ChúngTa.com

Việc bảo vệ Tiến sĩ ở nước ta nến được cải tiến theo hướng thiết thực, đểnhận biết được năng lực thựcsự của nghiên cứu sinh, tránh được tính hình thức.

Cảnhcác sĩ tử ngày xưa lều chõng vô kinh trông thật gian nan. Một thân một mình nơi trường thi bao ngày đằng đẵng, thi xong còn phải chờ chực đến ngày bảng vàng được treo dưới gốc cây tùng thì mới biết số phận. Nếu may ra có tên trên bảng vàng thì sau đó cảnh vinh quy với "lọng vàng" hay "võng anh , võng nàng" mới diễn ra nơi quê nhà.

Ngày nay văn minh hơn, "cảnh thi ông nghè" - bảo vệ Tiến sĩ diễn ra đông vui hơn, chóng vánh hơn, dù chỉ là thi cho một vị Tiến sĩ. Đã thành cái lệ, buổi bảo vệ Tiến sĩ những năm gần đây không giống như một buổi thi mà hình như là một buổi lễ cho ông nghè thờinay trình làng. Người ta đã khéo kết hợp một việc thi cử nghiêm túc với lễ ăn mừng. Trước buổi lễ, người ta đem đến hội trường cơ man nào là hoa, hoa để tặng vị tiến sĩ tương lai, hoa để tặng các vị Hội đồng. Tiệc trưa cũngđược đặt trước đâu đấy, bạn bè, người thân trong gia đình, tất cả những người dự bảo vệ đều được mời.

Buổi lễ diễn ra thật nghiêm trang, cũng tuyên bố lý do, cũng giới thiệu. TrongHội đồng Nhà nước có cả 3 người phản biện. Ứng viên Tiến sĩ phải báo cáo khoảng nửa tiếng đồng hồ, phản biện đọc lời nhận xét, rồi chất vấn và cuối cùng là bỏ phiếu, vỗ tay. Các hoạt động sau bảo vệ như tặng hoa, chúc tụng thật là vui vẻ. Có thể nói hầu hết các ứng viên Tiến sĩ đều đậu, có thể người ta mới dám chuẩn bị thịnh soạn như vậy chứ!

Gần đây ở một cơ sở đào tạo đã xảy ra một “sự cố”. Ngày bảo vệ Tiến sĩ, mọi chuyện cũng đã chuẩn bị đâu vào đấy nhưng đến phút chót, Hội đồng tuyên bố hoãn bảo vệ vì còn nhiều sai sót. Thế là bao nhiêu công chuẩn bị biến thành công cốc. Hoaphải giấu đi, nhưng tiệc thì lỡ đặt rồi, thật là khốn khổ! Sự việc này gợi lên một điều gì đó làm nhiều người phải suy nghĩ, nhất là các nhà quản lý.

Đã từ lâu việc đào tạo Tiến sĩ ở nước tađã được dư luận báo động vì chất lượng quá yếu, thậm chí còn có tình trạng thuê viết luận án nữa. Báo chí đã nhiều lần phê phán luận hiện tượng chạy theo văn bằng, và đả kích cái nạn " Tiến sĩ giấy". Số lượng luận án đã nhiều lắm rồi, số trùng lặp không phải là ít, chất lượng của công trình nghiên cứu làđáng ngại bởi đóng góp cho sản xuất không nhiều. BộGiáo dục và Đào tạo biết chuyện này và đã ra thêm nhiềuquy định, đưa ra nhiều điều kiện, nào là phải có bằng ngoại ngữ, nào là tiêu chuẩn hoá hình thức viết luận án, nào là mời thêm phản biện kín (phản biện độc lập) trước khi cho bảo vệ.Luận án đã được nghiên cứu sinh và thấy hướngdẫn sửa chữa nhiềulần, nhất là sau khi bảo vệtại Hội đồng cơ sở thế mà còn phải sửa lần cuối cùng sau khi có ý kiến của phản biện kín. Người ta tự hỏi phải chăng đó là cách nâng cao chất lượng đào tạo hay chỉ là làm cho luận án được tròn trĩnh trước khi ra bảo vệ. Cách làm như vậy liệu có góp phần tạo nên một nhà khoa học biết độc lập trong nghiên cứu để rồi đây góp phần giải quyết các vấn để bức xúc của sản xuất không?

Ở một số nước tiên tiến, người ta không tổ chức bảo vệ Luận án một cách hình thức như ở ta. Hội đồng gọn nhẹvới hai phản biện. Họ không độc bản nhận xét viết sẵn mà thảo luận với nghiên cứu sinh theo kiểu trao đổi, đôi khi tranh luận. Qua một vài tiếng đồng hồ hỏi đáp và thảo luận, Hội đồng và cả những người đến dự đều dễ dàng nhận ra ai là xuất sắc, ai là dựa dẫm, không nắm được phương pháp, thậm chí thuê người làm hộ. Có lẽ còn nói thêm là ở nhiều nước, một trong hai phản biện luận án là nhà khoa học được mời từ nước ngoài.

Thay đổi cung cách bảo vệ như trên có thể tăng hiệu quả đào tạo lên rất nhiều, nó tạo ra những con số thực, những Tiến sĩ thực. Cùng với việc nâng cao chất lượng tuyển chọn và nội dung đào tạo, việc cải tiến hình thức bảo vệ luận án chắc sẽ góp phần không nhỏ thúc đẩy nghiên cứu sinh độc lập suy nghĩ, học và làm một cách thực chất để trở thành những nhà khoa học thực thụ của tương lai.