ChúngTa.com

Trong những năm gần đây chủ đề người buôn bán được chú ý đến khá nhiều, xuất phát từ việc các nhà nghiên cứu kinh tế học phát hiện ra rằng các công ty nhỏ có đóng góp rất đáng kể đến sự phát triển và tồn tại của nền kinh tế.

Hơn thế, nhiều người đã chọn sự nghiệp buôn bán nhỏ vì chúng đem lại nhiều lợi ích kinh tế và tâm lý hơn là con đường làm việc với các doanh nghiệp lớn. Các chương trình như TKMPK đang nỗ lực nhằm chỉ ra được những doanh nghiệp nhỏ tiềm năng trong số nhóm định trước những người tốt nghiệp chưa có việc làm, để đến một mức độ nào đó dạy cho họ cách kinh doanh.
Chưa hết, bất chấp những tranh cãi và sự chú ý xung quanh vấn đề này, có hai câu hỏi cơ bản vẫn chưa được trả lời: Việc kinh doanh buôn bán là gì? Chúng ta có thể đo đạc được nó không nó hay không ? Nói một cách rõ ràng thì trong bối cảnh chọn lọc của TKMPK, đây là 2 câu hỏi cần phải được trả lời!

Peter Kilby đã một lần so sánh công việc kinh doanh với con vật tưởng tượng, con Heffa-lump như sau: Đó là một con vật to lớn và quan trọng luôn bị nhiều người săn đuổi bằng những công cụ bẫy tinh vi ... Tất cả những người nói là đã từng nhìn thấy nó đều nói là nó rất to nhưng lại bất đồng quan điểm với nhau về những chi tiết nhỏ của nó. Do không nghiên cứu kỹ môi trường sống hiện tại của nó, nhiều người thợ săn đã dùng đến những loại mồi vốn là những bữa ăn ngon của họ để bẫy nó và sau đó còn cố gắng thuyết phục mọi người là cái họ bắt được là con Heffalump. Tuy nhiên, rất ít người bị thuyết phục và cuộc tìm kiếm lại tiếp tục (Kilby, Săn tìm con Heffalump: Nghề buôn bán và Sự phát triển kinh tế, 1971).

Nghề buôn bán là gì?

Có rất nhiều định nghĩa về nghề buôn bán có thể được tìm thấy trong ngôn từ mô tả các quá trình kinh doanh. Định nghĩa sớm nhất về nghề buôn bán, ra đời từ thế kỷ 18, coi đó là một thuật ngữ kinh tế mô tả quá trình chấp nhận những rủi ro của việc mua hàng ở một mức giá nào đó cố định để rồi bán lại với một mức giá khác không cố định. Về sau, các nhà bình luận đã mở rộng định nghĩa này và bao gồm trong đó cả việc tập trung các yếu tố sản xuất. Định nghĩa này đưa mọi người đến một câu hỏi khác là liệu việc buôn bán có một chức năng duy nhất hay không hay nó đơn thuần chỉ là một hình thức của việc quản lý. Đầu thế kỷ này, khái niệm đổi mới được đưa thêm vào định nghĩa về việc buôn bán. Đổi mới ở đây có thể là đổi mới quá trình, đổi mới thị trường, đổi mới sản phẩm, đổi mới yếu tố và thậm chí đổi mới về một cơ cấu. Các định nghĩa sau này mô tả công việc kinh doanh có bao gồm cả việc thành lập các doanh nghiệp mới mà người thành lập nên chúng là những người buôn bán.

Các nhà nghiên cứu đã có những nỗ lực đáng kể nhằm hiểu được yếu tố tinh thần và xã hội học trong công việc buôn bán. Những nghiên cứu sau đây đã cho thấy những đặc trưng chung giữa những người làm buôn bán về nhu cầu thành đạt, việc nắm giữ quyền kiểm soát, thiên hướng về trực giác hơn là thiên hướng về cảm giác, và thiên hướng chấp nhận rủi ro. Thêm vào nữa, nhiều nghiên cứu còn xem xét đến cả những mất mát thời thơ ấu phổ biến nhưng không phải mang tính toàn cầu, những thành viên thuộc nhóm người thiểu số và cả những kinh nghiệm liên quan đến thời trẻ của họ để xây dựng nên khuân mẫu của một người làm buôn bán.

