ChúngTa.com

Khi nói về một vấn đề quan trọng có ý nghĩa định hướng chiến lược lâu dài, chúng ta thường hay sử dụng tổ hợp từ kim chỉ nam.Chẳng hạn: “Học thuyết của Mác về giai cấp và đấu tranh giai cấp luôn là kim chỉ nam cho những người cộng sản". Lối nói hình tượng này bắt nguồn từ một vật dụng khá quen thuộc trong cuộc sống là chiếc la bàn.

La bàn là một dụng cụ gồm một kim nam châm có hai cực (Bắc, Nam) quay tự do quanh một trục. Do ảnh hưởng cửa từ trường trái đất nên nếu đặt ở bất cứ đâu (song song với mặt đất) thì chiếc kim từ tính kia cung vẫn quay về hướng Bắc. Từ hướng Bắc sẽ tìm ra các hướng còn lại. La bàn thường có hai kim trái chiều và để phân biệt, người ta thường hay sơn bằng hai màu khác nhau. Với những người đi biển, đi rừng hay tới những vùng hoang vắng, đây là dụng cụ chỉ đường không thể thiếu. NgườiChâuÂu trước kia hay dùng la bàn một kim, chỉ hướng Bắc. Có lẽ dành cho những thủy thủ, ngư dân hành trình về Bắc cực?

Nhưng tại sao người Việt ta lạigọi là kim chỉ Nammà không gọi là kim chỉ Bắc?Có thể giải thích tổ hợp từ này như sau:

La bàn được người TrungQuốc phát minh Ta từ rất sớm (thế kỷ I)). TheoGiáo sư Nguyễn Thạch Giang, thời phong kiến, người TrungQuốc đã tận dụng triệt để tính năng chỉ đường của la bàn. Các đạo quân từ thời nhà Tân đã có thói quen bành trướng lãnh thổ bằng các cuộc hành binh bình định phương nam. Mỗi đạo quân đều có một la bàn thô sơ với chiếc kim chỉ nam sơn đỏ chói. Vậy là các tướng sĩ nhất tề phi ngựa nhằm hướng Nam thẳng tiến. Bất luận thế nào, cuộc chinh phục cũng chỉ nhằm về một hướng này thôi. Mũikim chỉ nam của la bàn kia trỏ nên quan trọng là vì thế. Đây có lẽ là cơ sở chính làm nên ngữ nghĩa hàm ẩn của tổ hợp từ kim chỉ nam mà lâu nay đã trở thành một từ "kinh điển".