ChúngTa.com

Không một đạo diễn hay nhà sản xuất nào từng kết hợp được mô hình công việc phổ biến hay hơn thế. Đó là lý do tại sao giờ đây những bộ phim mà chúng ta xem đều được làm từ ý niệm của ông ấy.

Bộ phim đầu tiên của Steven Spielberg được làm vào thời kỳ mà những đạo diễn là những người quan trọng nhất ở Hollywood, và những bộ phim gần đây hơn thì được làm khi mà lợi nhuận đã kiểm soát ngành công nghiệp này. Việc ông có thể tồn tại như một nhà làm phim có thế lực nhất trên thế giới qua cả hai thời kỳ này đã nói lên điều gì đó về tài năng và khả năng thích ứng của ông. Không ai khác đã kết hợp được mô hình công việc phổ biến hơn thế, cũng như không có nhà hoạt động trong lĩnh vực giải trí nào có trong mình khả năng họa sỹ đủ để làm được The Color Purple và Schindler's List. Khi một nhà hoạt động trong lĩnh vực giải trí và một họa sỹ kết hợp lại với nhau một cách hoàn chỉnh thì kết quả là E.T., the Extra-Terrestrial, một sự kết hợp đáng kể giữa sự lôi cuốn rộng rãi và sự thành thạo đầy cá tính.

Cống hiến quan trọng nhất của Spielberg cho nghệ thuật điện ảnh hiện đại là sự am hiểu sâu sắc của ông rằng việc tạo ra những câu chuyện loại B theo lối cũ bằng sự khéo léo loại A và mở rộng bằng những phát triển mới nhất trong những tác động đặc biệt có thể thu hút được một số lượng lớn người xem. Hãy xem xét những cái tên như Raiders of the Lost Ark và những bộ phim Indiana Jones khác, Close Encounters of the Third Kind, E.T. và Jurassic Park. Hãy nhìn vào những bộ phim mà ông làm ra nhưng không đạo diễn như loạt phim Back to the Future, Gremlins, Who Framed Roger Rabbit và Twister. Chỉ là những cốt chuyện bình thường nhưng người làm phim đã cắt gọt và đem lại cho chúng ta những gì mà một bộ phim nên đem lại: chúng đem lại cái gì đó kinh ngạc mà chúng ta chưa từng thấy bao giờ.

Các đạo diễn nói về những ý tưởng bậc thầy, những ý tưởng có ở nhiều bộ phim bởi nó diễn tả một cái gì đó rất cơ bản về cách mà những người làm phim nhìn mọi vật. Spielberg một lần đã nói với tôi rằng những ý tưởng bậc thầy là ánh sáng chạy xuyên suốt các tập phim Close Encounters, đưa ra thế giới bên ngoài, đồng thời, cả ánh sáng và sự bí ẩn. Những điểm chung này xuất hiện trong nhiều bộ phim của ông: người ngoài hành tinh bước ra từ ánh sáng trong phim Close Encounters, cửa phi thuyền của E.T tràn ngập ánh sáng, và Indy Jones thường sử dụng những chùm ánh sáng mạnh từ những đèn hiệu cực mạnh.

Đối với Spielberg, nguồn ánh sáng tiết lộ sự huyền bí, trong khi đối với những đạo diễn khác bóng tối mới tiết lộ sự huyền bí. Điểm khác biệt là đối với Spielberg, sự huyền bí đem lại những hứa hẹn chứ không phải sự đe dọa. Sự định hướng này hiển nhiên phát triển trong thời gian ông lớn lên ở Phoenix, Ariz. Một hôm khi chúng tôi ngồi và nói chuyện về thời thơ ấu của ông, ông đã kể cho tôi nghe về những tri nghiệm mang tính định hình này. “Bố tôi đưa tôi ra ngoài xem 1 trận mưa sao băng khi tôi còn là một đứa trẻ”, ông kể, “và đối với tôi đó là một sự sợ hãi bởi ông đánh thức tôi lúc nửa đêm. Tim tôi đập thình thịch; tôi không biết ông ấy muốn làm gì. Ông ta không nói cho tôi, đưa tôi vào xe và lái đi, và tôi thấy tất cả mọi người nằm trên đệm, nhìn lên trời. Và bố tôi trải ra một chiếc đệm. Chúng tôi nằm xuống và nhìn lên trời, và lần đầu tiên tôi nhìn thấy những trận mưa sao băng. Điều làm tôi sợ là bị đánh thức lúc nửa đêm và đưa đi mà không được biết là đi đâu. Nhưng điều không làm tôi sợ hãi mà lại như một sự an ủi đối với tôi là được xem trận mưa sao chổi đó. Và từ đó trở đi tôi nghĩ, tôi đã chưa bao giờ nhìn lên bầu trời và cứ nghĩ đó là một nơi tồi tệ”