Mới thoạt nhìn chúng ta có lẽ có được những định nghĩa ban đầu về nghề buôn bán. Tuy nhiên, khi nghiên cứu chi tiết cả về lý thuyết và những ví dụ thực tế về loại hình này thì việc đưa ra được 1 định nghĩa như vậy lại trở nên khó khăn và phức tạp hơn nhiều, nếu như không muốn nói là không thể.

Ví dụ, hãy xem xét mức độ gần gũi giữa khái niệm buôn bán trên với khái niệm “chấp nhận rủi ro”, “cách tân” hoặc thậm chí là thành lập nên một công ty mới. Mỗi thuật ngữ ở trên mô tả một mặt nào đó liên quan đến người làm công việc kinh doanh, mà ý chí của cả Thomas Watson của IBM hay Rey Kroc của McDonald đều có qualify; như vậy ít người sẽ tranh cãi về việc những cá nhân này không phải là những nhà kinh doanh buôn bán.

Mặc dù chấp nhận rủi ro là một yếu tố quan trọng trong cách xử sự của người làm kinh doanh, nhiều người làm kinh doanh thực sự đã thành công bằng cách tránh được những rủi ro khi cần thiết và tìm kiếm những người khác để chấp nhận rủi ro. Một nhà kinh doanh rất thành công đã nói: “Ý niệm của tôi về rủi ro và cái lợi từ rủi ro là tôi được cái lợi từ rủi ro còn người khác chấp nhận rủi ro”.

Sự sáng tạo thường cũng không phải là yếu tố tối cần thiết đối với công việc buôn bán. Rất nhiều nhà buôn bán thành công đã bắt chước rất tốt người khác và họ chỉ thật sự được coi là nhà cách tân hay sáng tạo bằng việc đưa những khái niệm mà họ biết vượt ra khỏi giới hạn thông thường của nó.

Cũng có những câu hỏi tương tự là những nét tiêu biểu mang tính tâm lý và xã hội là gì. Những nét tiêu biểu tương tự của 2 cá nhân có thể đưa đến những kết quả khác biệt rất lớn: cả những người buôn bán thành công và không thành công đều có thể có những tính cách đặc trưng chung dễ nhận thấy. Tương tự, các nghiên cứu về đường đời các nhà buôn bán thường chỉ ra sự suy giảm của việc buôn bán theo sau những thành công và điều này có xu hướng không thống nhất với sự tập trung tính cách hay cá tính với vai trò như nền tảng cơ bản đầy đủ cho việc định nghĩa việc buôn bán.

Do vậy, còn có rất nhiều những yếu tố và cách xử sự có thể chỉ ra được việc buôn bán đối với một vài cá nhân. Tất cả những điều được nêu ở trên đều nhằm chỉ ra là việc định nghĩa thế nào là một nhà buôn bán là rất khó nếu không muốn nói là không thể và rằng chính cụm từ đó cũng có thể được sử dụng trong thì quá khứ để mô tả một nhà kinh doanh thành công.

Đo đạc công việc buôn bán

Bất chấp những yếu tố ở trên, vấn có những thúc đẩy rất mạnh đặc biệt là giữa những người đang làm công việc phát triển buôn bán nhằm đo đạc bằng một cách nào đó công việc buôn bán. Những nỗ lực nhằm đo đạc có thể là từ những danh sách liệt kê cho đến những chương trình máy tính chi tiết và phức tạp. Điều này là cần thiết cho việc định nghĩa và đo đạc công việc kinh doanh là do cho dù có được định nghĩa đến đâu đi nữa, thì người làm công việc buôn bán vẫn là chìa khóa cho sự thành công của bất kỳ nghành kinh doanh nào.

