bộ Kế hoạch đầu tư. Và dự án ấy thuộc về Bộ Kế hoạch đầu tư mà không thuộc về tôi. Cuối cùng thì dự án từ tư nhân hóa nền kinh tế Việt Nam trở thành dự án cổ phần hóa nền kinh tế Việt Nam. Và sau 20 năm bây giờ Thủ tướng của chúng tôi đang phải xử lý hậu quả của quá trình cổ phần hóa.

MONITOR 360: Công ty của chúng tôi đã làm rất nhiều nghiên cứu ở khu vực châu Á, bắt đầu mở rộng nghiên cứu sang Việt Nam, nếu như được làm việc với ông thì chúng tôi rất vinh dự.

NTB: Tôi luôn luôn sẵn lòng làm chuyện ấy. Tôi mong các bạn khám phá ra những thứ, những nước đi chính trị giống như Henry Kissinger đã tìm thấy trong chuyến đi Bắc Kinh vào năm 1968. Nghề của các bạn tôi rất thích, đi tìm cho nhân loại những lối thoát, đấy là công việc của các bạn.

MONITOR 360: Chúng tôi rất vinh dự, rất cảm ơn ông về những lời khuyên và những câu chuyện mà ông chia sẻ.

NTB: Tôi có nói với ông đại sứ Úc tại Việt Nam trước khi ông ấy hết nhiệm kỳ ở đây là người phương Tây không được mất tự tin thông qua khủng hoảng tài chính hiện nay. Phải giữ gìn được mình, vì các bạn tự tin không phải vì các bạn mà vì nhân loại, nếu không thì nhân loại sẽ tiêu cực.

MONITOR 360: Chúng tôi tưởng nhìn vào đấy có vẻ tối, nhưng khi nghe ông nói chúng tôi thấy tia sáng.

NTB: Các bạn phải giữ gìn sự trong sáng của mình, chắc chắn nhân loại vẫn còn phải nương tựa vào các bạn.

MONITOR 360: Cứ mỗi 4 năm chúng tôi lại phải đón một ông tổng thống mới, cho nên mọi thứ đều có thể thay đổi, chúng tôi không thể nào biết được.

NTB: Nước Mỹ đẻ ra tất cả các tổng thống Mỹ.

MONITOR 360: Mọi người Mỹ đều có truyền thống yêu tự do, chúng tôi hy vọng chúng tôi sẽ tự tin.

NTB: Khi Ngài Obama trúng cử tổng thống nhiệm kỳ đầu tiên rất nhiều người Việt đến than vãn với tôi về cái nọ về cái kia, tôi cười và bảo, tại sao chúng ta lại lo lắng sự trắng của cái răng con bò. Nếu mà người Mỹ bầu nhầm ông ta thì bốn năm nữa người ta sẽ bầu lại, nước Mỹ không bao giờ nhầm lẫn đến hai lần, và người Mỹ không tỏ ra mình nhầm lẫn. Sự khủng hoảng hiện nay ở nước Mỹ và phương Tây là sự khủng hoảng của toàn cầu chứ không phải sự khủng hoảng của riêng nước Mỹ. Đấy là sự khủng hoảng của một chu trình phát triển dài, và tổng thống Obama vượt qua cái khủng hoảng ấy một cách rất ngoạn mục.

MONITOR 360: Chúng tôi cũng hiểu rằng bởi ông ta khá thành công cho nên ông ta dùng khá nhiều nguồn lực của nước Mỹ để giải quyết những vấn đề của nước Mỹ, chúng tôi nghĩ tổng thống tiếp theo sẽ tập trung nhiều hơn vào những vấn đề đối ngoại.

NTB: Đối nội hay đối ngoại chỉ là cách gọi mà thôi. Đấy thực chất là hai mặt của một tờ giấy bạc, có lúc phải giải quyết vấn đề này, có lúc phải giải quyết vấn đề kia.

MONITOR 360: Obama trông già hơn rất nhiều so với lúc ông ấy nhậm chức.

NTB: Tôi nghĩ ông ấy là người tiêu tốn nhiều sức nhất trong tất cả các tổng thống ở trên thế giới.

MONITOR 360: Trong thời gian tới gần đây ông thấy điều gì ở Việt Nam tiến triển?

NTB: Tôi nghĩ rằng bây giờ chưa nói bất kỳ điều gì một cách chắc chắn được.

MONITOR 360: Tôi nghĩ rằng trong thời gian tới thì tương lai của nước Mỹ và tương lai của thế giới đều nằm ở khu vực này cho nên chúng tôi sẽ phải có mặt ở đây.

NTB: Tôi nghĩ rằng tương lai thế giới rộng hơn khu vực này. Sức mạnh của nước Mỹ đối với khu vực này nó thể hiện rộng hơn. Cho nên nước Mỹ nên giữ các quan hệ một cách toàn diện trên thế giới, chính người Việt Nam chờ đợi điều ấy. Nước Mỹ không giữ được địa vị của con sư tử thì nước Mỹ khó đối đầu với con sư tử mà tôi đã nói lúc nãy. Có những người châu Á có tầm nhìn thấp thì luôn luôn chờ đợi nước Mỹ đến khu vực của họ, tôi thì không nghĩ thế. Nước Mỹ cần phải có một sự chú ý rộng lớn hơn, đó chính là sứ mệnh của nước Mỹ.

Khi các bạn đến Việt Nam lần nữa và khi các bạn cần gì ở Việt Nam chớ quên chúng tôi

MONITOR 360: Xin cảm ơn ông rất nhiều.