Có hai yếu tố ở đó: cảm giác kỳ diệu và hy vọng, và điều dễ nhận ra trong suy nghĩ của một đứa trẻ. Những nhân vật hay nhất của Spielberg là hình tượng công phu, những anh hùng từ trong loạt chuyện cũ Boy's Life, những đứa trẻ gan dạ không sợ hãi khi lao vào những việc không phù hợp với lứa tuổi của chúng. Khi Oskar Schindler có một thứ gì đó tương tự như vậy trong hình dáng - sự thích thú của đứa trẻ khi khám phá ra được một âm mưu táo bạo và giữ lấy nó.

Những anh hùng của Spielberg không gặp phải những tình huống bối rối phức tạp về mặt xúc cảm (Celie trong The Color Purple là một ví dụ). Một trong những thất bại hiếm hoi của ông là Always, với cốt chuyện là một con ma chứng kiến việc cô gái của anh ta yêu một người đàn ông khác. Nhân vật anh hùng đặc trưng của Spielberg gắn với những khám phá, và điểm mấu chốt trong nhiều bộ phim của ông là việc tiết lộ ra những điều kỳ diệu mà ông đã khám phá ra. Mọi người có còn nhớ những ý tưởng lờ mờ đầu tiên về những con khủng long sống trong Jurassic Park?

Bộ phim quan trọng đầu tiên được đưa lên sân khấu của Spielberg là The Sugarland Express, sản xuất năm 1974, thời kỳ mà những diễn viên tài năng như Scorsese, Altman, Coppola, De Palma và Malick thống trị Hollywood. Chúa của họ là Orson Welles, người làm nên kiệt tác Citizen Kane mà không hề có sự can thiệp của xưởng phim, và họ cũng muốn làm nên những bộ phim lớn kiểu Mỹ. Nhưng một năm sau, với Jaws, Spielberg đã làm thay đổi hướng đi của lịch sử Hollywood hiện đại.

Thay đổi đột ngột trong nền công nghiệp này không phải là lỗi của Spielberg. Jaws chỉ tình cờ là sự bắt đầu cho nó. Nếu như con cá mập chết chìm vĩnh viễn (như là nó đã từng bị đe dọa trong thời gian việc quay phim gặp rắc rối), một bộ phim khác sẽ lại thay thế nó mở đầu cho thời kỳ của những tấm phim ăn khách nhất - có thể là Star Wars, năm 1977. Và không ai hơn Spielberg biết về những điểm yếu của chính mình. Khi tôi hỏi ông ta những nhận xét tiêu cực về những bộ phim của mình, ông ta cười toe toét và bắt đầu liệt kê một danh sách: “Họ bảo, Oh, ông ấy kết thúc quá sớm; những sửa đổi của ông ta quá nhanh; ông ấy sử dụng lăng kính với góc độ rộng quá; ông ta chụp hình phụ nữ không tốt; ông ta khắt khe; ông ta thích đào một cái hố dưới đất và đặt máy quay ở đó để quay nhân vật; ông ta quá mánh lới; ông ta chú trọng đến việc quay phim hơn là đến cốt truyện”.

Tất cả đều đúng. Nhưng bạn có thể liệt kê nhiều hơn về những điểm mạnh của ông, bao gồm đường lối chỉ đạo của ông với tiềm thức của chúng ta. Spielberg luôn giữ được sự kiểm soát chất lượng cố hữu, và khi những bộ phim của ông ta bắt đầu, chúng có thể đạt đến mọi mức độ mà một bộ phim có thể. Tôi nhớ đã xem E.T ở Liên hoan phim Cannes, nơi mà nó được trình chiếu trước những người đánh giá phức tạp nhất thế giới, và chỉ đem lại cho họ nước mắt và sự tán dương.

Trong lịch sử một phần 3 thế kỷ còn lại của thế kỷ 20, Spielberg là một nhân vật có nhiều ảnh hưởng nhất, có thể tồi hơn và cũng có thể tốt hơn. Trong những bộ phim ít ỏi của mình, ông dựa quá nhiều những cốt chuyện hời hợt và những ảnh hưởng đặc biệt vì lợi ích riêng. (Liệu ai sẽ có thể làm nên những bộ phim giá trị như The Lost World: Jurassic Park sau một thế kỷ nữa? Trong những bộ phim hay nhất của mình, ông khẽ đánh vào những giấc mơ theo mốt tự nhiên tốt đẹp hơn.

Roger Ebert là nhà bình luận phim của tờ Chicago Sun-Times và đồng chủ sở hữu của TV's Siskel & Ebert.