Họ là những người nắm được cơ hội của thị trường và sau đó cũng là những người có động cơ và khả năng huy động các nguồn lực nhằm đáp ứng cơ hội đó. Những phẩm chất chính mà những người làm buôn bán có được được các nhà bình luận liệt kê bao gồm những tính cách sau:

• Tự tin và đa năng. Họ có khả năng làm ra sản phẩm, tiếp thị nó và đếm tiền, nhưng trên hết, họ có sự tự tin có thể cho phép họ thoải mái vượt qua những khó khăn không lường trước được.

• Rắn rỏi khi đối mặt trước những khó khăn hay những tình huống dễ gây nản chí.

• Những kỹ năng đổi mới. Không cần thiết phải là một “nhà sáng tạo” như nghĩa vốn có của cụm từ này mà chỉ là người có khả năng tìm ra được một cái mới trong thì trường mà người khác không thể tìm ra được.

• Luôn hướng đến những thành quả. Để thành công cần có động lực từ việc hình thành những mục tiêu phấn đấu và cảm thấy được sự mãn nguyện khi đạt được mục tiêu đó.

• Một người biết chấp nhận rủi ro. Để thành công cần phải biết chấp nhận những rủi ro một cách có tính toán.

Thông thường thì những nhà buôn bán thành công có thiên hướng biết chấp nhận rủi ro, ở mỗi bước, họ biết tự chấp nhận những rủi ro theo tính toán cá nhân của riêng họ và khi đi từ bước này đến bước khác, những quyết định đúng đắn của họ được chứng minh.

• Hoàn toàn hết mình. Làm việc chăm chỉ, nhiệt huyết và tự lập là những yếu tố cần thiết để thành công trong buôn bán.

Tuy nhiên có 2 điều cần được cảnh báo trước cùng với danh sách nêu ra ở trên.

Trước tiên, việc lựa chọn những cá nhân theo các tiêu chuẩn và kỹ năng nêu trên cho việc đào tạo phát triển một doanh nghiệp không đảm bảo hoàn toàn sự thành công trong kinh doanh.

Thứ hai, những phẩm chất buôn bán cần để bắt đầu 1 công việc kinh doanh thành công thường không phải là những phẩm chất cần để lớn mạnh và thậm chí cũng không phải là những phẩm chất cần để giải quyết các vấn đề phát sinh khi công việc kinh phát triển đến một mức độ nào đó. Vai trò của người làm buôn bán cần phải thay đổi cùng với công việc kinh doanh khi mà công việc kinh doanh đó phát triển, nhưng thông thường thì họ không phải là người có thể tạo nên sự chuyển đổi.

Người biết nhìn xa trông rộng và biết quản lý

Trong những công việc kinh doanh mới và có phát sinh, người bắt đầu nó thường là 1 nhà kinh doanh ; một người biết nhìn xa trông rộng.

Người biết nhìn xa trông rộng bắt đầu công việc kinh doanh với một ý tưởng hoàn toàn mới - để làm một cái gì đó tốt hơn hoặc ít đắt đỏ hơn, để làm nó theo một cách mới hoặc để thỏa mãn 1 như cầu đặc biệt nào đó - thường không đơn thuần chỉ là vì lợi nhuận. Người biết nhìn xa trông rộng muốn làm một cái gì đó mà từ trước tới nay chưa ai làm bởi lẽ họ có thể, bởi lẽ họ cảm thấy thích và hứng thú, và bởi vì điều đó có thể đáp ứng một nhu cầu nào đó. Một khi công việc kinh doanh bắt đầu có những thành công nhất định, bản chất của các quá trình cần có những thay đổi. Ở bước này, những kinh nghiệm buổi đầu công việc kinh doanh gặp những thử thách đầu tiên:

• Làm thế nào để người buôn bán biết nhìn xa trông rộng biến những kỹ năng và cảm hứng đã giúp họ hình thành nên một doanh nghiệp nhỏ thành một cái gì đó lớn hơn?

• Làm sao để công việc kinh doanh tồn tại được với sự hạn chế của vòng xoay tiền mặt?

• Làm sao để nó có được những yếu tố luật pháp cần thiết để cho phép nó đi vay vốn?

Thông thường thì người biết nhìn xa trông rộng thường không quan tâm đến những vấn đề này. Họ hiển nhiên là rất kém trong việc giám sát đội ngũ làm việc, đàm phán với các nhà đầu tư hay đào tạo nên người kế cận. Lúc này đây công việc kinh doanh cần đến một sự tập trung về quản lý có tính chuyên nghiệp, điều đòi hỏi một loạt những kỹ năng hoàn toàn khác, để quản lý và đảm bảo sự phát triển, những kỹ năng này khác với những kỹ năng cần thiết để bắt đầu gây dựng một doanh nghiệp và tạo nên một hình ảnh mới.

Việc áp dụng các kỹ năng quản lý cho phép một doanh nghiệp đã có tuổi đời nhất định tiếp tục hoạt động tốt, nhưng phong cách làm việc bắt đầu có những thay đổi. Những yếu tố quản lý cần tập trung là cơ cấu, chính sách, các thủ tục và cơ bản là lợi nhuận. Lúc này công việc kinh doanh gặp phải những thử thách tiếp theo : doanh nghiệp trưởng thành bây giờ cần có một cấu trúc quản lý và điều hành để tạo nên những sự kiểm soát và cân bằng và để đảm bảo rằng sự tập trung quản lý không trở nên quá mạnh mẽ và áp đảo bản chất của công việc kinh doanh cần thiết để có được sự phát triển nhanh chóng và tiếp cận vào các thị trường mới.

Những công việc kinh doanh thuộc các nghành công nghiệp mới phát triển thường trải qua cả 3 bước được đặc trưng bởi tầm nhìn, sự quản lý và sự điều hành như kể trên. Khi phát triển thành 1 công ty được thể chế hóa với một cấu trúc điều hành phù hợp, công việc kinh doanh gặp phải những thử thách mới thường hay xảy ra với các nghành công nghiệp như sau:

• Làm sao để công việc kinh doanh duy trì được hình ảnh của nó?

• Làm sao để nó cân bằng được sự phát triển, những rủi ro và lợi nhuận?

• Làm thế nào để nó tạo nên được 1 hệ thống điều hành có thể duy trì được sự quản lý rõ ràng mà không làm mất đi sự độc lập và năng động vốn có của nó?

Kết luận

Chu kỳ phát triển trên của một công việc kinh doanh thường là phổ biến với những doanh nghiệp thành công. Chu kỳ đó tự nó đưa ra những đòi hỏi về cái cần được tập trung. Nguy hiểm thật sự đối với nó là phải lựa chọn những kỹ năng cần thiết nào trong từng thời điểm nhất định. Nếu làm không tốt điều này, công việc kinh doanh có thể sẽ phát sinh sự phát triển không cân bằng, quản lý yếu kém và thất bại đặc biệt là khi doanh nghiệp không đáp ứng đầy đủ được với những điều kiện mới của thị trường và công việc kinh doanh. Một nguy hiểm khác nữa là việc nỗ lực lựa chọn con người theo ý tưởng có sẵn.

Do vậy, việc tập trung các yếu tố được dự báo trước ở trên trong các quá trình chọn lọc cần phải luôn cân bằng giữa các phẩm chất buôn bán và quản lý. Yếu tố quyết định chính trong việc lựa chọn 1 thành viên cho việc đào tạo phát triển doanh nghiệp phải đảm bảo được chính ý tưởng kinh doanh.